Abdelkhaleq Berramdane

Stosowanie Karty Praw Podstawowych UE przez sądy

Artykuł pochodzi z miesięcznika Europejski Przegląd Sądowy 8/2016>>

Zmiany i uzupełnienia wprowadzone do Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej w toku prac nad jej przyjęciem, a w szczególności wynikające z rezygnacji z uchwalenia Traktatu ustana-wiającego Konstytucję dla Europy wywołały liczne trudnościzwiązane z zakresem stosowania KPP, określeniem hierarchii praw w ramach praw podstawowych oraz dotyczące zależności pomiędzy Kartą a krajowymi prawami podstawowymi, a także pomiędzy Kartą a prawami ustanawionymi w europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności . Orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości (dalej jako TS) wyjaśniło wiele z tych wątpliwości, aczkolwiek niektóre kwestie pozostają nadal nierozstrzygnięte.

1. Uwagi wstępne
W perspektywie piątego rozszerzenia, największego od czasu utworzenia Wspólnot, oraz konstytucjonalizacji Unii Euro-pejskiej, stało się konieczne wyposażenie konstrukcji europejskiej w Bill of Rights, która zwieńczyłaby orzecznictwo Trybu-nału Sprawiedliwości (dalej jako TS) w zakresie praw podstawowych.
Szczyty Rady Europejskiej w Kolonii (3–4.06.1999r.) i w Tampere (15–16.10.1999 r.) powierzyły to zadanie Konwentowi pod przewodnictwem R. Herzoga. Po roku prac, 7.12.2000 r., trzy instytucje UE (Rada, Parlament i Komisja Europejska, dalej jako Komisja) proklamowały uroczyście Kartę Praw Podstawowych Unii Europejskiej.
Pomimo niejasności dotyczących jej treści (kodyfikacja czy rozwinięcie praw), KPP została przyjęta „tak, jakby miała być wiążąca” (R. Herzog). Sądy bardzo szybko zaczęły powoływać się na Kartę, ponieważ nie mogły w sposób uzasadniony ignorować tego podstawowego dokumentu, przygotowanego przez wszystkie instytucje prawotwórcze. Poza tym jak mogłyby ją ignorować, skoro projekt Traktatu Konstytucyjnego Unii Europejskiej podpisany w październiku 2004 r. właśnie tę Kartę konstytucjonalizował?
Od czasu proklamacji KPP 7.12.2000 r. do jej wejścia w życie wraz z Traktatem z Lizbony 1.12.2009 r. sądy zastosowały wobec niej możliwość pośredniego dochodzenia przed sądem. Chodzi o sądy państw członkowskich UE, Europejski Trybunał Praw Człowieka (dalej jako ETPCz), lecz także, a nawet przede wszystkim – Trybunał Sprawiedliwości. Przed wejściem w życie KPP sędzia unijny powoływał się na nią dwojako: pośrednio – sędzia unijny przenosił prawa zapisane w Karcie za pośrednictwem zasad ogólnych do porządku prawnego UE i bezpośrednio – za pośrednictwem kilku technik interpretacyjnych (konfirmatywnej, hierarchizującej, generującej bezpośredni skutek), aż w końcu TS przyznał wyraźnie, że Karta stanowi źródło prawa unijnego .
Z chwilą gdy KPP stała się wiążąca, jej stosowanie przez sądy „rozpowszechniło się i zdywersyfikowało” w poszczególnych europejskich systemach prawnych. Jednocześnie stało się bardziej „złożone z punktu widzenia sądu unijnego”. Otóż pierwsza wersja Karty, z 2000 r., miała burzliwą historię. Pod naciskiem niektórych państw członkowskich wiele postanowień Karty zostało „na nowo zredagowanych”, inne zostały „dodane” tak, aby „ograniczyć jej zasięg”, co w konsekwencji spowodowało, że stosowanie Karty przez sądy stało się bardziej „złożone i skomplikowane”.
Nie wchodząc w szczegóły prac przygotowawczych, wystarczy stwierdzić, że Konwent pod przewodnictwem Giscarda d’Estainga, który opracował projekt Traktatu Konstytucyjnego, ograniczył zakres KPP, na nowo redagując jej podstawowe przepisy i włączając ją do II części Konstytucji.
Następnie konferencja międzyrządowa z lat 2003–2004, która miała przyjąć Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy, jeszcze bardziej podkreśliła ograniczenia zasięgu Karty, jednocześnie dokonując konstytucjonalizacji „wyjaśnień” do Karty.
W następstwie porażki Traktatu Konstytucyjnego, podczas prac nad TL, dwie Rady Europejskie jeszcze bardziej zawęziły zasięg Karty.
Szczyt Rady Europejskiej w Brukseli (21–22.06.2007 r.)„wyodrębnił Kartę” (już nie jest włączona do Traktatów), przyzna-jąc jej jednocześnie „tę samą wartość prawną, którą mają Traktaty” (art. 6 Traktatu o Unii Europejskiej ). Ponadto, wprowa-dzono również klauzulę zwaną opting out na rzecz Zjednoczonego Królestwa, rozszerzoną na Polskę podczas szczytu w Lizbonie (18–19.10.2007 r.), a następnie na Republikę Czeską podczas szczytu europejskiego w Brukseli (29–30.10.2009 r.).
Rada Europejska obradująca w Brukseli (18–19.06.2009 r.), pragnąc przekonać naród irlandzki do głosowania za Traktatem z Lizbony, przyjęła decyzję, która weszła w życie tego samego dnia co TL (która w przyszłości zostanie włączona do TL w postaci protokołu), stwierdzającą, że KPP nie będzie miała wpływu na niektóre prawa zagwarantowane przez irlandzką Konstytucję (rodzina, edukacja, ochrona życia).
Wszystkie te zmiany i uzupełnienia rodzą liczne trudności prawne związane z zakresem stosowania Karty, hierarchią praw w ramach praw podstawowych, zależnością pomiędzy Kartą a krajowymi prawami podstawowymi, jak i pomiędzy Kartą a prawami Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, które TS stopniowo rozstrzyga.@page_break@

2. Zakres zastosowania Karty
2.1. Karta jest heteronomicznym źródłem praw podstawowych
W zamyśle Konwentu pod przewodnictwem R. Herzoga, który opracował KPP, miała ona być z pewnością „zwornikiem” porządku prawnego UE. Tymczasem zgodnie z „logiką Traktatu z Lizbony” KPP jest tylko jednym ze źródeł praw podstawo-wych rozproszonych w różnych Traktatach i ma „tę samą wartość prawną” co Traktaty (art. 6 ust. 1 TUE).
Zastosowanie KPP podlega przede wszystkim postanowieniom tytułu VII, który reguluje jej wykładnię i stosowanie. Z kolei orzecznictwo TSUE dokonuje jej wykładni, a w konsekwencji – stosuje ją.
Stosowanie Karty jest też uregulowane w wyjaśnieniach do Karty. Na początku wyjaśnienia miały tylko „stanowić wska-zówki” dla sądów, a teraz mają być „należycie uwzględniane” przez sądy unijne i sądy krajowe (art. 52 ust. 7 KPP; art. 6 ust. 1 TUE; deklaracja nr 12). I rzeczywiście sądy unijne należycie je uwzględniają. Powszechne są odniesienia w orzecznictwie do wyjaśnień .
Tymczasem zawężona filozofia KPP nie wydaje się być całkowicie potwierdzona przez orzecznictwo. Można stwierdzić „względne zanikanie odniesień do EKPCz” na korzyść Karty. Teraz to właśnie KPP wydaje się być punktem odniesienia.
Ponadto, unijne prawo pochodne jest kontrolowane bezpośrednio w świetle postanowień Karty i z poszanowaniem ograni-czeń przewidzianych w art. 52 ust. 1 KPP . Również prawo krajowe wdrażające prawo UE musi być zgodne z Kartą, nie wy-łączając przypadków, gdy państwa członkowskie dysponują pewnym marginesem własnego uznania . Trzeba też podkreślić, że skarżący nie może się powoływać bezpośrednio na Kartę, jeśli czyny miały miejsce przed jej wejściem w życie , a wszelkie jej postanowienia, szczególnie te, które dotyczą praw socjalnych, nie stosują się bezpośrednio .

2.2. Karta krystalizuje kompetencje UE w zakresie praw podstawowych
Zgodnie z klauzulą stand still zawartą w art. 51 ust. 2 KPP, powtórzoną w art. 6 ust. 1 TUE, Karta „nie rozszerza zakresu stosowania prawa UE, nie ustanawia ani nie zmienia jej kompetencji”. Ta klauzula „utrwala” kompetencje Unii i ogranicza ich rozwinięcie na drodze podobieństwa. W ten sposób Karta jest stosowana w orzecznictwie TS.
W konsekwencji „obowiązek popierania” podstawowych praw, o którym jest mowa w art. 51 ust. 1 zd. drugie KPP, może się odbywać jedynie w zakresie kompetencji Unii Europejskiej. Podsumowując: chodzi o obowiązek intensywny, a nie eks-tensywny popierania praw podstawowych. Karta ma zastosowanie do instytucji, organów i jednostek organizacyjnych Unii oraz do „państw członkowskich wyłącznie w zakresie, w jakim stosują one prawo UE” (art. 51 ust. 1).
Ten przepis podkreśla, że KPP ma zastosowanie do państw członkowskich wyłącznie podczas „stosowania prawa UE”. Z kolei „wyjaśnienia” do Karty w punkcie dotyczącym tego artykułu stwierdzają, że przestrzeganie Karty „jest wiążące dla państw członkowskich wyłącznie wtedy, gdy działają one w „zakresie zastosowania” prawa UE” . Te dwa pojęcia „stosowa-nie” i „zakres zastosowania” niekoniecznie się pokrywają.
Po okresie wahań również orzecznictwo TS wydaje się być ustabilizowane od czasu orzeczenia wydanego przez wielką izbę 26.02.2013 r. w sprawie C-617/10, Åkerberg Fransson . Trybunał Sprawiedliwości przyjął tu rozwiązanie, które wydaje się ekstensywne. Co do zasady, „prawa podstawowe chronione w porządku prawnym Unii znajdują zastosowanie we wszystkich sytuacjach podlegających prawu UE” (pkt 19). Karta ma zastosowanie „w sytuacji, gdy przepisy krajowe mieszczą się w zakresie zastosowania prawa UE” (pkt 21). Tymczasem „przytaczane ewentualnie postanowienia Karty nie mogą stanowić samodzielnej podstawy do nadania mu takiej właściwości” (pkt 22) – przy założeniu, że „postanowienia Karty w żaden sposób nie rozszerzają kompetencji Unii określonych w Traktatach”(pkt 23). Podsumowując, Karta ma zastosowanie z chwilą, gdy pojawia się jakieś „powiązanie” z prawem UE . To wydaje się logiczne, bo w przeciwnym razie „zakres zastosowania” Karty nie byłby „identyczny” z zakresem zastosowania praw podstawowych jako „ogólnych zasad prawa”.
Ostatnio można również zaobserwować tendencję do wykładni ścisłej i przede wszystkim trochę kazuistycznej . I tak np. ta sama sytuacja zaistniała w tym samym państwie członkowskim, dotycząca tej samej osoby i tej samej dziedziny (prawo obywateli europejskich do głosowania i kandydowania) jest i nie jest analizowana w świetle KPP (wyrok TS w sprawie T. Delvigne). To pokazuje, że „test stosowania” opracowany w orzeczeniu Åkerberg Fransson należałoby lepiej wyjaśnić z powodów bezpieczeństwa prawnego, skutecznej ochrony praw podstawowych i spójności czy raczej identyczności zakresu zastosowania KPP z zakresem stosowania praw podstawowych jako ogólnych zasad prawa.@page_break@

3. Hierarchia praw podstawowych
Kolejne redakcje KPP doprowadziły do potrójnej hierarchii.

3.1. Hierarchia praw zapisanych w KPP a hierarchia odpowiadających im praw zapisanych w Traktatach
Zgodnie z „klauzulą odsyłającą” zapisaną na nowo przez drugi Konwent, art. 52 ust. 2 Karty stanowi, że „Prawa uznane w niniejszej Karcie, które «są przedmiotem postanowień Traktatów, są wykonywane na warunkach i w granicach w nich określonych»”. Podsumowując: każdy artykuł KPP „powtarzający” prawa wynikające z Traktatów musi być „czytany i stosowany w świetle Traktatów, a nie na odwrót”. Tak wygląda obecna praktyka Trybunału Sprawiedliwości.

3.2. Hierarchia praw o wartości konstytucyjnej i ogólnych zasad prawa
Mamy „dwa równoległe źródła” praw podstawowych: art. 6 ust. 1 TUE, który odsyła do KPP, i art. 6 ust. 3 TUE, który odsyła do praw podstawowych jako ogólnych zasad prawa wynikających z tradycji konstytucyjnych i Europejskiej Konwencji Praw Człowieka.
Pierwsze wynikające z Karty mają „wartość konstytucyjną”, a drugie mają „po prostu wartość ogólnych zasad prawa”. Chyba, żeby uznać, iż te ogólne zasady prawa mają wartość konstytucyjną i wtedy nadalibyśmy TSUE z trudem odwracalne uprawnienia do stanowienia prawa. Ta kwestia nie została jeszcze rozstrzygnięta przez TSUE.

3.3. Hierarchia prawa i zasad
Artykuł 52 ust. 5 KPP rozróżnia „prawa, które należy szanować oraz zasady, których należy przestrzegać” (art. 51 ust. 1). Na pierwsze można się powoływać bezpośrednio, a na drugie można się „powoływać” w sądzie jedynie w celu „wykładni tych aktów” i „kontroli ich legalności”, a nie w celu możliwości „dochodzenia odszkodowania”. Najnowsze orzecznictwo Trybunału w Luksemburgu wydaje się iść w tym kierunku.

4. Niejasność powiązań pomiędzy KPP a krajowymi prawami podstawowymi
Sześć klauzul włączonych podczas prac przygotowawczych, szczególnie tych po Konwencie R. Herzoga, wprowadziło niepewność w relacjach pomiędzy Kartą a krajowymi prawami podstawowymi.

4.1. Klauzula zgodności pomiędzy tradycjami konstytucyjnymi
Zgodnie z art. 52 ust. 4 Karty „w zakresie, w jakim niniejsza Karta uznaje prawa podstawowe wynikające ze wspólnych tradycji konstytucyjnych państw członkowskich, prawa te interpretuje się zgodnie z tymi tradycjami”. Czy należy z tego wnioskować, że postanowienia KPP muszą być interpretowane i stosowane w zgodzie (harmonii) z tradycjami konstytucyjnymi? Trybunał Sprawiedliwości jeszcze nie zajął jasnego stanowiska w tej sprawie. Z kolei francuska Rada Konstytucyjna oparła się na tej klauzuli, stwierdzając, że francuska koncepcja prawa mniejszości przeważa (tzn. mniejszości w jednej i niepodzielnej Republice Francuskiej nie istnieją) nad tym prawem uznanym przez KPP w jej art. 21 .

4.2. Klauzula poszanowania tożsamości konstytucyjnej
Według art. 4 TUE, Unia Europejska szanuje prawa związane z tożsamością konstytucyjną. W tej sytuacji TS bez wahania „znajduje równowagę” pomiędzy tymi prawami a tożsamością konstytucyjną danego państwa (język urzędowy Litwy jest częścią tożsamości konstytucyjnej).

4.3. Klauzula zachowania poziomu ochrony zagwarantowanego w konstytucji
Artykuł 53 KPP stanowi, że „żadne z postanowień niniejszej Karty nie będzie interpretowane jako «ograniczające lub naru-szające» prawa człowieka i podstawowe wolności uznawane, we właściwych im obszarach zastosowania, przez prawo UE (...) oraz «przez konstytucje» państw członkowskich”. Ta klauzula nie jest zbyt jasna.
I tak możliwe byłyby dwie interpretacje: uznać, że chodzi o klauzulę nakładającą „minimalny standard” ochrony, która nie może zejść „poniżej” poziomu zagwarantowanego przez krajowe konstytucje bądź uznać, iż ta klauzula „uzależnia poziom ochrony od przyjętego zakresu zastosowania”: w zakresie zastosowania prawa UE standardem minimum jest Karta, a w zakresie zastosowania prawa krajowego standardem minimum jest konstytucja.
Ostatecznie Trybunał Sprawiedliwości przyjął tę drugą interpretację w sprawie C-399/11, Melloni , dotyczącej europej-skiego nakazu aresztowania (ENA), dając pierwszeństwo prawu UE nad hiszpańskim prawem konstytucyjnym.
4.4. Klauzula uwzględniająca krajowe praktyki i ustawodawstwa
Zgodnie z art. 52 ust. 6 KPP „ustawodawstwa i praktyki krajowe «uwzględnia się w pełni», jak przewiduje to niniejsza Karta”. Z całą pewnością chodzi o „prawa socjalne”. A w takim przypadku, czy należy uwzględnić „każde krajowe ustawo-dawstwo”, czy też „wspólne tradycje ustawodawcze”, a może „standard minimalny”? Trybunał Sprawiedliwości jeszcze tak naprawdę nie wyjaśnił tej klauzuli.

4.5. Klauzula brytyjskiego, polskiego i czeskiego opting out 
Chodzi o Protokół nr 30 do Traktatu z Lizbony. Ograniczę się do trzech uwag na jego temat.
Po pierwsze, nie jest to prawdziwy opting out. Nie jest to przecież żadne zastrzeżenie. Jest to raczej oświadczenie interpre-tacyjne mające na celu „uniknięcie wszelkich wątpliwości” i „wyjaśnienie” stosowania Karty do Polski i do Zjednoczonego Królestwa zgodnie z uzasadnieniem podanym w Protokole.
Po drugie, art. 1 ust. 1 Protokołu stanowi, że „Karta nie rozszerza kompetencji Trybunału Sprawiedliwości Unii Europej-skiej ani żadnego sądu lub trybunału Polski lub Zjednoczonego Królestwa do uznania, że przepisy ustawowe, wykonawcze lub administracyjne, praktyki lub działania administracyjne Polski lub Zjednoczonego Królestwa są niezgodne z podstawowymi prawami, wolnościami i zasadami, które są w niej potwierdzone”. W tym zakresie TS w orzeczeniu N.S. i M.E. i inni orzekł, że wspomniany art. 1 ust. 1 potwierdza treść art. 51 dotyczącego zakresu zastosowania KPP, „nie zwalniając” tych krajów z obowiązku przestrzegania KPP.
Po trzecie, art. 1 ust. 2 Protokołu stanowi, że „W szczególności i w celu uniknięcia wszelkich wątpliwości nic, co zawarte jest w tytule IV Karty nie tworzy praw, które mogą być dochodzone na drodze sądowej, mających zastosowanie do Polski lub Zjednoczonego Królestwa, z wyjątkiem przypadków gdy Polska lub Zjednoczone Królestwo przewidziały takie prawa w swoim prawie krajowym”. Nie oznacza to, że prawa socjalne przewidziane przez Kartę są respektowane tylko, jeśli prawo polskie lub prawo brytyjskie to przewiduje. Taka interpretacja byłaby sprzeczna z zamysłem autorów Karty, z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości i z oświadczeniem nr 62 Polski w sprawie tego samego Protokołu, w którym Polska oświadcza, że „przestrzega praw socjalnych w całości (...) a w szczególności tych, które są zawarte w tytule IV Karty”.

4.6. Klauzula braku wpływu na Konstytucję Irlandii
Decyzja szefów państw i rządów podczas szczytu Rady Europejskiej w czerwcu 2009 r., prawdziwe „porozumienie międzynarodowe w uproszczonej postaci”, wydaje się wprowadzać swego rodzaju „zastrzeżenie konstytucyjności” na rzecz Irlandii. Stanowi ona, że „żaden przepis Traktatu z Lizbony nadający status prawny Karcie Praw Podstawowych Unii (...) nie ma wpływu na zasięg i stosowanie ochrony prawa do życia, o której jest w mowa w artykule 40.3.1, 40.3.2 i 40.3.3, ochrony rodziny, o której jest mowa w artykule 41 i ochrony praw dotyczących edukacji przewidzianych w artykułach 42, 44.2.4 i 44.2.5 Konstytucji Irlandii”.
Tymczasem wydaje się trudne zaakceptowanie takiego zastrzeżenia, skoro szefowie państw i rządów podkreślili we wnio-skach z tego szczytu, że taka decyzja „wyjaśni, ale nie zmieni treści ani stosowania Traktatu z Lizbony”. W rzeczywistości chodzi tu o zwykłe powtórzenie Protokołu nr 17 załączonego do Traktatu z Maastricht .@page_break@

5. Niejasność powiązań pomiędzy Kartą a prawami z EKPCz
Uwzględnianie Karty powtarzającej wiele praw ujętych w EKPCz i decyzja o przystąpieniu do Konwencji stanowią, z punktu widzenia sądów, problem dotyczący powiązania pomiędzy prawami zagwarantowanymi przez Kartę a tymi, które są zagwarantowane przez EKPCz. Zarówno KPP, jak i Traktaty zawierają w tym zakresie trzy klauzule, które „nie są szczególnie jasne”.

5.1. Klauzula równoważności pomiędzy Kartą a EKPCz
Artykuł 52 ust. 3 stanowi, że „w zakresie, w jakim niniejsza Karta zawiera prawa, «które odpowiadają» prawom zagwaran-towanym w europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, «ich znaczenie i zakres» są takie same jak praw przyznanych przez tę Konwencję”. Czy ten przepis, który miał „zapewnić spójność” pomiędzy „Kartą a Konwencją” ma zastosowanie wyłącznie do EKPCz, czy obejmuje też „protokoły do EKPCz?”.Czy dotyczy on również „ograniczeń przewidzianych w EKPCz?”.
Trybunał Sprawiedliwości wyjaśnił w pewnym stopniu tę kwestię, przyznając, że KPP i EKPCz są równoważne, jeśli chodzi o poszanowanie życia prywatnego i rodzinnego , skuteczną ochronę sądową , non refoulement, gdy istnieje ryzyko nie-ludzkiego traktowania , ochronę danych TSUE i prawa do wolności i bezpieczeństwa . Ta zasada równoważności Karty i Konwencji „odczytywana” wraz z zasadą równoważności pomiędzy Kartą a konstytucjami narodowymi (art. 52 ust. 4 KPP) nie jest zbyt jasna, tym bardziej, że pojęcie równoważności jest różnorako interpretowane przez krajowe sądy konstytucyjne, przez Europejski Trybunał Praw Człowieka i przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

5.2. Klauzula standardu minimalnego
Zgodnie z art. 53 „żadne z postanowień niniejszej Karty nie będzie interpretowane jako ograniczające lub naruszające prawa człowieka i podstawowe wolności uznane, we właściwych im obszarach zastosowania, przez (...) konwencje międzynarodowe (...) w szczególności przez EKPCz (...)”. Według „wyjaśnień „pierwszego Konwentu”do tego przepisu „w żadnym wypadku” poziom ochrony zapewniony przez Kartę „nie będzie mógł być niższy”od tego, który jest zagwarantowany przez EKPCz, co w konsekwencji oznacza, że „system ograniczeń przewidziany” w Karcie „nie może zejść poniżej poziomu przewidzianego w EKPCz” . To nie wyłącza szerszej ochrony (art. 52 ust. 3).
Tymczasem, zgodnie z orzecznictwem TS, ten „standard minimum ustępuje przed wymaganiami prawa UE. W sprawie Zoran Spasic , wielka izba przyjęła dodatkowy wymóg do stosowania zasady ne bis in idem, nieprzewidziany przez Konwencję, zgodnie z którym, aby móc zastosować zasadę ne bis in idem, kara musi być wykonana lub jest w trakcie wykonywania.

5.3. Klauzula przystąpienia UE do EKPCz
Artykuł 6 ust. 2 TUE stanowi, że UE przystępuje do EKPCz, a Protokół nr 8 i oświadczenie dotyczące art.6 ust. 2 TUE uszczegóławiają tryb tego przystąpienia. Tymczasem konsekwencje przystąpienia dla kompetencji Unii i państw członkowskich oraz dla autonomii prawa UE nie zostały w pełni ocenione.
Porozumienie w sprawie przystąpienia UE do EKPCz było rzeczywiście negocjowane (lata 2010–2013). Projekt porozumienia z 5.04.2013 r. został przekazany przez Komisję do kontroli przez TSUE. W swojej opinii 2/2013 Trybunał Sprawiedliwości, wierny swojemu orzecznictwu, orzekł, że międzynarodowe porozumienie może przewidywać zewnętrzną kontrolę Unii, ale pod warunkiem, iż taka kontrola nie zakwestionuje kompetencji instytucji unijnych, w tym TSUE. A tak w tym przypadku nie jest.

Według Trybunału Sprawiedliwości projekt porozumienia jest niezgodny z podstawowymi Traktatami Unii, a to z kilku powodów.
Po pierwsze, może ono naruszyć „autonomię prawa UE”, ponieważ nie „tworzy powiązania pomiędzy art. 53 EKPCz a art. 53 KPP dotyczącymi standardu minimalnej ochrony. Ponadto, niesie ze sobą ryzyko naruszenia „zasady wzajemnego zaufania”, zgodnie z jej interpretacją przez TSUE, która zakłada „równoważną” ochronę w każdym państwie członkowskim UE. Dodatkowo, nie przewiduje „mechanizmu powiązania pomiędzy odesłaniem prejudycjalnym do TSUE a przyszłym odesłaniem prejudycjalnym przed ETPCz” (Protokół nr 16 EKPCz), co może doprowadzić do obejścia procedury odesłania do TSUE.
Projekt porozumienia o przystąpieniu może naruszyć „wyłączną kompetencję TSUE” (art. 344 TFUE), ponieważ „spory pomiędzy państwami UE dotyczące EKPCz mogą być rozstrzygane przez ETPCz (art. 33 EKPCz). Ponadto, porozumienie może naruszyć „kompetencję TSUE”, ponieważ w ramach mechanizmu „współpozwania” Trybunał w Strasburgu będzie musiał zabrać głos w sprawie „podziału kompetencji” pomiędzy Unią a jej państwami i w sprawie „podziału odpowiedzialności”. Może ono również naruszyć kompetencję TS poprzez „procedurę wcześniejszego zaangażowania”, ponieważ przewiduje ono możliwość wcześniejszego zajęcia stanowiska przez TS w sprawie „ważności prawa” UE, ale wyklucza możliwość „wcześniejszej interpretacji” przez TS „prawa wtórnego”, nim nie wypowie się ETPCz.
Projektowi „nie są znane szczególne cechy” Unii Europejskiej, ponieważ powierza kontrolę „niektórych aktów wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa” organowi spoza Unii.@page_break@

6. Uwagi końcowe
Na koniec tej analizy można stwierdzić, że mimo upływu 16 lat od przyjęcia Karty Praw Podstawowych i 7 lat od jej wej-ścia w życie, nadal nie rozwiano wszystkich wątpliwości związanych z tą Bill of Rights. Tymczasem stosowanie Karty przez sądy unijne i sądy krajowe rozpowszechniło się. Można także zauważyć, że ta unijna magna carta coraz częściej przesłania EKPCz w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości.

Summary
Abdelkhalaq Berramdane
Application of the Charter of Fundamental Rights by courts
Ever since its proclamation, on 7 December 2000, the EU Charter of Fundamental Rights has constituted only indirect grounds for deciding court disputes. With the entry into force of the Treaty of Lisbon, the Charter acquired full legally binding nature, which generalized its judicial enforcement in the various legal European systems. At the same time, its understanding became more and more complex for the EU judge. For, under the pressure of some Member States, several provisions of its initial version, of the year 2000, were rewritten and others were added, in order to limit its scope, making its judicial enforcement more complex and more convoluted. Such modifications and additions have raised numerous legal doubts relating to the field of application of the Charter, to the hierarchy of rights within the fundamental ones, to the interaction between the Charter and national fundamental rights, but also between the Charter 
and the rights protected under the ECHR; doubts which the Court is called upon to gradually clarify.


Prof. Abdelkhaleq Berramdane
Autor jest dyrektorem GERCIE (EA 2110) na Uniwersytecie F. Rabelais w Tours (Francja).

Artykuł pochodzi z miesięcznika Europejski Przegląd Sądowy 8/2016>>