Nowe przepisy regulujące zasady zwrotu należności świadkom, biegłym, tłumaczom, specjalistom i stronom biorącym udział w postępowaniu karnym, wprowadza do Kodeksu postępowania karnego ustawa z 31 sierpnia 2012 r. (Dz. U. poz. 1101). Nowelizacja ta ma na celu dostosowanie systemu prawa do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z 22 marca 2011 r., sygn. akt SK 13/08.
Zgodnie z nowelizacją, świadkowi będzie przysługiwać zwrot kosztów podróży z miejsca zamieszkania do miejsca wykonywania czynności postępowania, w wysokości rzeczywiście poniesionych - byle racjonalnych i celowych - kosztów przejazdu własnym samochodem lub innym środkiem transportu. Na takich samych zasadach zostaną mu również zwrócone koszty noclegu i utrzymania w miejscu przesłuchania.
Poza tym świadkowi będzie przysługiwać zwrot zarobku lub dochodu utraconego z powodu stawiennictwa na wezwanie sądu, w wysokości odpowiadającej jego przeciętnym zarobkom lub dochodom, które uzyskałby w czasie, który poświęcił stawiając się w sądzie. Utratę takiego zarobku lub dochodu oraz jego wysokość świadek powinien należycie wykazać. Zwrot kosztów podróży oraz utraconych zarobków należy się świadkowi, który stawił się na wezwanie, nawet jeśli nie został przesłuchany. Takie same zasady zwrotu należności dotyczą osoby towarzyszącej świadkowi, jeśli świadek nie mógł stawić się na wezwanie sądu bez opieki tej osoby. Powyższe zasady nie dotyczą natomiast świadka zatrudnionego w organie władzy publicznej, który zeznaje w związku z tym zatrudnieniem – w tym przypadku do zwrotu poniesionych przez niego kosztów stosuje się zasady ustalania należności z tytułu podróży służbowej.
Biegłemu i specjaliście nie będącemu funkcjonariuszem organów procesowych przysługuje wynagrodzenie za wykonaną pracę oraz zwrot poniesionych przez nich, niezbędnych dla wydania opinii, wydatków. Wysokość wynagrodzenia określa się uwzględniając kwalifikacje, potrzebny na wydanie opinii czas i nakład pracy. Podwyższa się je także w razie potrzeby o kwotę podatku od towarów i usług, zgodną ze stawką obowiązującą w dniu orzekania o tym wynagrodzeniu.
Biegłym, tłumaczom i specjalistom nie będącym funkcjonariuszami organów procesowych należy się również zwrot kosztów podróży, noclegu i utrzymania, na takich samych zasadach jak świadkom, a w razie nieskorzystania z ich usług, także zwrot utraconego zarobku i dochodu.
Stronie biorącej udział w postępowaniu należy się zwrot należności w wysokości przewidzianej dla świadków.
Zwrot kosztów podróży, noclegu, utraconych zarobków lub dochodów, a także wynagrodzenie dla biegłego lub specjalisty przyznaje się na wniosek, składany ustnie do protokołu lub na piśmie, w terminie zawitym 3 dni od dnia zakończenia czynności.
Należności świadka, osoby mu towarzyszącej, biegłego, tłumacza lub specjalisty ustala sąd lub organ prowadzący postępowanie przygotowawcze i są one wypłacane niezwłocznie lub przekazywane przekazem pocztowym lub przelewem bankowym.
Nowe przepisy wchodzą w życie z dniem 5 listopada br. i z tym samym dniem traci moc dekret z 26 października 1950 r. o należnościach świadków, biegłych i stron w postępowaniu sądowym (Dz. U. Nr 49, poz. 445).
Eliza Wasińska
Redakcja Publikacji Elektronicznych WKP