Sprawa słynnego par. 6 rozporządzeń dotyczących urzędówek w sprawach cywilnych dyskutowana była jeszcze podczas poprzedniego kierownictwa MS, gdy, po kilku wyrokach Trybunału Konstytucyjnego, zdecydowano się na zrównanie stawek za świadczenie pomocy prawnej z urzędu ze stawkami dla adwokatów i radców z wyboru. W tamtej wersji rozporządzeń (dotyczących adwokatów oraz radców) zdecydowano się na jego uchylenie - rozporządzenia nie weszły jednak w życie. Po wyborach, nowe kierownictwo MS do sprawy wróciło, ale z tego konkretnego przepisu nie zrezygnowało. 

Kwestia ta poruszona została też w zgłoszeniu do akcji Poprawmy prawo organizowanej przez redakcje Prawo.pl i LEX. 

Czytaj: Po prokuratorskich i sędziowskich czas na adwokackie pozwy? Potrzebne realne stawki>>

 

Lepiej przegrać niż wygrać?  

Sędzia Mateusz Pietrzyk z Sądu Rejonowego w Chrzanowie, który zgłosił przepis do poprawki, uzasadnia, że pełnomocnicy z urzędu ustanowieni dla stron w postępowaniu cywilnym nie mają interesu w tym, żeby wygrać sprawę dla strony, którą reprezentują. 

- Dla nich samych oznacza to jedynie problemy w uzyskaniu słusznie należnego wynagrodzenia. Przepisy przewidują, że jeśli pełnomocnik z urzędu przyznany stronie, przegra sprawę, otrzymuje wynagrodzenie od Skarbu Państwa wypłacane przez sąd po złożeniu faktury (art. 29 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. Prawo o adwokaturze - t.j. Dz. U. z 2024 r., poz. 1564). Wynagrodzenie jest podwyższane o VAT (par.  4 ust 3 rozporządzenia ministra sprawiedliwości z 14 maja 2024 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu - Dz.U., poz. 763). W przypadku wygrania sprawy pełnomocnik z urzędu otrzymuje wynagrodzenie od strony przegrywającej proces (art. 98 k.p.c i art. 122 k.p.c.) na podstawie rozporządzenia ministra sprawiedliwości z 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1964 z późn. zm.). W tym ostatnim rozporządzeniu brak jest jednak przepisu pozwalającego na podwyższenie wynagrodzenia za udzieloną pomoc prawną z urzędu o VAT - pisze. 

Dodaje, że niekiedy sądy utrzymują, że aktualność zachowuje wydana przed laty w innym stanie prawnym uchwała III CZP 90/15, w której SN wskazał, że wynagrodzenie radcy prawnego ustanowionego z urzędu, zasądzone od strony przeciwnej na rzecz strony reprezentowanej przez tego radcę, podlega podwyższeniu o należny podatek od towarów i usług.

Kolejnym problemem jest jednak kwestia egzekucji. - Nie dość, że pełnomocnik z urzędu może otrzymać pozbawione VAT wynagrodzenie, to dodatkowo może uwikłać się w potrzebę jego egzekucji. Jeśli bowiem przeciwnik strony nie wypłaci zasądzonego wynagrodzenia, to pełnomocnik otrzyma wynagrodzenie od Skarbu Państwa jedynie w razie wykazania bezskuteczności egzekucji (par. 6 rozporządzenia ministra sprawiedliwości z dnia 14 maja 2024 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu - Dz. U. poz. 763) - zaznacza sędzia. I dodaje, że pełnomocnik ponosi koszty takiego postępowania egzekucyjnego, które jeśli egzekucja będzie bezskuteczna, nie zostaną mu zwrócone. - Obecne regulacje mogą zniechęcać pełnomocników do efektywnego reprezentowania interesów stron z uwagi na brak odpowiednich zabezpieczeń ich wynagrodzenia w przypadku wygrania sprawy oraz dodatkowe obciążenia związane z egzekwowaniem należności. Wady obecnego stanu prawnego da się bez trudu rozwiązać, ale mimo świadomości istniejącego stanu rzeczy nikt nic w tym temacie nie robi - podsumowuje sędzia.

Czytaj w LEX: Orzekanie o kosztach za pomoc prawną z urzędu po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 23.04.2020 r., SK 66/19 > >

 

Radca, adwokat kredytują państwo 

Zmianę w tym zakresie postulowały samorządy prawnicze. Krajowej Izby Radców Prawnych jeszcze na etapie projektu rozporządzeń zrównujących wynagrodzenia za "urzędówki" i z wyboru podkreślała, że decyzje o pozostawieniu w sprawach cywilnych par. 6 należy ocenić negatywnie. 

- Stanowi on niedopuszczalną modyfikację normy ustawowej (przewidującej ponoszenie kosztów przez Skarb Państwa) przepisem wykonawczym, przy braku jakiejkolwiek ku temu podstawy w delegacji ustawowej. Dzisiejsze regulacje skutkują kredytowaniem przez radców prawnych kosztów ustanowionej przez państwo obrony z urzędu. Uwzględniając, że zgodnie z art. 223 ustawy o radcach prawnych, koszty pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu ponosi Skarb Państwa (albo jednostka samorządu terytorialnego, jeżeli przepis szczególny tak stanowi), proponujemy wprowadzenie regulacji, zgodnie z którą wynagrodzenie należne radcy prawnemu będzie wypłacane bez zbędnej zwłoki - postulowali radcy prawni. 

Kwestie tę podnosił w swoich wystąpieniach również samorząd adwokacki. Wskazywał, że Skarb Państwa jest zobowiązany do ponoszenia kosztów pomocy prawnej bez wymogu dodatkowych procedur po stronie adwokata.

Zobacz również w LEX: Orzekanie o wynagrodzeniu pełnomocnika z urzędu w postępowaniu cywilnym - uwagi de lege ferenda > >

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.