Sejm za dalszymi pracami nad reformą Kodeksu karnego - projektem zajmą się komisje

Sejm nie zgodził się w środę na odrzucenie projektu w pierwszym czytaniu, o co wnioskowała Koalicja Obywatelska. Projekt trafi do dalszych prac w komisjach. Reforma Kodeksu karnego zakłada m.in. podniesienie górnej granicy terminowej kary pozbawienia wolności z 15 do 30 lat przy jednoczesnej likwidacji osobnej kary 25 lat więzienia.

Gruntowna reforma Kodeksu karnego przewiduje m.in. podniesienie górnej granicy terminowej kary pozbawienia wolności z 15 do 30 lat, likwidację osobnej kary 25 lat więzienia, wprowadzenie bezwzględnego dożywocia, konfiskatę aut pijanym kierowcom, nowe typy przestępstw i podwyższenie kar za przyjmowanie łapówek.

Czytaj także: MS wraca z nowelą kodeksu karnego - pijany kierowca może stracić auto, 14-latek trafić "za kraty" na 30 lat>>
 

Elastyczny wymiar kar do 30 lat

W zreformowanym Kodeksie karnym znajdą się ustawowe, bardziej konkretne niż obecnie, wskazówki dla sądu, co brać pod uwagę przy wymierzaniu kary jako okoliczność łagodzącą (np. naprawienie szkody czy dobrowolne ujawnienie przestępstwa), a co jako obciążającą (np. uprzednia karalność, wykorzystanie bezradności ofiary, jej niepełnosprawności, choroby lub podeszłego wieku, a także szczególne okrucieństwo). Według ministra sprawiedliwości, dziś te ustawowe wskazówki są bardzo ogólne.

 

Według projektodawców, zmiany dadzą sądom możliwość orzekania zgodnie z poczuciem sprawiedliwości i współmiernie do ciężaru winy. Obecnie sędziowie dysponują ograniczonym zakresem kar za najpoważniejsze przestępstwa. Możliwe jest orzekanie kar do 15 lat pozbawienia wolności, osobnej kary 25 lat więzienia i dożywotniego pozbawienia wolności. Nie mogą więc wymierzyć np. kary 18 czy 27 lat więzienia, nawet gdyby była ona odpowiednia. Projekt zakłada likwidację osobnej kary 25 lat więzienia i wprowadzenie elastycznego wymiaru kar – do 30 lat pozbawienia wolności oraz dożywoci

PRZESTĘPSTWO	OBECNY WYMIAR KARY	WYMIAR KARY PO REFORMIE
zabójstwo	od 8 do 15 lat więzienia, 25 lat więzienia albo dożywocie	od 10 do 30 lat więzienia albo dożywocie
spowodowanie ciężkiego uszkodzenia ciała ze skutkiem śmiertelnym	od 5 do 15 lat więzienia, 25 lat więzienia albo dożywocie	od 5 do 30 lat więzienia albo dożywocie
porwanie dla okupu połączone ze szczególnym udręczeniem	od 5 do 15 lat albo 25 lat więzienia	od 5 do 25 lat więzienia
fałszerstwo pieniędzy	od 5 do 15 lat albo 25 lat więzienia	od 5 do 25 lat więzienia

Bezwzględne dożywocie, trudniej o warunkowe zwolnienie

Projekt przewiduje wprowadzenie kary dożywotniego pozbawienia wolności bez możliwości warunkowego zwolnienia.

Orzeczenie takiej kary będzie zależeć od uznania sądu. Będzie mogła być orzekana w dwóch sytuacjach. Jak deklaruje MS, po pierwsze za czyn popełniony po prawomocnym skazaniu za przestępstwo przeciwko życiu i zdrowiu, wolności, wolności seksualnej, bezpieczeństwu powszechnemu lub za przestępstwo o charakterze terrorystycznym na karę dożywotniego pozbawienia wolności albo karę pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż 20 lat. A po drugie jeżeli charakter i okoliczności czynu oraz właściwości osobiste sprawcy wskazują, iż pozostawanie sprawcy na wolności spowoduje trwałe niebezpieczeństwo dla życia, zdrowia, wolności lub wolności seksualnej innych osób.

W tych przypadkach wyrok dożywocia ma mieć charakter bezwzględny – na zawsze pozbawiać możliwości ubiegania się o warunkowe zwolnienie.

Projekt wydłuża także do 30 lat okres, po którym skazani dożywocie mogą ubiegać się o warunkowe zwolnienie. Dziś wynosi on 25 lat. Wydłuży się również okres próby przy warunkowym zwolnieniu z kary dożywotniego pozbawienia wolności. Dziś ten okres wynosi 10 lat. Po zmianie Kodeksu karnego okres próby dla skazanych na dożywocie będzie dożywotni. Zwiększy się ponadto okres przedawnienia karalności zabójstwa – z 30 do 40 lat.

Podwyższenie kar za pedofilię i gwałty

Projektowane przepisy zakładają zaostrzenie sankcji za przestępstwa pedofilskie, a także za inne poważne przestępstwa na tle seksualnym.

Sprawca zgwałcenia dziecka będzie podlegał karze od 5 do 30 lat więzienia albo dożywotniemu pozbawieniu wolności. Obecnie podlega karze od 3 do 15 lat więzienia. Kara od 5 do 30 lat więzienia albo dożywocie będzie też grozić za zgwałcenie ze szczególnym okrucieństwem (obecnie od 5 do 15 lat więzienia). Za zgwałcenie z następstwem w postaci ciężkiego uszczerbku na zdrowiu będzie grozić od 5 do 30 lat więzienia albo dożywotnie pozbawienie wolności (obecnie od 2 do 12 lat). Natomiast za zgwałcenie z następstwem w postaci śmierci człowieka grozić będzie kara od 8 do 30 lat więzienia lub dożywocie (obecnie od 2 do 12 lat więzienia).

W przepisach znajdzie się nowe typy kwalifikowane zgwałceń, np. na kobiecie ciężarnej, z  posługiwaniem się bronią palną, czy z utrwalaniem obrazu i dźwięku z przebiegu czynu. Obecnie za tego rodzaju przestępstwa grozi od 2 do 12 lat pozbawienia wolności. Po zmianach ten czyn będzie sankcjonowany karą od 3 do 20 lat więzienia.

Większa surowość wobec recydywistów

Wobec przestępców seksualnych – recydywistów stosowane ma być nadzwyczajne zaostrzenie kary, czyli podwyższenie dolnej granicy kary pozbawienia wolności o połowę, a w przypadku występków również podwyższenie górnej granicy o połowę. Obecnie nie ma szczególnej postaci recydywy dla przestępców seksualnych.

Podwyższona zostanie również dolna granicy kary pozbawienia wolności dla multirecydywisty. Obecnie wzrasta ona o miesiąc, a będzie wzrastać o połowę.

Zaostrzone zostaną zasady warunkowego zwolnienia z więzienia recydywisty seksualnego. Będzie to możliwe dopiero po odbyciu trzech czwartych kary, a nie – jak obecnie – po odbyciu dwóch trzecich kary.

Projekt przewiduje wyłączenie przedawnienia karalności przestępstwa zgwałcenia dziecka lub zgwałcenia ze szczególnym okrucieństwem. Natomiast w przypadku innych przestępstw seksualnych na szkodę małoletniego albo występków przeciwko życiu i zdrowiu, popełnionych na szkodę małoletniego, zagrożonych karą, której górna granica przekracza 5 lat pozbawienia wolności, przedawnienie karalności przestępstwa nie będzie mogło nastąpić przed ukończeniem przez małoletniego 40. roku życia.

W projekcie są również przepisy mające na celu ochronę ofiar przestępstw na tle seksualnym. Na wniosek pokrzywdzonej osoby sąd obligatoryjnie orzeknie środek karny w postaci zakazu kontaktowania się sprawcy z ofiarą, zakazu zbliżania się do niej, nakazu opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z ofiarą. Bez wniosku sąd będzie mógł również zastosować te środki.

Rejestr Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym zostanie uzupełniony o zawód wyuczony i wykonywany przez sprawcę w momencie popełnienia przestępstwa. Usprawni to pracę organów ścigania, wzbogacając zakres danych służących do profilowania (typowania) sprawców przestępstw na tle seksualnym. Zwiększy to również skuteczność działań mających zapobiegać i wykrywać takie przestępstwa.

Wyższe kary za przestępstwa przeciwko zdrowiu i życiu

Kary muszą być na tyle surowe, by skutecznie odstraszały przed popełnianiem przestępstw. Muszą być dolegliwe dla skazanych i dawać ofiarom poczucie zadośćuczynienia. Projekt przewiduje podwyższenie kar za poważne przestępstwa przeciwko życiu i zdrowiu. Proponowane zmiany to m.in.:

PRZESTĘPSTWO	OBECNY WYMIAR KARY	WYMIAR KARY PO REFORMIE
rozbój	od 2 do 12 lat więzienia	od 2 do 15 lat więzienia
rozbój z użyciem broni	od 3 do 15 lat więzienia	od 3 do 20 lat więzienia
umyślne spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu	od 3 do 15 lat więzienia	od 3 do 20 lat więzienia
zakładanie lub kierowanie zorganizowaną grupą przestępczą	od roku do 10 lat więzienia	od 2 do 15 lat więzienia
porwanie dla okupu	od 3 do 15 lat więzienia	od 3 do 20 lat więzienia
pozbawienie wolności ze szczególnym udręczeniem	od 3 do 15 lat więzienia	od 5 do 25 lat więzienia
handel ludźmi	od 3 do 15 lat więzienia	od 3 do 20 lat więzienia

Nowe typy przestępstw

Projekt wprowadza do Kodeksu karnego nowe typy przestępstw za czyny, które w części w ogóle nie były dotąd karalne, mimo że są szkodliwe społecznie. To przyjęcie zlecenia zabójstwa – od 2 do 15 lat więzienia; uchylanie się od naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem – od 3 miesięcy do 5 lat więzienia (dziś grozi jedynie egzekucja komornicza); nowy typ wymuszenia rozbójniczego, tj. wymuszenia mienia poprzez szantaż – od roku do 10 lat pozbawienia wolności (obecnie jest to przestępstwo zmuszania zagrożone tylko karą do 3 lat). Ponadto wprowadza się karalność przygotowania do zabójstwa, za które ma grozić od 2 do 15 lat pozbawienia wolności.

Konfiskata aut nietrzeźwym kierowcom

Według projektu, nietrzeźwy kierowca, który będzie miał nie mniej niż 1,5 promila alkoholu we krwi, straci samochód, niezależnie od tego, czy spowodował wypadek drogowy. Policja tymczasowo zajmie jego auto na okres do siedmiu dni, następnie prokurator orzeknie zabezpieczenie tego mienia, a sąd obligatoryjnie orzeknie przepadek pojazdu.

Jeżeli nie będzie wypadku, tylko samo prowadzenie w stanie nietrzeźwości – sąd będzie mógł odstąpić od orzeczenia przepadku, jeżeli zachodzi wyjątkowy wypadek uzasadniony szczególnymi okolicznościami. Natomiast „recydywiście” przepadek będzie orzekany już od powyżej 0,5 promila.

Auta będą konfiskowane również sprawcom wypadków, którzy mieli powyżej 0,5 promila alkoholu we krwi, czyli popełniającym takie przestępstwo po raz kolejny lub powodujących wypadek. Jeżeli samochód nie jest wyłączną własnością kierowcy, ale jest przez niego użytkowany np. na podstawie umowy leasingu, użyczony lub we współwłasności, sąd orzeknie przepadek równowartości pojazdu sprzed wypadku.

Wyższe kary dla pijanych kierowców

Obecnie za prowadzenie pojazdu mechanicznego w stanie nietrzeźwości po raz kolejny można orzec grzywnę lub karę ograniczenia wolności jako karę zamienną. Po zmianach będzie to wykluczone i będzie trzeba orzec pozbawienie wolności. 

Obecnie za spowodowanie ciężkiego wypadku w stanie nietrzeźwości należy wymierzyć karę od 2 do 12 lat więzienia. Po wejściu w życie nowych przepisów, za spowodowanie ciężkiego uszczerbku na zdrowiu, będzie trzeba wymierzyć minimum 3 lata, a za spowodowanie śmierci m.in. 5 lat więzienia.

Zwiększy się również maksymalna kara, którą można wymierzyć za spowodowanie ciężkiego  wypadku. Za spowodowanie ciężkich obrażeń lub śmierci, nietrzeźwemu sprawcy wypadku będzie można wymierzyć do 16 lat pozbawienia wolności, a obecnie do 12 lat.

Kary za kradzież tablic rejestracyjnych

Zmiany w Kodeksie karnym mają odstraszać przed kradzieżami tablic dzięki surowym karom. Tego rodzaju kradzieże nie będą już traktowane jako wykroczenia, za które grozi kara aresztu od 5 do 30 dni, ograniczenia wolności do 1 miesiąca albo grzywny od 20 do 5000 złotych. Będą przestępstwem zagrożonym karą od 3 miesięcy do 5 lat więzienia.

Walka z aferami gospodarczymi

Zgodnie z projektem przyjęcie korzyści majątkowej powyżej miliona złotych będzie zagrożone karą od 3 do 20 lat pozbawienia wolności. Obecnie za przyjęcie łapówki powyżej 200 tysięcy złotych grozi od 2 do 12 lat więzienia.

W przypadku fałszerstw faktur VAT na wielką skalę, a więc powyżej 10 milionów złotych, prawo pozwoli orzekać kary w przedziale od 5 do 25 lat więzienia. Dziś jest mało elastyczne. Zakłada kary od 5 do 15 oraz 25 lat pozbawienia wolności.

Czytaj też: Bartosiewicz Adam, Kary i środki karne stosowane wobec podmiotów zbiorowych >

Według MS, zreformowany Kodeks karny ma też skuteczniej chronić publiczny majątek i fundusze. Precyzyjne przepisy mają ułatwić walkę z „ustawianiem” przetargów, gdy są w nie choćby częściowo zaangażowane publiczne pieniądze – rządowe, samorządowe albo z Unii Europejskiej. W budzących wątpliwości sprawach prokuratura będzie mogła podejmować działania z urzędu, a nie czekać na złożenie zawiadomienia. Będzie to możliwe na każdym etapie przetargów – zarówno gdy są przygotowywane, jak i wtedy, gdy już trwają albo zostają przeprowadzone.