Rada Ministrów przyjęła 30 maja br. projekt ustawy o zmianie ustawy o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014-2020 oraz niektórych innych ustaw (tzw. ustawa wdrożeniowa).

Jak napisano w komuniakcie opublikowanym po posiedzeniu rządu, efektywne wydatkowanie funduszy z Unii Europejskiej na lata 2014-2020 oraz uproszczenie i usprawnienie procedur w ubieganiu się o środki unijne – to podstawowe cele przygotowanej nowelizacji przepisów ustawowych.

Zaproponowane rozwiązania są wynikiem postulatów zgłaszanych przez instytucje i podmioty zaangażowane w wydatkowanie środków europejskich oraz efektem doświadczeń związanych z wdrażaniem programów operacyjnych polityki spójności w perspektywie finansowej 2014-2020.

Jak podkreśla rzad, projekt ustawy stanowi element tzw. "Konstytucji Biznesu" (to pakiet zmian instytucjonalno-prawnych, którego celem jest stworzenie nowego, lepszego otoczenia prawnego dla przedsiębiorców, a także regulacji określających ich obowiązki oraz gwarantujących im szeroki zakres praw, służących rozwojowi polskiej gospodarki). Dwa pakiety: "Konstytucja Biznesu" i "100 zmian dla firm" mają sprzyjać rozwojowi przedsiębiorczości i innowacyjności.

Projektowana ustawa ma przyczynić się do zmniejszenia obciążeń biurokratycznych potencjalnych beneficjentów i usprawnić realizację projektów, co powinno przełożyć się na większe ich zainteresowanie wnioskowaniem o pieniądze unijne i wyższą jakość zgłaszanych projektów.

Do najważniejszych regulacji upraszczających ubieganie się o środki unijne oraz ułatwiających realizację projektów należą:
- ograniczenie liczby dokumentów niezbędnych do skutecznego złożenia wniosku o dofinansowanie oraz koniecznych do zawarcia umowy o dofinansowanie
Ułatwieniem będzie zwolnienie wnioskodawców z obowiązku dostarczenia dokumentów i danych, które dana instytucja będzie mogła uzyskać sama, np. z Urzędu Skarbowego lub Zakładu Ubezpieczeń Społecznych albo z dostępnych powszechnie rejestrów, np. Krajowego Rejestru Sądowego.

- rezygnacja z wytycznych programowych, do których stosowania beneficjenci są zobowiązani
Obecnie beneficjenci muszą dostosowywać się do zapisów ok. 100 różnych dokumentów (wytycznych, zaleceń, instrukcji, szczegółowych opisów osi priorytetowych programów operacyjnych). Jest to obciążenie utrudniające realizację projektów. Po zmianach, beneficjent, który podpisze umowę będzie związany wyłącznie postanowieniami wytycznych wydawanych przez ministra rozwoju i finansów – w ściśle wskazanym zakresie. Zniknie obowiązek analizowania dużej liczby dokumentów.

- zmiany umożliwiające sprawną ocenę wniosku o dofinansowanie projektu
Każdy wniosek o dofinansowanie projektu będzie w pierwszej kolejności oceniany pod kątem spełnienia warunków formalnych. Na tym etapie odpowiednia instytucja sprawdzi, czy wniosek zawiera wszystkie załączniki, czy jest poprawnie wypełniony, a wnioskodawca jest podmiotem, który może się ubiegać o środki finansowe w danym konkursie. Jeżeli instytucja stwierdzi, że we wniosku są braki, to wezwie wnioskodawcę do ich uzupełnienia, a następnie wniosek skieruje do oceny merytorycznej. Na tym etapie zostanie sprawdzone, czy wniosek spełnia tzw. kryteria wyboru projektów, które będą wskazane w regulaminie konkursu. Również na tym etapie będzie możliwe poprawienie wniosku, zgodnie z regulaminem konkursu.

- możliwość poprawiania wniosku na etapie oceny
W przypadku konieczności poprawy wniosku na etapie oceny, instytucja prowadząca nabór skontaktuje się z wnioskodawcą i wezwie go do dokonania stosownych zmian lub – za zgodą wnioskodawcy – sama ich dokona. Wniosek nie zostanie odrzucony na wstępnym etapie. Oznacza to, że więcej dobrych projektów będzie miało szansę otrzymać dofinansowanie.

- ustanowienie Rzecznika Funduszy Europejskich
O interesy beneficjentów zadba Rzecznik Funduszy Europejskich, który będzie odpowiedzialny m.in. za gromadzenie wniosków i postulatów, związanych z realizacją programów operacyjnych, mających wpływ na usprawnienie systemu ich wdrażania. W przypadku pojawienia się jakichkolwiek problemów, rzecznik udzieli wsparcia w kontaktach z poszczególnymi instytucjami, które wdrażają fundusze unijne. Rzecznika obowiązkowo powoła instytucja zarządzająca (minister rozwoju i finansów), a dobrowolnie – inne instytucje systemu realizacji programów operacyjnych.

- podział konkursu na rundy
Konkursy będzie można dzielić na rundy (obecnie brakuje jasnych uregulowań w tym zakresie, a nowelizacja ustawowa doprecyzowuje zasady organizacji rund). Oznacza to, że podmioty, które nie zdążą złożyć wniosku konkursowego we wskazanym terminie będą mogły to zrobić w kolejnej rundzie. Rozwiązanie takie pozwoli skompletować wszystkie potrzebne dokumenty i zapewni możliwość złożenia wniosku o dofinansowanie planowanego przedsięwzięcia.

- ułatwienia w realizacji projektów partnerskich
Partnerstwa służące wspólnej realizacji projektu będą mogły być zawierane przez wszystkie podmioty bez ograniczeń, z uwzględnieniem regulacji dotyczących pomocy publicznej, wynikających z obowiązujących regulacji unijnych. Obecnie jest to zabronione. Dodatkowo przewidziano możliwość zmiany partnera w projekcie.

- możliwość wycofania protestu
Przewidziano możliwość wycofania przez wnioskodawcę protestu (złożonego z powodu negatywnej oceny wniosku o dofinansowanie), co pozwoli na sprawniejszą ocenę pozostałych wniosków.

- skrócenie terminów na rozpatrywanie środków odwoławczych
Z 21 do 14 dni skrócono termin na weryfikację zasadności protestu przez instytucję, która oceniała projekt, przed jego przekazaniem do instytucji odwoławczej. Czas na rozpatrzenie protestu skróci się z 30 do 21 dni, a łączne rozpatrzenie protestu z 60 do 45 dni. Wpłynie to na szybkość oceny wniosków o dofinansowanie. Terminy te zostaną przedłużone, gdy konieczne będzie uzupełnienie przez wnioskodawcę dokumentów niezbędnych do rozpatrzenia protestu.

- ochrona dóbr intelektualnych wnioskodawcy
Dokumenty złożone przez wnioskodawcę w toku postępowania konkursowego nie będą udostępniane. Zapewni to ochronę wszystkich informacji, które wnioskodawcy przekazują danej instytucji w celu otrzymania dofinansowania.

- wprowadzenie regulacji dotyczących pomocy zwrotnej
Środki zwrócone przez beneficjenta będą mogły zostać ponownie wykorzystane, w szczególności w formie gwarancji, poręczeń i pożyczek (podlegających całkowitemu lub częściowemu zwrotowi).

- wprowadzenie nowego rozdziału – Eksperci
Możliwe będzie wyznaczanie ekspertów nie tylko do oceny projektu, ale również do wykonywania zadań związanych z realizacją praw i obowiązków danej instytucji, wynikających z umowy o dofinansowanie projektu albo decyzji o jego dofinansowaniu.

- profesjonalna ocena projektów
Wskazano wprost, że w skład komisji oceniającej projekty będą mogli wejść tylko pracownicy mający wiedzę, umiejętności, doświadczenie lub uprawnienia w dziedzinach, których konkurs dotyczy. Rozwiązanie to zapewni rzetelną ocenę złożonych wniosków o dofinansowanie. Wprowadzono zasadę stałej oceny pracy ekspertów.

- uwzględnienie udziału wojewody w procesie wdrażania funduszy Unii Europejskiej w perspektywie finansowej 2014-2020Wojewodę włączono w system realizacji zadań związanych z wdrażaniem funduszy europejskich z perspektywy finansowej 2014-2020 w ramach regionalnych programów operacyjnych (RPO). Wojewoda (albo jego przedstawiciel) – jako obserwator – będzie mógł być włączony w prace komitetu monitorującego regionalne programy operacyjne oraz będzie miał możliwość wejścia w skład komisji oceny projektów w ramach RPO.

- ułatwienia w rozliczaniu środków unijnych
Beneficjent nie będzie obciążany odsetkami w przypadku spóźnienia się do 14 dni ze złożeniem wniosku rozliczającego środki – zmiany te zostaną wprowadzone do ustawy o finansach publicznych.

- możliwość tworzenia Regionalnych Funduszy Rozwoju
Możliwość tworzenia takich funduszy w województwach ma zapewnić koordynację udzielania wsparcia zwrotnego w ramach jednej instytucji. Samorząd województwa zyska dzięki temu możliwość finansowania działań z zakresu polityki rozwoju, niezależnie od środków dostępnych w ramach polityki spójności – zmiany te zostaną wprowadzone do ustawy o samorządzie województwa.

- wprowadzenie regulacji umożliwiających pogłębienie współpracy między przedsiębiorcami, uczelniami oraz podmiotami objętymi systemem oświaty przez utworzenie i funkcjonowanie rad do spraw kompetencji
Rozwiązanie to umożliwi dostosowanie umiejętności kadr do aktualnych potrzeb przedsiębiorców funkcjonujących na rynku pracy – zmiany w tym obszarze zostaną wprowadzone do ustawy o utworzeniu Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości.

Według rządu zmieniona "ustawa wdrożeniowa" nie będzie jedynym czynnikiem, który wpłynie na procedury związane z wykorzystaniem funduszy unijnych. Obowiązują już znowelizowane wytyczne ministra rozwoju i finansów m.in. w zakresie kwalifikowalności wydatków, które wprowadzają np. zmiany dotyczące zamówień udzielanych w ramach projektów. Dodatkowo, wytyczne dotyczące wyboru projektów zostaną zmienione tak, aby w trakcie oceny projektu nie weryfikować dwukrotnie tych samych aspektów (rezygnacja z zasady "dwóch par oczu") oraz aby w ocenie projektu – w celu poprawy jakości procesu oceny projektów – jako eksperci mogli uczestniczyć pracownicy innych instytucji.

Nowe przepisy zasadniczo mają wejść w życie po 14 dniach od daty ogłoszenia ustawy w Dzienniku Ustaw.