Prawa cudzoziemców mają być w Polsce lepiej chronione

Przyjety we wtorek przez rząd projekt ustawy przewiduje wyższe standardy pomocy prawnej dla obcokrajowców przebywających w Polsce oraz dostosowanie tych przpisów do prawa Unii Europejskiej.

Rada Ministrów przyjęła 12 maja br. projekt ustawy o zmianie ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw, przedłożony przez ministra spraw wewnętrznych.
Jak poinformowano po posiedzeniu rządu, projekt nowelizacji ustawy wdraża do polskiego porządku prawnego przepisy unijne (dyrektywę 2013/32/UE, dyrektywę 2013/33/UE oraz rozporządzenie 604/2013). Te akty prawne stanowią część przepisów prawa unijnego tworzących Wspólny Europejski System Azylowy II generacji, czyli tzw. „pakiet azylowy”.

Nowe definicje wniosków o ochronę
Do projektu nowelizacji ustawy wprowadzono definicje niektórych pojęć, w tym definicję kolejnego wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej. Będzie nim wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej (złożony przez cudzoziemca lub w jego imieniu) po tym, jak w odniesieniu do poprzedniego wniosku została wydana decyzja ostateczna (w tym także o umorzeniu postępowania). Wprowadzono definicję ośrodka recepcyjnego, wskazując, że jest to ośrodek dla cudzoziemców pełniący funkcję punktu przyjęć tych cudzoziemców, którzy złożyli wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej.

Ochrona międzynarodowa dla uchodźcy
Wprowadzono ponadto pojęcie „wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej”. Zgodnie z definicją – będzie to wniosek o objęcie przez Rzeczpospolitą Polską ochroną cudzoziemca, którego można uznać za osobę ubiegającą się o status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą. Zmieniono tytuł rozdziału 2 – zgodnie z projektem rozdział ten otrzyma nazwę „Postępowanie w sprawach udzielania ochrony międzynarodowej oraz pozbawiania statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej”. Zawarte w nim przepisy określają organy, które będą m.in. nadawały/odmawiały nadania statusu uchodźcy, podejmowały decyzję o udzieleniu/odmowie ochrony uzupełniającej, pozbawianiu statusu uchodźcy albo ochrony uzupełniającej.
Cudzoziemiec będzie mógł złożyć wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej w imieniu osób towarzyszących mu i zależnych od niego ze względów ekonomicznych, zdrowotnych lub ze względu na wiek, np. małżonka, dziecka lub dziecka przysposobionego.
Wniosek o ochronę w imieniu małoletniego bez opieki będzie składał kurator albo przedstawiciel organizacji międzynarodowej lub pozarządowej zajmującej się udzielaniem pomocy cudzoziemcom, w tym pomocy prawnej.

Wniosek osobiście lub pocztą
Co do zasady, tak jak dotychczas, złożenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej będzie następować osobiście. Jednakże w przypadku niemożności osobistego stawiennictwa w siedzibie Straży Granicznej osoby niepełnosprawnej, w podeszłym wieku, kobiety ciężarnej, osoby samotnie wychowującej dziecko lub przebywającej w pieczy zastępczej, szpitalu, areszcie śledczym lub zakładzie karnym, pisemna deklaracja zamiaru złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej będzie mogła zostać złożona za pośrednictwem poczty.
Cudzoziemcy będą mieli zapewniony dostęp do informacji o możliwości złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej na przejściach granicznych, w strzeżonych ośrodkach i aresztach dla cudzoziemców.

Nowe zadania dla Straży Granicznej
W projekcie nowelizacji ustawy określono nowe obowiązki organu Straży Granicznej wśród których znalazły się m.in. zadania związane z:
- poinformowaniem wnioskodawcy w języku dla niego zrozumiałym m.in. o trybie i zasadach udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej oraz podmiotach świadczących tę pomoc i adresie ośrodka recepcyjnego, w którym ma się on stawić w terminie 2 dni od dnia złożenia wniosku – jeżeli cudzoziemiec nie wskazał we wniosku innego adresu, pod którym będzie przebywał albo nie przebywa w strzeżonym ośrodku lub areszcie dla cudzoziemców;
- zapewnieniem transportu do ośrodka recepcyjnego osobom niepełnosprawnym, osobom w podeszłym wieku, kobietom ciężarnym, osobom samotnie wychowującym małoletnie dzieci do ośrodka recepcyjnego, a w uzasadnionych przypadkach – wyżywienie podczas transportu;

Tak jak dotychczas, zaświadczenie tożsamości wydane rodzicom obejmie ich małoletnie dzieci, w imieniu których został złożony wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej. Jednak na wniosek rodziców odrębne zaświadczenie tożsamości otrzyma dziecko, które ukończyło 5. rok życia. Wydłużono termin ważności pierwszego zaświadczenia do 90 dni.,
Małoletni bez opieki będzie mógł zadeklarować chęć złożenia wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej. W tej sytuacji Straż Graniczna powinna wystąpić niezwłocznie do sądu opiekuńczego właściwego ze względu na miejsce pobytu małoletniego o ustanowienie kuratora do reprezentowania małoletniego w postępowaniu w sprawie udzielenia ochrony międzynarodowej, przekazania do innego państwa, udzielenia pomocy socjalnej czy udzielenia pomocy w dobrowolnym powrocie do kraju pochodzenia. Na ustanowienie kuratora sąd będzie miał 3 dni. Natomiast decyzja sądu o umieszczeniu małoletniego w zawodowej rodzinie zastępczej powinna zapaść w ciągu 10 dni.

Specjalna pomoc dla ludzi specjalnej troski
W projekcie nowelizacji uregulowano również zadania i procedury, które będzie wypełniał szef Urzędu ds. Cudzoziemców w przypadku osób wymagających szczególnej opieki (nieletnich, chorych, niepełnosprawnych). Cudzoziemcowi ubiegającemu się o ochronę międzynarodową i pozbawianemu statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej będzie przysługiwała - na jego wniosek - nieodpłatna pomoc prawna. Udzielanie informacji prawnych i proceduralnych będzie należało do szef Urzędu.

Dla kogo bepłatna pomoc
Zgodnie z projektowanymi przepisami, nieodpłatna pomoc prawna przysługuje w razie wydania cudzoziemcowi przez Szefa Urzędu ds. Cudzoziemców decyzji o:
- odmowie nadania statusu uchodźcy lub udzielenia ochrony uzupełniającej,
- umorzeniu postępowania w sprawie udzielenia ochrony międzynarodowej,
- przekazaniu wnioskodawcy do państwa członkowskiego Unii Europejskiej odpowiedzialnego za rozpatrzenie wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej i umorzeniu postępowania,
- uznaniu wniosku o udzielenie ochrony międzynarodowej za niedopuszczalny,
- odmowie uwzględnienia oświadczenia wnioskodawcy o zamiarze dalszego ubiegania się o udzielenie ochrony międzynarodowej,
- pozbawieniu statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej.

Zgdonie  z projektem, szef Urzędu ds. Cudzoziemców będzie pełnił funkcję punktu kontaktowego do udzielania innym państwom członkowskim Unii Europejskiej informacji w sprawach udzielania ochrony międzynarodowej oraz pozbawiania statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej.