Kongres rozpoczął się od wystąpień organizatorów, którzy podkreślali, że prawo ma służyć obywatelom, ma zapewnić wolność. I dlatego musi być tworzone przez specjalistów. - Jesteśmy w Europejskim Centrum Solidarności - symbolu zmian, wygranej walki, oby entuzjazmu do kolejnych zmian starczyło nam na dłużej - mówił Włodzimierz Chróścik - prezes Krajowej Rady Radców Prawnych.

- Wektorem tych zmian powinien być interes obywateli, którzy mają prawo do niezależnego wymiaru sprawiedliwości - dodawał Przemysław Rosati, prezes Naczelnej Rady Adwokackiej.

Prof. Krystian Markiewicz, prezes Iustitii mówił, że prawnicy zdali egzamin z praworządności, której symbolem pozostał Marsz Tysiąca Tóg.

Czytaj w LEX: Zmiany w polskim sądownictwie przed TSUE i ETPC >

Następnie glos zaprał prof. Adam Bodnar, były rzecznik praw obywatelskich, który podziękował zebranym za wytrwałość.

- Wielu z was doświadczyło upokorzeń, postępowań dyscyplinarnych, mimo tego, że jesteście ścigani pozwami sądowymi, mimo tego, że adwokaci i radcy prawni tracą zlecenia, nie decydują się na kariery – mówił prof. Bodnar. – I mimo to, stoją na straży praworządności. Chodzi o to, aby siły polityczne wróciły na prawdziwe tory i to musi być punktem docelowym.

Czytaj: Prezes Iustitii: Sądy powinna nadzorować KRS, a neosędziowie muszą wrócić tam skąd przyszli
 

Edukacja to podstawa

Prof. Bodnar zaznaczył, że zdaje sobie sprawę z wagi i konieczności zmian. -Jak lokomotywa wróci na tor, będzie jechać raz szybciej, raz wolniej ale musi jechać w tym samym kierunku - mówił. 

Dodał, że nie można przy tym zapominać o obywatelu. - Wiem, że pan prof.  Markiewicz jest fanem "Gwiezdnych Wojen", wszystko można wytłumaczyć  walką dobra ze złem, ale normalny obywatel tego nie zrozumie. Często nie wie nawet ”na jakiej planecie toczy się walka”, nie wspominając, że nie wie o co w niej chodzi. I wyjaśnianie, dlaczego ważna jest niezależność sądownictwa, należy do zadań prawników - podkreślał. 

Dodał, że do prawników należy też budowanie poczucia bezpieczeństwa i zwiększenie efektywności funkcjonowania sądów.

 – Stoimy przed wielką szansą i jeśli uda się odwrócić ten negatywny bieg zdarzeń, to środowisko prawnicze i organizacje społeczne będą miały zasługi dla demokracji w Polsce, ale także dla wzmocnienia Unii Europejskiej - podkreslał prof. Bodnar.

Czytaj w LEX: Laskowski Michał, Granice wolności wypowiedzi sędziego w warunkach kryzysu praworządności >

Po co nam traktaty europejskie?

Sędzia Koen Lenaerts prezes Trybunału Sprawiedliwości UE akcentował w swoim wystąpieniu wartości europejskie zawarte w traktatach: - Trybunał Sprawiedliwości wyjaśnia „wartość prawną wartości”. Wartości wyrażone w art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej nie są jedynie "wytycznymi politycznymi lub intencjami", ale znajdują konkretny wyraz w zasadach i zobowiązaniach – dodał. - Społeczeństwo obywatelskie, a w szczególności środowisko prawnicze, musi aktywnie kształtować przyszłe pokolenia tak, aby pewnego dnia stały się one aktywnymi obywatelami, którzy znają „prawdziwą wartość europejskich wartości”, podzielają je i cenią oraz są gotowi ich bronić. Nie tylko na sali sądowej, gdzie te wartości stają się żywą prawdą, ale także w klasie, gdzie uczniowie i nauczyciele mogą swobodnie mówić, na ulicach, gdzie ludzie powinni mieć możliwość – podkreślił.

Czytaj w LEX: Pietrzykowski Tomasz, Polski kryzys konstytucyjny oczami pozytywisty prawniczego >

Ważne, by orzekali niezależni sędziowie

Jak podkreśliła prof. Margaret Satterthwaite z agendy ONZ, Faculty Director, Center for Human Rights and Global Justice, prawnicy mogą również odgrywać kluczową rolę, aktywnie broniąc niezależności sądownictwa. To dlatego, że rozumieją oni, iż praworządność może być przestrzegana jedynie wówczas, gdy na czele systemu sądowego stoją niezależni sędziowie chronieni przed polityczną ingerencją.

- Cieszę się, że mogę tu dziś być i patrzeć, jak polscy sędziowie i prawnicy jednoczą się w obronie rządów prawa. Jak powiedział Vivek Maru, lider w dziedzinie upodmiotowienia prawnego, "prawo i rząd powinny stanowić namacalną rzeczywistość w rękach ludzi, a nie abstrakcje zamknięte w książkach lub salach sądowych" – dodała prof. Satterthwaite.

Czytaj w LEX: Gomułowicz Andrzej, Spór o wartości - sąd niezależny czy "zależny", sędzia niezawisły czy "zawisły" >