Likwidacja postępowania gospodarczego
Projekt zakłada likwidację postępowania odrębnego w sprawach gospodarczych i poddanie spraw między przedsiębiorcami w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej regułom ogólnym obowiązującym w procesie cywilnym. Obecnie sprawy między przedsiębiorcami są rozstrzygane przez specjalnie utworzone sądy gospodarcze w odrębnym trybie procesowym zwanym postępowaniem gospodarczym. Aby przyspieszyć rozpoznawanie spraw gospodarczych w postępowaniu gospodarczym obecnie obowiązujące przepisy nakładają na strony wiele obowiązków formalnych, które mają zapobiec przewlekaniu postępowania przez strony, ale często powodują, że strony przegrywają sprawy z powodu niewypełnienia obowiązków formalnych.
Do rangi symbolu postępowania gospodarczego urosła prekluzja dowodowa, czyli nałożony przez ustawodawcę obowiązek przedstawienia przez strony wszystkich dowodów, twierdzeń i zarzutów w pierwszych pismach procesowych tj. odpowiednio w pozwie i odpowiedzi na pozew pod rygorem ich pominięcia przez sąd na dalszych etapach postępowania. W ustawie są przewidziane tylko dwa wyjątki od zastosowania prekluzji:
1.  powołanie twierdzeń, dowodów albo zarzutów w pozwie nie było możli-we na wcześniejszym etapie postępowania, albo
2.  że potrzeba powołania wynikła później.
Oba wyjątki są interpretowane przez sądy bardzo rygorystycznie i w praktyce niezwykle trudno jest wykazać, że zaistniał jeden z w/w wyjątków. Wato rów-nież dodać, że nawet, jeżeli zaistniał jeden z powyższych wyjątków to strona ma jedynie dwa tygodnie na złożenie nowego dowodu, twierdzenia albo zarzutu pod rygorem ich pominięcia.
Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami w postępowaniu gospodarczym po-zwany ma dwa tygodnie od dnia doręczenia mu pozwu na złożenie odpowiedzi na po-zew wraz ze wszystkimi twierdzeniami, dowodami i zarzutami pod rygorem ich póź-niejszego pominięcia przez sąd. W bardziej skomplikowanych sprawach przedsię-biorca bez pomocy profesjonalnego pełnomocnika nie jest w stanie spełnić wymagań wynikających z prekluzji dowodowej, w szczególności zachować dwutygodniowy termin. Często zdarza się, że również pełnomocnicy mają poważne trudności z do-chowaniem powyższego terminu, w szczególności ze zgłoszeniem wszystkich dowo-dów. Jeżeli pozwany nie złoży odpowiedzi na pozew w terminie dwóch tygodni to sąd jest uprawniony do wydania wyroku zaocznego. Warto w tym miejscu podkreślić, że powód może przygotowywać pozew przez dowolnie długi czas, natomiast pozwa-ny ma tylko dwa tygodnie na przygotowanie odpowiedzi na pozew i termin ten nie może być przez sąd przedłużony, co prowadzi w praktyce do zachwiania równowagi procesowej stron. Zatem likwidacja odrębnego postępowania gospodarczego przy za-chowaniu odrębnych sądów gospodarczych może przyczynić się do odformalizowania postępowania gospodarczego i spowoduje, że sądy będą mogły zająć się merytorycz-ną a nie formalną analizą spraw.
Przeniesienie części tzw. spraw regulacyjnych do sądów administracyjnych oraz przeniesienie niektórych przepisów proceduralnych do ustaw szczególnych
Zgodnie z obowiązującymi przepisami w ramach postępowania gospodarczego nieza-leżnie od spraw między przedsiębiorcami w zakresie prowadzonej przez nich działal-ności gospodarczej rozpoznawane są również sprawy m.in. z zakresu ochrony konku-rencji, prawa energetycznego, prawa telekomunikacyjnego, prawa pocztowego oraz przepisów o transporcie kolejowym. W projekcie nowelizacji część spraw regulacyj-nych tj. sprawy z zakresu regulacji energetyki, regulacji poczty oraz regulacji trans-portu kolejowego będą przekazane do sądów administracyjnych. We właściwości są-du ochrony konkurencji i konsumentów pozostawione zostaną sprawy z zakresu ochrony konkurencji oraz regulacji telekomunikacji, jednak przepisy normujące te postępowania przeniesione będą, odpowiednio do, ustawy z 16 lutego 2007r. o ochro-nie konkurencji i konsumentów (Dz.U. Nr 50, poz. 331, z późn. zm) oraz ustawy z dnia 16 lipca 2004r. – prawo telekomunikacyjne (Dz.U. Nr 171, poz. 1800, z późn. zm.).
Powyższa zmiana oznacza, że sprawy z zakresu regulacji energetyki, regulacji poczty oraz regulacji transportu kolejowego będą rozpoznawane przez sądy administracyjne na podstawie procedury administracyjnej a nie przez sądy gospodarcze na podstawie procedury cywilnej.

Zmiany w postępowaniu dowodowym
Aby usprawnić prowadzenie postępowania sądowego, w szczególności zapobiec przewlekaniu postępowania i doprowadzić do jak najszybszego skoncentrowania ma-teriału dowodowego projekt nowelizacji przewiduje rewolucyjne zmiany w postępo-waniu dowodowym.
Po pierwsze, według projektu nowelizacji postępowania cywilnego strony i uczestni-cy będą zobowiązani dokonywać czynności procesowych zgodnie z dobrymi obycza-jami, co ma zapobiegać m.in. kłamstwu procesowemu oraz spóźnionemu przedsta-wianiu materiału procesowego. Sankcją za naruszenie dobrych obyczajów może być obciążenie naruszającego kosztami postępowania względnie odmowa przyjęcia spóź-nionych dowodów.
Po drugie, ustawodawca chce nałożyć na strony i uczestników postępowania tzw. cię-żar wspierania postępowania. Strony i uczestnicy będą zobowiązani przytaczać wszystkie okoliczności faktyczne i dowody bez zbędnej zwłoki, aby postępowanie mogło być prowadzone sprawnie i szybko. Sąd będzie mógł samodzielnie zadecydo-wać o oddaleniu spóźnionych twierdzeń i dowodów, za wyjątkiem sytuacji, gdy stro-na nie zgłosiła ich we właściwym czasie bez swej winy lub uwzględnienie spóźnio-nych twierdzeń i dowodów nie spowoduje zwłoki w rozpoznaniu sprawy albo wystą-pią inne wyjątkowe okoliczności. W odróżnieniu od opisanej wyżej prekluzji dowo-dowej w sprawach gospodarczych o pominięciu spóźnionych twierdzeń i dowodów będzie decydował sąd a nie nastąpi to niejako automatycznie na podstawie zapisu ustawy. Warto również zauważyć, że w przeciwieństwie do prekluzji dowodowej za-rzuty inaczej niż dowody i twierdzenia mogą być podnoszone przez strony lub uczestników w trakcie całego postępowania.
Po trzecie, sędzia przewodniczący będzie mógł nałożyć na stronę obowiązek wniesie-nia odpowiedzi na pozew w każdej sprawie. Obecnie sędzia przewodnicząc może na-łożyć obowiązek złożenia odpowiedzi na pozew tylko w sprawach zawiłych lub roz-rachunkowych, natomiast w sprawach gospodarczych obowiązek wniesienia odpo-wiedzi na pozew wynika wprost z ustawy.
Po czwarte, zgodnie z projektem nowelizacji postępowania cywilnego dalsze pisma procesowe (inne niż odpowiedź na pozew) będą mogły być składane przez strony lub uczestników tylko wtedy, gdy zadecyduje o tym sędzia przewodniczący lub sąd. Sankcją za złożenie pisma przygotowawczego bez uprzedniego zarządzenia sędziego przewodniczącego albo sądu będzie zwrot pisma. Wyjątkiem od tej zasady jest uprawnienie stron do składania wniosków dowodowych, przy czym pojęcie wniosku dowodowego jest ściśle definiowane. Zatem pisma procesowe zawierające wnioski dowodowe oraz „przy okazji” twierdzenia będą zwracane. Powyższa zasada składania pism przygotowawczych na wezwania sędziego przewodniczącego lub sądu nie wy-klucza prawa przedstawiania ustnie twierdzeń i zarzutów na rozprawie. Celem tej zmiany jest zapobieżenie „zarzucania” sądu pismami procesowymi przez strony. Obecnie zdarzają się sytuacje patologiczne, że jeszcze przed wyznaczeniem pierwszej rozprawy strony wymieniają po kilka albo nawet kilkanaście pism procesowych. Wy-daje się jednak, że wprowadzenie tak ostrej reguły dotyczącej składania pism proce-sowych jest zbyt daleko idące.
Po piąte, ustawodawca przewiduje zwiększenie obowiązków sądu związanych z tzw. przesłuchaniem informacyjnym stron. Obecnie sędzia przewodniczący jeszcze przed wszczęciem postępowania dowodowego powinien przez zadawanie stronom (uczest-nikom) pytań ustalić, jakie okoliczności sprawy są między nimi sporne i dążyć do ich wyjaśnienia. Projekt przewiduje, że dodatkowo sąd przez zadawanie pytań ma dążyć do tego, aby strony (uczestnicy) przytoczyli lub uzupełnili twierdzenia lub dowody na ich poparcie oraz udzielili wyjaśnień koniecznych dla zgodnego z prawdą ustalenia podstawy prawnej dochodzonych przez nie praw lub roszczeń. Ponadto, ustawodawca zamierza zwiększyć obowiązki sądu w zakresie udzielania pouczeń stronom, które nie są reprezentowane przez profesjonalnego pełnomocnika. Warto dodać, że wszystkie udzielone pouczenia mają być wpisywane do protokołu rozprawy.
Istotne zwiększenie obowiązków sądu w zakresie przesłuchania informacyjnego oraz udzielania pouczeń stronom działającym bez profesjonalnego pełnomocnika niewąt-pliwie jest korzystnym rozwiązaniem dla małych przedsiębiorców, którzy często działają w postępowaniach sądowych samodzielnie. Zapewne ustawodawca chce w ten sposób niejako „wyrównać ich szanse” w postępowaniach z udziałem koncernów reprezentowanych przez duże kancelarie.

Zmiany w postępowaniu egzekucyjnym
Ustawodawca zaproponował w projekcie nowelizacji procedury cywilnej podwyższe-nie wysokości grzywien nakładanych przez komorników za nieudzielanie przez pra-codawców informacji o wynagrodzeniu pracownika za pracę z 500 PLN do 2000 PLN, za nieuzasadnioną odmową wyjaśnień z 500 PLN do 2.000 PLN oraz za prze-szkadzanie czynnościom komornika z 200 PLN do 1.000 PLN. Celem tej zmiany jest urealnienie sankcji za powyższe uchybienia, tak aby była ona środkiem skutecznie zapewniającym realizację zadań komornika.
Kolejną interesującą zmianą jest wprowadzenie zasady, że ogłoszenie o publicznej li-cytacji nieruchomości, a także statków morskich w egzekucji, zamieszczane będzie na stronie internetowej Krajowej Rady Komorniczej. Rozwiązanie takie ma zapewnić dostęp do informacji jak najszerszemu gronu osób zainteresowanych zakupem licy-towanych rzeczy oraz zapobiec powstawaniu niewłaściwych praktyk dotyczących li-cytacji komorniczych.
Ponadto na stronie internetowej Krajowej Rady Komorniczej ustawodawca proponuje zamieszczać informacje o wszczęciu egzekucji przez zarząd przymusowy i o wszczę-ciu egzekucji przez sprzedaż przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego. Proponuje się także, aby w tych sprawach zrezygnować z zamieszczania informacji o wszczęciu egzekucji w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Obwieszczenia w Monitorze Są-dowym i Gospodarczym nie mają istotnego wpływu na poszerzenie kręgu osób, do których dociera informacja i nie odgrywają roli w praktyce, gdyż niewiele osób regu-larnie zapoznaje się z treścią Monitora, a publikacja ogłoszeń wiąże się z dodatko-wymi kosztami postępowania.
Ważna zmiana dotyczy również przepisów o egzekucji świadczeń niepieniężnych. Je-żeli dłużnik nie wykonuje czynności, której inna osoba nie może za niego wykonać, a której wykonanie zależy wyłącznie od jego woli np. naprawienie urządzenia, które jest serwisowane tylko u jednego serwisanta w Polsce, sąd – na wniosek wierzyciela – może zamiast zagrożenia grzywną na wypadek niewykonania czynności w wyzna-czonym terminie, zagrozić dłużnikowi nakazaniem zapłaty określonej sumy pienięż-nej na rzecz wierzyciela z tytułu zwłoki w wykonaniu czynności nakazanej wyrokiem sądu. Suma należna wierzycielowi wskazywana będzie w treści postanowienia sądu w określonej stawce za każdy dzień zwłoki. Projekt nie przewiduje w tym zakresie ograniczeń kwotowych. W razie dalszej zwłoki, wierzyciel będzie mógł wystąpić po-nownie o nakazanie dłużnikowi zapłaty kwoty przypadającej na jego rzecz za następ-ny okres. Wprowadzenie możliwości nakładania sankcji pieniężnej za każdy dzień zwłoki bez górnego limitu ma zapobiec sabotowaniu wyroków sądu przez nieuczci-wych dłużników.
Ze względu na ograniczoną objętość publikacji nie zostały omówione w niej zmiany dotyczące postępowania zabezpieczającego, wpływu ogłoszenia upadłości na toczące się postępowania sądowe oraz zmian dotyczących środków zaskarżenia i implementa-cji Dyrektywy 2008/52/WE. Zainteresowanych zapoznaniem się ze wszystkimi zmia-nami zaproponowanymi w ustawie nowelizującej kodeks postępowania cywilnego od-syłam do oficjalnej strony internetowej Sejmu gdzie dostępny jest cały projekt ustawy wraz z uzasadnieniem jako druk nr 4332. 

Małgorzata Nowotnik - adwokat, specjalizuje się w prawie procesowym, głównie dotyczącym kwestii gospodarczych i prawie własności intelektualnej, w szczególności w prawie autorskim i prasowym.  Prowadziła kursy z zakresu prawa prasowego, autorskiego oraz prawa własności intelektualnej m.in. dla redaktorów czołowych czasopism w Polsce. Z kancelarią Noerr związana od 2008 r.

Czytaj także: Kodeks postępowania cywilnego - kolejna nowelizacja czy nowa ustawa?