Trzech sędziów Izby Dyscyplinarnej postawiło zagadnienie do rozstrzygnięcia powiększonemu składowi, czy prezes kierujący pracą Izby Dyscyplinarnej może wyznaczyć do rozpoznania sprawy immunitetowej trzech sędziów, gdy rozpoznawać ma co do zasady jeden sędzia?
A drugie pytanie brzmiało: czy prezes Izby ma prawo prawo do zmiany składu z dwóch sędziów Izby Dyscyplinarnej i jednego ławnika na trzech sędziów?
Czytaj: Europejskie Stowarzyszenie Sędziów do KE: Wstrzymajcie prace Izby Dyscyplinarnej>>
Prokurator Jerzy R. był podejrzany o popełnienie przestępstwa przekroczenia uprawnień z art. 231 par. 1 kk . Zatem by podlegać odpowiedzialności karnej należało mu uchylić immunitet. Mogła to zrobić jedynie Izba Dyscyplinarna Sądu Najwyższego.
Posiedzenie zostało wyznaczone na 26 listopada 2019 r. w składzie dwóch sędziów i jednego ławnika, o czym powiadomiono strony.
Czytaj w LEX: Wynagrodzenia ławników i biegłych sądowych >
Prokurator IPN wpływa na skład
Jednak 3 października 2019 prokurator IPN wniósł o to, by ławnika ze sprawy wyłączyć i powołać trzech zawodowych sędziów ze względu na zawiłość sprawy.
Warto podkreślić, że nowelizacja ustawy o Sądzie Najwyższym z lutego 2020 r. wprowadziła skład 1-osobowy w postępowaniu immunitetowym w Wydziale I, zaś 3-osobowy w Wydziale II w toku kontroli instancyjnej orzeczenia wydanego przez Wydział I, a więc ustawodawca jednoznacznie rozwiązał problem, który był przyczyną pytania prawnego skierowanego na skład 7-osobowy.
Jednak prokurator IPN nie powołał się na tę nowelizację. Tylko, że do rozstrzygnięcia tej sprawy wymagana jest wiedza w zakresie także orzecznictwa sądów w innych państwach, począwszy od orzecznictwa Międzynarodowego Trybunału Wojskowego w Norymberdze, a skończywszy na orzeczeniach Międzynarodowego Trybunału w Hadze. Podkreślając zasadność złożonego wniosku, prokurator IPN wskazał, że czyny będące przedmiotem rozpoznania mogą stanowić zbrodnie przeciwko ludzkości, a zagadnienia prawa międzynarodowego obejmują już ustawodawstwo Sojuszniczej Rady Kontroli Niemiec z 1945 r. i sięgają do przepisów tworzonych na tym polu aż w Statucie Rzymskim z 1998 r.
Prezes Izby zgodził się na zmianę składu.
To zagadnienie wyjaśniał w rozmowie z naszym portalem sędzia Piotr Niedzielak: „Z całą pewnością nie chodziło ustawodawcy, by likwidować czynnik społeczny, skądinąd bardzo istotny, nadający innego wymiaru ogólnej ocenie nagannych zachowań sędziów i prokuratorów, tym bardziej gdy wyczerpują one znamiona przestępstw. Zachowania te będą bowiem nadal oceniane przed skład mieszany – dwóch sędziów zawodowych i jednego ławnika, w postępowaniach dyscyplinarnych i to zarówno w pierwszej, jak i drugiej instancji. Czynnik społeczny nie został zatem wyeliminowany.
Zamiana była legalna
Izba Dyscyplinarna w składzie siedmiosobowym orzekła, że od 14 lutego 2020 r. do właściwości Izby Dyscyplinarnej tego Sądu należą sprawy o zezwolenie na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej lub tymczasowe aresztowanie sędziów, asesorów sądowych, prokuratorów i asesorów prokuratury. Implikuje to stwierdzenie, iż z tą datą jest to jej kompetencja wyłączna, albowiem od orzekania w tych sprawach wyłączono sądy korporacyjne.
Jednocześnie z nowej treści art. 27 § 3 pkt 2 wynika, że w pierwszej instancji do rozpoznawania tej kategorii spraw właściwy jest Wydział Pierwszy Izby Dyscyplinarnej.
Jeśli bowiem Wydział Pierwszy Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego jest właściwy do rozpoznawania w pierwszej instancji spraw o zezwolenie na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej lub tymczasowe aresztowanie sędziów, asesorów sądowych, prokuratorów i asesorów prokuratury to oznacza, że wyłącznie Wydział Drugi Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego jest właściwy do kontroli instancyjnej rozstrzygnięć Wydziału Pierwszego w tej materii.
Zmiana stanu prawnego stanowi w tej sytuacji okoliczność prawną, która czyni bezprzedmiotowym rozpoznanie przedstawionego zagadnienia. Mając to na uwadze, zdaniem sądu konieczne było umorzenie postępowania w tym przedmiocie.
Sygnatura akt I DZP 3/20, postanowienie z 20 października 2020 r.
