W dobie zagrożenia COVID-19 zorganizowanie oraz przeprowadzenie przesłuchania w trybie art. 185a-185b k.p.k. jest bardzo utrudnione. Po pierwsze tzw. Przyjaznych Pokoi Przesłuchań Dzieci bardzo często nie można dostosować - ze względu na parametry - do obecnych zaleceń sanitarnych. Są zbyt małe i tym samym nie jest możliwe zachowanie między uczestnikami czynności wskazanych 1,5 – 2 metrowych odległości. Dodatkowo istnieje wiele wątpliwości dotyczących choćby środków ochrony osobistej, czy np. osoby rozmawiające z dzieckiem, sędzia oraz biegły psycholog, mogą mieć maseczki i rękawiczki. Czy powinno je mieć dziecko i pozostali uczestnicy postępowania? I na kim spoczywa obowiązek zagwarantowania tego?
Czytaj w LEX: Funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości w obliczu koronawirusa >
Rodzice też boją się koronawirusa
Do tego dochodzą obawy rodziców, czego efektem są wnioski o przełożenie terminu przeprowadzenia przesłuchania. Jeżeli taka czynność się odbywa to coraz częściej obserwuję, że z powodu braku odpowiednich pomieszczeń, przeprowadzana jest ona z wykorzystaniem większych sal rozpraw. Dziecko, sędzia oraz biegłych psycholog znajdują się w jednej sali rozpraw a pozostali uczestnicy w innej. Kontakt między salami odbywa się za pomocą urządzeń audiowideo. Należy zauważyć, że takie przesłuchanie dziecka stoi w całkowitej sprzeczności z art. 185d Kodeksu postępowania karnego (wymóg odpowiednio przystosowanego pomieszczenia) i może ono nieść za sobą określone konsekwencje procesowe. Jest też sprzeczne z ideą zagwarantowania mu bezpiecznych, przyjaznych warunków do złożenia zeznań. Ich brak może doprowadzić do wtórnej traumatyzacji.
Czytaj: W czasie epidemii jest problem z przesłuchiwaniem dzieci>>
Cena promocyjna: 119 zł
Cena regularna: 119 zł
Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł
Pamiętajmy, że obecna sytuacja jest bardzo wyjątkowa zarówno dla dzieci jak i osób dorosłych. Odczuwamy różne stany emocjonalne. Możemy łatwiej się denerwować, czuć irytacje. Dlatego też prowadzenie przesłuchania dzieci w obecnej sytuacji wymaga bardzo dużej, szczególnej, uważności, wrażliwości, właściwej oceny czy, ze względu na stan psychiczny, jest ono w stanie składać zeznania. Powinniśmy o tym pamiętać przygotowując się do takiej rozmowy.
Czytaj w LEX: Przesłuchanie małoletniego pokrzywdzonego w charakterze świadka w postępowaniu przygotowawczym >
W mojej ocenie jest bardzo ważne również to, aby dzień przed przesłuchaniem, pracownicy sądu (jako „organizatorzy” tej czynności procesowej) skontaktowali się z rodzicami/opiekunami dziecka i przeprowadzili z nimi wywiad na temat stanu zdrowia osoby małoletniej, ewentualnych możliwości zarażenia się przez nie koronawirusem. Wszelkie wątpliwości powinny bezwzględnie prowadzić do odwołania przeprowadzenia czynności procesowej.
Czytaj w LEX: Prawa i obowiązki pełnomocników procesowych w praktyce w związku z koronawirusem >
Potrzebne zmiany w prawie
W obecnym stanie prawnym nie będzie możliwe z urzędu np. przesłuchanie dziecka, które zostało skrzywdzone przestępstwem zgwałcenia, a sprawca jest nieznany. Nawet jeśli okoliczności zdarzenia i stan dziecka wymagają podjęcia natychmiastowych czynności procesowych. Takie „zamrożenie” przesłuchania osoby małoletniej zdecydowanie zagraża jego dobru, ale także ma negatywny wpływ na realizację celów procesu karnego. Należy pamiętać, że w wielu przypadkach możliwe jest ustalenie sprawcy przestępstwa dopiero po złożeniu zeznań przez osobę pokrzywdzoną. Bardzo wiele spraw, w których dzieci są osobami pokrzywdzonymi przestępstwem charakteryzują się właśnie tym, że przedstawienie zarzutów możliwe jest dopiero po przeprowadzeniu czynności procesowych z udziałem pokrzywdzonych osób najmłodszych.
Czytaj:
Przesłuchania dzieci - brakuje biegłych i szkoleń dla sędziów>>
Maria Keller-Hamela: Przesłuchanie dziecka wymaga wiedzy i sędziego i biegłego>>
Oczywiście sytuacja ta może ulec zmianie, na podstawie art. 14a ust. 9 ustawy, jeżeli prezes właściwego sądu zarządzi rozpoznanie sprawy jako pilnej, jednakże każdy sędzia powinien mieć możliwość samodzielnego decydowania o konieczności przesłuchania ww. osób aby natychmiast zagwarantować właściwą ochronę praw dzieci.
Czytaj w LEX: Ważne pytania o ochronę danych osobowych podczas epidemii >
W mojej więc ocenie regulacje prawne dotyczące przesłuchiwania dzieci wymagają zmian. Wskazany krąg sytuacji, w których można odebrać zeznania od osoby małoletniej powinien zostać poszerzony o przypadki, w których przesłuchanie takie jest koniecznie ze względu na okoliczności danej sprawy, do których zaliczyć możemy m.in. rodzaj i charakter naruszonego dobra, rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody, sposób i okoliczności popełnienia czynu, możliwość wywierania wpływu na treść zeznań małoletniego a także stan emocjonalny dziecka oraz jego zdolności zapamiętywania i odtwarzania zjawisk.
Czytaj w LEX: Zmiany biegu terminów w tzw. tarczy antykryzysowej w związku z koronawirusem - konsekwencje prawne >
Zagwarantowana właściwa reprezentacja dzieci
Co również istotne w obecnej sytuacji, na mocy art. 15zzs ust. 6 w zw. z art. 14a ust. 4 pkt. 14 ustawy z dnia ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, sądy rodzinne mogą ustanawiać kuratora w celu reprezentowania interesów małoletnich w postępowaniu przed sądem lub innym organem w sprawach pilnych. Tym samym jeżeli miałoby dojść do przesłuchania dziecka, w trybie art. 185a-1885 Kodeksu postępowania karnego, w sprawie, w której zostało ono pokrzywdzone przez jednego bądź obojga rodziców, ustawodawca zapewnił osobie małoletniej właściwe reprezentowanie jej interesów podczas tej czynności procesowej.
Autorka adwokat Monika Horna-Cieślak, to laureatka ubiegłorocznej edycji konkursu Rising Stars Prawnicy - liderzy jutra.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
