SN: Od uchwały izby adwokackiej w sprawie składek nie przysługuje druga instancja

Skargi Ministra Sprawiedliwości na uchwały organów samorządu adwokackiego nie są rozpatrywane przez Sąd Najwyższy ani w pierwszej instancji, ani też w ogóle w ramach kontroli instancyjnej - orzekła Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego i skargę Naczelnej Rady Adwokackiej w sprawie składek odrzuciła. Sąd orzekał w jednoosobowym składzie.

Minister Sprawiedliwości zaskarżył uchwałę Zgromadzenia Izby Adwokackiej z 5 kwietnia 2019 r., w części dotyczącej rocznej składki.

Składka roczna dla adwokatów wpisanych na listę adwokatów Rady Adwokackiej, którzy

• nie ukończyli aplikacji adwokackiej w tej Izbie wynosi 5.040 zł za pierwszy rok po wpisie na listę adwokatów oraz
• dla adwokatów wpisanych na listę adwokatów, którzy ukończyli aplikację adwokacką w tej Izbie wynosi 3.640 zł za pierwszy rok po wpisie na listę adwokatów.

Sąd Najwyższy podzielił argumentację przedstawioną w skardze Ministra Sprawiedliwości i wyrokiem z 11 grudnia 2019 r. uchylił uchwałę.

Tylko jedna instancja

 W następstwie wyroku Naczelna Rada Adwokacka, skierowała do Sądu Najwyższego pismo 9 lipca 2020 r.

Naczelna Rada Adwokacka zaakcentowała fundamentalny charakter zasady dwuinstancyjności postępowania sądowego (art. 176 ust. 1 Konstytucji RP), która – zdaniem skarżącego – powinna być stosowana „wszędzie i zawsze”. Wszelkie wyjątki w tym zakresie powinny być ustanowione na poziomie ustawy zasadniczej. Jako że kategoria spraw, do której należy skarżone postępowanie nie została wyjęta spod zakresu zasady dwuinstancyjności postępowania na szczeblu konstytucyjny.

Czytaj też:  Prokurator zastąpi, gdy zechce, adwokackie sądy>>
 

Według NSA powinna być możliwość wniesienia skargi w tej sprawie. Od wyroku Sądu Najwyższego wydanego w pierwszej instancji możliwe jest odwołanie się do Sądu Najwyższego jako drugiej instancji czy w postaci apelacji czy skargi kasacyjnej.

Uchwała skontrolowana właściwie

Sąd Najwyższy odrzucił skargę jako niedopuszczalną ze względu na niezaskarżalność wyroku z 11 grudnia 2019 r. (sygn. akt I NO 128/19). - W sprawie tej nie przysługuje droga sądowa, bowiem ani ustawa Prawo o adwokaturze ani Kodeks postępowania cywilnego nie przewidują środka odwoławczego od wyroku Sądu Najwyższego. Nie przysługuje w tym zakresie możliwość wniesienia skargi kasacyjnej - stwierdził sędzia sprawozdawca Aleksander Stępkowski.

SN zauważył przy tym, że na tle dotychczasowego orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego dotyczącego art. 45 Konstytucji RP można wskazać na zróżnicowanie sytuacji, gdy sąd wykonuje czynności związane ze sprawowaniem funkcji wymiaru sprawiedliwości i sytuacji, w których sąd wykonuje czynności z zakresu ochrony prawnej nie będące ostatecznym rozstrzygnięciem sporu prawnego, ale kontrolą legalności działań władzy.

Gwarancja dwuinstancyjności nie obowiązuje

Sprawowana przez Sąd Najwyższy kontrola sądowa uchwał organów prawniczych samorządów zawodowych inicjowana wnioskiem Ministra Sprawiedliwości o uchylenie sprzecznej z prawem uchwały nie może być zatem rozpatrywana w kategoriach wymiaru sprawiedliwości, przez co też nie sposób odnosić do niej kategorii instancyjności. Sąd Najwyższy stwierdził to, na gruncie ustawy prawo o notariacie już w wyroku z 18 września 2014 r., III ZS 3/14.

Organy samorządu zawodowego realizują bowiem tutaj zadania publiczne i podlegają w tej mierze kontroli ze strony organów administracji publicznej. Może ona zaowocować wspomnianą, szczególną sądową kontrolą legalności działań tych organów samorządu zawodowego. Z tego względu, do organów samorządu zawodowego regulujących sytuację prawną członków korporacji zawodowej nie można odnosić, gwarancji dwuinstancyjności. Organy samorządu adwokackiego występują bowiem w kontekście tej sprawy jako organ sprawujące w pewnym zakresie władztwo publiczne nad członkami samorządu.

Dodatkowo SN zaznaczył, że zasada dwuinstancyjności postępowania przewiduje prawo do zaskarżenia wyłącznie orzeczeń wydanych w pierwszej instancji. Tymczasem skargi Ministra Sprawiedliwości na uchwały organów samorządu adwokackiego nie są rozpatrywane przez Sąd Najwyższy ani w pierwszej instancji, ani też w ogóle w ramach kontroli instancyjnej. O instancyjności postępowania nie przesądza bowiem fakt orzekania przez sąd w danej sprawie po raz pierwszy, lecz systemowe usytuowanie danego organu władzy sądowniczej. Pozainstancyjny charakter tej kontroli wyraża się również w tym, że skarga Ministra Sprawiedliwości na uchwałę samorządu zawodowego (adwokackiego, radcowskiego, notarialnego, komorniczego) jest rozpatrywana przy odpowiednim stosowaniu przepisów Kodeksu postępowania cywilnego o skardze kasacyjnej.

Sygnatura akt I NO 82/20, postanowienie z 9 listopada 2020 r.