Zgodnie z definicją sformułowaną przez Europejską Grupę ds. Etyki i Badań Nowych Technologii, powołaną przez Komisję Europejską, określenie „biobank” obejmuje różnego typu zbiory próbek biologicznych wraz z powiązanymi z nimi bazami danych,
które mają pewien poziom dostępności, osiągalności i wymiany dla celów naukowych.
Biobank jest zatem instytucją, której głównym celem jest przechowywanie tkanek, komórek i organów ludzkich. Jest on tworzony nie tylko w celu magazynowania organów i tkanek do przeszczepów, gdyż zebrane w nich próbki są wykorzystywane również do badań naukowych. Konieczne wydaje się podjęcie szerokiej debaty dotyczącej przyszłego uregulowania prawnego biobanków w Polsce. Aby ją umożliwić, niezbędne wydaje się przeanalizowanie podstawowych pojęć dotyczących tej instytucji oraz wskazanie zalet i zagrożeń związanych z jej funkcjonowaniem.
W Polsce powstało wiele biobanków, które mają bardzo różną formę prawną i są wykorzystywane do różnych celów. Istnieją banki organów, tkanek, krwi pępowinowej dla celów transplantologicznych. Tworzony jest również pierwszy biobank populacyjny w Kielcach. Regulacja prawna funkcjonowania biobanków w polskim prawie jest jednak szczątkowa, dlatego też z inicjatywy środowiska genetyków zrzeszonych w Polskim Towarzystwie Genetyki Człowieka, na mocy zarządzenia nr 52/2011 Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z 13 VI 2011, został powołany Zespół do Spraw Molekularnych Badań Genetycznych i Biobankowania. Bezpośrednim impulsem do rozpoczęcia prac nad regulacjami prawnymi biobanków był list od austriackiego ministra do spraw nauki i badań z propozycją przystąpienia Polski do Europejskiej Infrastruktury Badawczej Biobanków (BBMRI). Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego delegował do niej swojego obserwatora, a po zakończeniu prac Zespołu podejmie decyzję o ewentualnym przystąpieniu Polski do tego projektu. (...)
Przed zespołem mającym opracować prawne ramy funkcjonowania biobanków stoi niewątpliwie wielkie wyzwanie. Polega ono przede wszystkim na konieczności stworzenia regulacji prawnej, która umożliwi rozwój nauki i jak największy dostęp do próbek biologicznych naukowcom, a zarazem nie zagrozi prawom dawców. W sytuacji niewystarczającej ochrony prawa do prywatności jednostki może się okazać, że spadnie zaufanie społeczne do biobanków, a co za tym idzie, zmniejszy się liczba dawców. Również brak rozróżnienia prawnego między zgodą na pobranie próbki biologicznej do celów medycznych a zgodą na jej późniejsze przechowywanie czy wykorzystywanie w innym celu może spowodować ograniczenia możliwości dokonywania badań na ludzkim DNA i późniejszego patentowania wyników tych badań. (...)
Wydaje się, że propozycja konkretnych rozwiązań prawnych dotyczących tak ważnego zagadnienia powinna pojawić się dopiero po rozważeniu wszystkich zalet i zagrożeń związanych z ich działalnością. Artykuł opublikowany w lipcowym numerze "Państwa i Prawa", w założeniu autorki, ma stanowić swego rodzaju impuls do podjęcia szerokiej dyskusji przedstawicieli różnych gałęzi prawa oraz lekarzy i genetyków w celu wypracowania założeń przyszłej regulacji prawnej biobanków. W związku z powstawaniem pierwszego biobanku populacyjnego w Polsce niezbędne jest stworzenie ram prawnych dla funkcjonowania tego typu instytucji.
Cały artykuł: "Państwo i Prawo" 7/2012>>>