Z uwagi na skomplikowaną materię prawa upadłościowego i naprawczego, tak naprawdę niewielu konsumentów będzie mogło samodzielnie dokonać oceny, czy wniosek o ogłoszenie upadłości będzie skutecznym sposobem na uniknięcie kłopotów z wierzycielami. Ogłoszenie upadłości i uruchomienie planu spłaty zobowiązań spowoduje, że wierzyciele nie będą mogli wszczynać wobec konsumenta-dłużnika indywidualnych spraw sądowych dotyczących poszczególnych długów. Ponadto, procedura upadłości konsumenckiej umożliwi rozłożoną w czasie spłatę zobowiązań, a także stworzy warunki do w miarę bezpiecznego funkcjonowania dłużników, a zwłaszcza ich rodzin.

Upadłość konsumencka a upadłość przedsiębiorców

Wniosek o ogłoszenie takiej upadłości może złożyć jedynie osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej, nie zaś jego wierzyciel, co stanowi pierwszą z istotnych różnic w porównaniu z regulacją prawa upadłościowego dotyczącą przedsiębiorców. Konsument wnoszący o ogłoszenie w stosunku do niego upadłości nie jest ograniczony żadnym terminem, a wniosek winien odpowiadać wymaganiom przewidzianym w art. 22 i 23 PUiN. Podkreślić należy dwie kwestie, a mianowicie:

  1. sąd nie zwraca wniosku, który nie odpowiada wymaganiom formalnym przewidzianym w art. 22 PUiN, ale wzywa do ich uzupełnienia;
  2. wnioskodawca może ubiegać się o zwolnienie od ponoszenia kosztów sądowych. Dotychczasowe przepisy prawa upadłościowego nie przewidywały takiej możliwości w stosunku do osób prowadzących działalność gospodarczą. Opłata sądowa od wniosku wynosi 200 złotych.

Wniosek powinien zostać złożony do sądu rejonowego - sądu gospodarczego, właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dłużnika.
Nie ma przeszkód, by sąd dokonał zabezpieczenia majątku zgodnie z przepisami działu IV tytułu II części I.
Podstawą uwzględnienia wniosku jest ustalenie przez sąd stanu niewypłacalności konsumenta, polegającej na niewykonywaniu wymagalnych zobowiązań (a więc wielu) wskutek wyjątkowych i niezależnych od niego okoliczności.
Dokonując oceny zasadności złożonego wniosku przez sąd będzie on zmuszony zbadać, czy nie zachodzą przesłanki uniemożliwiające uwzględnienie wniosku. Może pojawić się problem, gdy tylko jeden z małżonków składa wniosek o ogłoszenie upadłości, zaś drugi wnioskowi się sprzeciwia. Warunkiem koniecznym ogłoszenia upadłości jest posiadanie majątku, albowiem sąd oddali wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania. W praktyce więc ten warunek może w sposób istotny ograniczyć liczbę wniosków uwzględnianych przez sądy.
Wprowadzenie w życie nowych przepisów dotyczących upadłości konsumenckiej to niewątpliwie wyjście naprzeciw zapotrzebowaniu opinii publicznej, a także mediów. Panujące w Polsce spowolnienie gospodarcze także przyspieszyło - po sześciu latach prac - wprowadzenie nowelizacji ustawy prawo upadłościowe i naprawcze.
Z punktu widzenia konsumenta najważniejszym aspektem wprowadzenia możliwości ogłoszenia upadłości jest możliwość powtórnego rozpoczęcia życia z tzw. czystą kartą, na skutek bądź całkowitego wykonania obowiązków nałożonych w planie spłaty ustalonym w ramach postępowania upadłościowego, bądź na skutek umorzenia części długów po wykonaniu obowiązków określonych w planie spłaty.

W praktyce korzystniejszym wyjściem może okazać się zawarcie porozumień z wierzycielami, niż przeprowadzenie skomplikowanego pod względem formalnym, jak też nieczęsto długiego postępowania upadłościowego.

Krzysztof Żyto, radca prawny, wspólnik, Kancelaria Prawna Chajec, Don-Siemion&Żyto