Inspektor Pracy Okręgowego Inspektoratu Pracy nakazem wydanym na podstawie art. 9 pkt 1 i 2 w zw. z art. 21 pkt 1 ustawy z dnia 6 marca 1981 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. Nr 124, poz. 1362 ze zm.), art. 233 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy i § 111 ust. 1 i 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 168, poz. 1650 ze zm.), zobowiązał PZU S.A. do zapewnienia pracownikom zatrudnionym w budynku, palarni w zespole pomieszczeń higieniczno-sanitarnych.
Spółka PZU S.A. wniosła odwołanie. W odpowiedzi Okręgowy Inspektor Pracy w Warszawie przychylił się do zaskarżonej decyzji i ponownie zobowiązał PZU S.A. do urządzenia palarni. PZU S.A. złożył skargę do WSA w Warszawie, którą sąd oddalił.

Od tego wyroku PZU S.A. złożył skargę kasacyjną. W uzasadnieniu spółka wyraziła pogląd, że palarni nie można zaliczyć do pomieszczeń higieniczno-sanitarnych, o których mowa w § 111 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 168, poz. 1650 ze zm.). Ponadto zdaniem spółki nakaz oparty został na błędnej interpretacji § 40 ust. 1 załącznika nr 3 cyt. rozporządzenia. Przepis ten dopuszcza palenie tytoniu tylko w określonych pomieszczeniach, ale pozostawia pracodawcy prawo wyboru, czy zorganizuje taką palarnię, czy też nie. W uzasadnieniu wskazano, że Kodeks pracy nie reguluje kwestii palenia tytoniu. Art. 233 k.p. zobowiązuje pracodawcę do zapewnienia odpowiednich urządzeń higieniczno-sanitarnych, jednak nie definiuje tego pojęcia ani nie przewiduje delegacji do jego zdefiniowania. Zdaniem spółki uregulowanie kwestii palarni w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 168, poz. 1650 ze zm.) nie oznacza obowiązku urządzenia palarni, a tylko określa wymogi przewidziane dla palarni, o ile pracodawca urządzi ją w pomieszczeniach swojego zakładu pracy. Państwowa Inspekcja Pracy nie może zatem nakazać zorganizowania palarni, gdyż nie ma do tego ustawowego uprawnienia.

NSA rozpatrując skargę, uznał za bezzasadne zarzuty błędnej wykładni § 111 ust. 1 i ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 168, poz. 1650 ze zm.) i art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. Nr 10, poz. 55). Pierwszy z powołanych przepisów stanowi, że: "Pracodawca jest obowiązany zapewnić pracownikom pomieszczenia i urządzenia higieniczno-sanitarne, których rodzaj, ilość i wielkość powinny być dostosowane do liczby zatrudnionych pracowników, stosowanych technologii i rodzajów pracy oraz warunków, w jakich ta praca jest wykonywana. Wobec tak określonego obowiązku pracodawcy istotny jest zakres znaczeniowy pojęcia "pomieszczenie higieniczno-sanitarne". Kwestię tę rozstrzyga § 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. Nr 168, poz. 1650 ze zm.). W przepisie tym dla uniknięcia wątpliwości interpretacyjnych określeń i zwrotów użytych w rozporządzeniu prawodawca wprowadził legalne definicje niektórych pojęć, w tym definicję "pomieszczenia higieniczno-sanitarnego". W myśl pkt 2 § 2 omawianego aktu prawnego, ilekroć w rozporządzeniu jest mowa o "pomieszczeniach higieniczno-sanitarnych" - rozumie się przez to szatnie, umywalnie, pomieszczenia z natryskami, ustępy, palarnie itp. Powyższa definicja ma charakter normatywny. Jest to tzw. definicja zakresowa, pełna, polegająca na wymienieniu wszystkich nazw pomieszczeń, które w rozumieniu tego aktu prawnego wyczerpują zakres pojęcia "pomieszczenia higieniczno-sanitarne".

W opinii NSA z treści powołanych przepisów jednoznacznie wynika, że zapewnienie pracownikom określonych pomieszczeń higieniczno-sanitarnych, w tym także palarni, jest bezwzględną powinnością pracodawcy. Nie zależy natomiast od uznania pracodawcy, w tym jego przekonań w kwestii palenia tytoniu, czy też sytuacji ekonomiczno-finansowej.

NSA podkreślił, iż art. 5 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (Dz. U. Nr 10, poz. 55) stanowi, że zabrania się palenia wyrobów tytoniowych poza pomieszczeniami wyodrębnionymi i odpowiednio przystosowanymi, między innymi w pomieszczeniach zakładów, poza wyraźnie wyodrębnionymi miejscami. Przepis ten oraz inne przepisy ustawy nie przewidują możliwości wprowadzenia przez pracodawcę bezwzględnego zakazu palenia tytoniu na terenie zakładu pracy. Zakaz ten obowiązuje tylko poza wyodrębnionymi miejscami co oznacza, że dopuszczalne jest palenie tytoniu w wyodrębnionych i przystosowanych pomieszczeniach. Pracodawca obowiązany jest zapewnić wykonanie powyższego zakazu. Nie może ani go uchylić, ani zmienić jego ustawowego zakresu. W konsekwencji zdaniem NSA należy uznać, że na pracodawcy spoczywa powinność wyodrębnienia i przystosowania pomieszczeń przeznaczonych do palenia tytoniu oraz oznaczenia miejsc, w których zakaz palenia obowiązuje, a ponadto miejsc, w których wolno palić. Wynika to z wykładni gramatycznej i celowościowej art. 5 ust. 1 pkt 3 omawianej ustawy.
NSA uznając zarzuty PZU S.A. za niezasadne, oddalił skargę.
(sygn. akt I OSK 892/06)

Artykuł pochodzi z Serwisu Samorządowego www.lex.pl/samorzad