Senat poprawia ustawę o KRS, neo-sędziowie będą mogli do niej kandydować

Senat przyjął poprawki do nowelizacji ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa. Jedna z nich zakłada, że kandydatami do KRS będą mogli być również sędziowie powołani przy udziale neo-KRS. Z przyjętej przez Sejm ustawy wynikało, że kandydować mogą jedynie ci neo-sędziowie, którzy wrócili na swoje wcześniejsze stanowisko. Dodatkowo sędziowie - jak wynika z kolejnej poprawki - będą mogli głosować na więcej niż jednego kandydata.

Nowela wróci teraz do Sejmu, a następnie o jej losie zdecyduje prezydent.

Co poprawił Senat?

Chodzi m.in. o art. 2 par. 2, zgodnie z brzmieniem którego prawo kandydowania na członka Krajowej Rady Sądownictwa miało nie przysługiwać sędziom, którzy objęli stanowisko w wyniku wniosku o powołanie sędziego, przedstawionego Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej przez Krajową Radę Sądownictwa ukształtowaną na podstawie noweli z 2017 r. (czyli tzw. neo-KRS), z wyjątkiem sędziów, którzy powrócili na urząd sędziego i poprzednio zajmowane stanowisko, jeżeli poprzednio zajmowane stanowisko objęli w inny sposób niż w wyniku wniosku o powołanie sędziego, przedstawionego Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej przez Krajową Radę Sądownictwa. Wcześniejsza wersja wykluczała z kandydowania wszystkich neo-sędziów. Została jednak poprawiona już po opiniowaniu.

Czytaj: MS poprawia projekt noweli o KRS, skruszony neo-sędzia będzie mógł kandydować do Rady >>

Senatorzy, powołując się na opinię Komisji Weneckiej, zgłosili poprawkę, zgodnie z którą bierne prawo wyborcze będzie przysługiwać wszystkim sędziom. Poparło ją m.in. Ministerstwo Sprawiedliwości. - W świetle opinii Komisji Weneckiej bez kompleksowego uregulowania statusu nieprawidłowo powołanych sędziów wyłączenie wobec nich biernego prawa wyborczego mogłoby naruszać zasadę proporcjonalności, stąd ministerstwo jest za tą poprawką - zaznaczył wiceminister sprawiedliwości Dariusz Mazur.

Sędziowie będą mogli głosować nie tylko na jednego kandydata

Senatorowie poparli też poprawkę zmierzającą do wprowadzenia zasady, według której sędziowie będą mieli więcej niż jeden głos w wyborach członków KRS. I tak zgodnie z dodanym do art. 1 ust. 2a w brzmieniu sędzia może oddać nie więcej niż:

• po jednym głosie na kandydatów będących sędziami Sądu Najwyższego, sędziami sądów wojskowych, sędziami Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz sędziami wojewódzkich sądów administracyjnych;
• po dwa głosy na kandydatów będących sędziami sądów apelacyjnych oraz sędziami sądów okręgowych;
• po trzy głosy na kandydatów będących sędziami sądów rejonowych.

W opinii senatorów KO i Lewicy poprawka ta zapewni większą reprezentatywność nowego składu KRS.

Inna poprawka dotyczy tworzonej przy KRS Rady Społecznej, która zgodnie z nowelą ma opiniować jej działania. Poprawka nakazuje, by KRS - jeśli nie uwzględni opinii Rady Społecznej - wskazała na okoliczności, które wpłynęły na rozstrzygnięcie KRS. Zmiana ta, jak przekonywali senatorowie rządzącej większości, ma zapewnić większą kontrolę społeczną wobec KRS.

Nowela poprawiana od początku

Zmiany w KRS mają być wstępem do przywracania praworządności w wymiarze sprawiedliwości. Za nimi ma pójść m.in. uregulowanie statusu tzw. neo-sędziów. Problem polega na tym, że na podstawie nowelizacji z 2017 r. sędziów/członków KRS wybiera Sejm, a nie jak wcześniej sędziowie. I obecna nowela o KRS wybory sędziów przez sędziów przywraca.

I tak - w porównaniu z pierwszą wersją rządowego projektu zmieniono m.in. liczbę sędziów z poszczególnych sądów, którzy mają być wśród 15 sędziów/członków KRS. W praktyce oznaczało to utratę przez sędziów z "rejonu" przewagi w KRS. Zgodnie z art. 11f. 1. do składu Rady wybierani będą przez sędziów, w wyborach bezpośrednich i w głosowaniu tajnym:

• jeden sędzia Sądu Najwyższego;
• dwóch sędziów sądów apelacyjnych;
• trzech sędziów sądów okręgowych;
• sześciu sędziów sądów rejonowych;
• jeden sędzia sądu wojskowego;
• jeden sędzia Naczelnego Sądu Administracyjnego;
• jeden sędzia wojewódzkiego sądu administracyjnego.

Zaś prawo zgłoszenia kandydata na członka Rady będzie miała grupa:

• 10 sędziów – w przypadku kandydata będącego sędzią, o którym mowa w art. 11f ust. 1 pkt 1, 2 lub 5–7,
• 25 sędziów – w przypadku kandydata będącego sędzią sądu okręgowego,
• 40 sędziów – w przypadku kandydata będącego sędzią sądu rejonowego.
• Grupy te będą mogą zgłosić tylko jednego kandydata na członka Rady.

W pierwszej wersji kandydatów mogły też zgłaszać: Naczelna Rada Adwokacka, Krajowa Rada Radców Prawnych, Krajowa Rada Prokuratorów przy Prokuratorze Generalnym, organ uprawniony do nadawania stopni naukowych w dziedzinie nauk społecznych dyscyplinie naukowej nauki prawne oraz grupa co najmniej 2 000 obywateli, mających prawo wybierania do Sejmu. Z tego się wycofano a następnie w Sejmie przyjęto poprawkę, zgodnie z którą możliwość zgłaszania kandydata mają - Naczelna Rada Adwokacka, Krajowa Izba Radców Prawnych i Krajowa Rada Notarialna - o co zabiegał m.in. prezes NRA Przemysław Rosati.

Prawo wybierania członków Rady ma przysługiwać sędziom Sądu Najwyższego, sędziom sądów powszechnych, sędziom sądów wojskowych i sędziom sądów administracyjnych, pozostającym w dniu głosowania w stanie czynnym. Sędzia może oddać głos na jednego kandydata.

Co z kadencją obecnej KRS?

Zgodnie z nowelizacją wspólna kadencja nowych członków Rady rozpoczyna się z dniem następującym po dniu ogłoszenia wyników wyborów. Członkowie Rady poprzedniej kadencji pełnią swoje funkcje do dnia rozpoczęcia wspólnej kadencji nowych członków Rady.

Według Komisji Weneckiej

- Senat postanowił zamknąć oczy na problem neo-sędziów – twierdzą niektórzy sędziowie. - Dopuścił sytuację, w której do KRS może zostanie wybrana np. pani Małgorzata Manowska, pan Kamil Zaradkiewicz, może pan Piotr Schab - mówi Przymusiński, wymieniając neosędziów.

Senat kierował się argumentami m.in. zawartymi w opinii przedstawionej przez Komisję Wenecką. Zdaniem Komisji reforma będzie chronić niezależność sądownictwa i jest zgodna ze standardami europejskimi oraz ma na celu naprawienie sposobu powoływania obecnej KRS – by był zgodny z wyrokami ETPC. Kontynuacja obecnej sytuacji jest szkodliwa dla reputacji sądownictwa w Polsce. Udział nieprawidłowo wybranych członków KRS w podejmowaniu przez Radę decyzji może skutkować dalszym naruszaniem praw człowieka. Choć przedterminowe zakończenie kadencji KRS w 2017 r. było krytykowane przez Komisję Wenecką i ETPC, to Komisja uznaje, że takie działanie ze względu na szczególne okoliczności w Polsce – jest teraz uzasadnione i zgodne ze standardami europejskimi.

Komisja oceniła jednak, że całkowite wykluczenie neo-sędziów z możliwości kandydowania do KRS, pomija ich indywidualną ocenę. Sędziowie nominowani po raz pierwszy po odbyciu aplikacji sędziowskiej, zostaliby pozbawieni możliwości kandydowania do KRS, mimo że nie mieli innej możliwości rozpoczęcia pracy w wymiarze sprawiedliwości. W związku z tym Komisja zaleca ponowne rozważenie wymogów dla sędziów, którzy chcą startować w wyborach do KRS. Zdaniem Komisji reforma będzie chronić niezależność sądownictwa i jest zgodna ze standardami europejskimi.
 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.