Można używać internetu w sprawach korporacyjnych, ale z ograniczeniami

Obowiązująca od 3 sierpnia 2009 roku zmiana kodeksu spółek handlowych stanowi stanowi pierwszy, ważny krok w kierunku poszerzenia swobody korzystania z nowoczesnych, elektronicznych systemów komunikacyjnych w związku z wykonywaniem przez organy spółek (przede wszystkim akcyjnych) ich funkcji korporacyjnych. Ustawa ta nie kończy jednak procesu modernizacji kodeksu spółek handlowych. Potencjał techniczny internetu jest nadal nie w pełni wykorzystywany. Dopuszczono wprawdzie możliwość wykonywania drogą elektroniczną określonych uprawnień akcjonariuszy polskich spółek akcyjnych (w tym zwłaszcza publicznych), ale wiele funkcji korporacyjnych musi być w dalszym ciągu realizowane tradycyjnymi metodami - pisze prof. dr hab. Wojciech J. Kocot, kierownik Katedry Prawa Cywilnego Porównawczego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego.

Nowelizacja przepisów jest formalnie konsekwencją implementacji dyrektywy 2007/36/WE w sprawie wykonywania niektórych praw akcjonariuszy spółek notowanych na rynku regulowanym, choć część wprowadzonych zmian wykracza poza jej zakres. Ustawa z 5.12.2008 r. nie kończy modernizacji kodeksu spółek handlowych. Potencjał techniczny Internetu jest nadal nie w pełni wykorzystywany. Celem dyrektywy było tymczasem ułatwienie drobnym, mniejszościowym akcjonariuszom spółek publicznych skupiających masowy, rozproszony akcjonariat korzystania z uprawnień korporacyjnych,oraz poprawa funkcjonowania takich spółek i realizacji zadań statutowych. Opracowanie stanowi próbę zwięzłego przedstawienia zmian kodeksu spółek handlowych sprzed półtora roku z punktu widzenia upowszechnienia korzystania ze środków komunikacji elektronicznej, wskazania zarówno jej słabych, jak i mocnych punktów, podsumowania dotychczasowej dyskusji na ten temat w naszej doktrynie oraz zgłoszenia postulatu de lege ferenda konsekwentnego i definitywnego przyswojenia technologii informatycznych przez spółki kapitałowe i uczynienia z nich istotnego elementu ich ładu korporacyjnego.
Analiza regulacji kodeksu spółek handlowych po nowelizacji z 2009 r., a zwłaszcza zmian dotyczących zasad udziału w walnym zgromadzeniu spółek akcyjnych i wykonywania prawa głosu za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej, uzasadnia tezę o pomyślnym zainicjowaniu przez naszego ustawodawcę ważnej modernizacji przepisów regulujących organizację spółek kapitałowych, długo oczekiwanej przez praktykę korporacyjną. Na początek zmiany dotknęły spółki akcyjne, a w szczególności spółki publiczne, których prawidłowe funkcjonowanie bodaj najbardziej zależy od eksploatacji nowoczesnych technologii informatycznych.
Obok nowych uregulowań będących rezultatem koniecznej implementacji dyrektywy 2007/36/WE i wprowadzenia zmian dotyczących spółek publicznych, w kodeksie spółek handlowych pojawiły się uregulowania oparte na ogólnych zasadach swobodnego korzystania ze środków komunikacji elektronicznej (m.in. art. 4065 § 1 i § 2, art. 401 § 1 i § 6, art. 428 § 4), sprawdzające się zarówno w praktyce kontraktowej, jak i korporacyjnej wszystkich spółek akcyjnych. Z kolei dzięki zastosowaniu antydyskryminacyjnej wykładni, przyjaznej stosunkom obrotu elektronicznego (m.in. odpowiednia interpretacja normatywnego pojęcia „pismo”), niektóre z zastosowań technik informatycznych można było uwzględnić
już na podstawie obowiązujących wcześniej przepisów kodeksu spółek handlowych (np. art. 400 § 2, art. 401 § 4, art. 428 § 6). Wprawdzie wiele technik informatycznych dawno już z powodzeniem używanych w praktyce kontraktowej (np. przy prowadzeniu negocjacji) pozostaje nadal niedostępnych w działalności korporacyjnej spółek (np. wirtualne walne zgromadzenie), jednak dokonane ostatnio zmiany pozwalają mieć nadzieję na dokończenie modernizacji kodeksu spółek handlowych i pełne upowszechnianie technik informatycznych w praktyce korporacyjnej zarówno spółek akcyjnych, jak i innych spółek kapitałowych. Z uwagi na systemowy charakter regulacji kodeksowej i specyfi kę spółki publicznej należy na koniec poprzeć generalny postulat uregulowania zagadnień dotyczących tych spółek w odrębnym rozdziale kodeksu i uporządkować obecny stan rzeczy przy okazji kolejnej jego nowelizacji.
Po pierwsze, warto się zastanowić nad tym, czy utrzymanie jednolitego pojęcia „spółka publiczna” jest uzasadnione w świetle najnowszych rozwiązań prawa unijnego. Po drugie, przemieszanie unormowań dotyczących tego swoistego typu spółki z przepisami ogólnymi adresowanymi do wszystkich spółek akcyjnych powoduje niepotrzebne komplikacje wykładni i trudności w stosowaniu oraz niewielką przejrzystość przyjętych rozwiązań. Jako przykład można wskazać art. 401 § 6 czy art. 4065 k.s.h., którego podmiotowy zakres zastosowania, z uwagi na wykładnię systemową oraz logiczny związek z art. 8 dyrektywy 2007/36/WE, dotyczący tylko spółek określanych jako publiczne, wywołał wątpliwości interpretacyjne.

Cały artykuł opublikowany został w miesięczniku "Przegląd Prawa Handlowego" nr 2/2011