Iustitia pyta KRS: czy nadmiernie obciążony sędzia narusza zasady etyki?

Zarząd Stowarzyszenia Sędziów Polskich Iustitia" chce, by Krajowa Rady Sądownictwa odpowiedziała na pytanie: czy narusza par. 8 Zbioru Zasad Etyki Zawodowej sędzia, który z powodu przekazania mu do referatu nadmiernej ilości spraw ze względu na wymiar przydzielonych mu zadań w kilku z nich dopuszcza się przekroczenia terminu na sporządzenie uzasadnienia? Podstawą do tego wystąpienia jest przypadek sędzi, której wytoczono postępowanie dyscyplinarne z powodu opóżnień w sporządzaniu uzasadnień do wyroków.

Autorzy zapytania przypominają, że zgodnie z paragrafem 8 Zbioru Zasad Etyki Zawodowej Sędziów we wszystkich przydzielonych sprawach sędzia ma obowiązek podejmować czynności bez zwłoki, nie narażając stron i Skarbu Państwa na niepotrzebne koszty. Z kolei przepis art. 329 Kodeksu postępowania cywilnego przewiduje, że uzasadnienie wyroku powinny być sporządzone w terminie 14 dni od dnia złożenia wniosku o sporządzenie uzasadnienia, przy czym termin ten może być przedłużony na wniosek sędziego przez prezesa sądu na czas nie dłuższy niż 30 dni. Regulacje te mają zapewnić obywatelom państwa prawnego realizację prawa do sądu zagwarantowanego  w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, który stanowi, że każdy ma prawo do sprawiedliwego i jawnego rozpatrzenia sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki przez właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły sąd.
- W wyniku zmian ustrojowych w ostatnich latach znacznie rozszerzona została kognicja sadów, którym przekazano do rozpoznania szereg spraw, wcześniej rozpatrywanych przez inne organy (np. wykroczeń). Wpływ spraw do sądów powszechnych wzrasta każdego roku, co wiąże się również ze zwiększeniem ilości spraw rozpoznawanych w ciągu roku przez sędziego. W 2008 r. na jednego sędziego przypadało do załatwienia około 1 090 spraw rocznie (ogólny wpływ spraw do sadów powszechnych wynosił 11 209 552 spraw przy 10 283 etatach orzeczniczych) - czytamy w dokumencie. 
Zdaniem jego autorów, nie ulega wątpliwości, że sędzia, w którego referacie znajduje się kilkaset spraw przekazanych mu do rozpoznania, przy największej nawet staranności i ogromnym nakładzie pracy nie jest w stanie w każdej z tych spraw podjąć czynności bez zwłoki. - Konieczność przygotowania się do rozpraw, prowadzenie ich kilka razy w tygodniu, jak też wydawanie zarządzeń w sprawach przydzielonych do referatu powoduje, że większość sędziów nie ma możliwości sporządzania uzasadnień wydawanych przez siebie wyroków w godzinach urzędowania sądów. Większość sędziów poświęca na to czas po powrocie do domu, który z założenia powinien być przeznaczony dla dzieci, rodziny, jak też na wypoczynek. Nie bez znaczenia dla konieczności organizowania przez sędziów pracy właśnie w taki sposób pozostają warunki, w jakich pracują w postaci pokojów dzielonych z innymi sędziami, co często uniemożliwia skupienie się - piszą. I dodaja, że odpowiedzialność władzy ustawodawczej jak i wykonawczej za wieloletnie zaniedbania i błędy organizacyjne w wymiarze sprawiedliwości przerzucona została wyłącznie na barki sędziów, od których oczekuje się tego, że sprawy będą rozpoznawane w rozsądnym terminie. Siłą rzeczy musi się to odbywać kosztem ich życia rodzinnego oraz prawa do odpoczynku, ponieważ rozmiar przydzielonych zadań, którym sędzia obowiązany jest sprostać, w żaden sposób nie jest ograniczony.
Według autorów zapytania skierowanego do KRS, nadmierne obciążenie sędziów nie tylko zagraża sprawności sądowych postępowań i ogranicza konstytucyjne prawo obywatela do sądu. Równocześnie powoduje, że część kadry sędziowskiej nie może należycie wykonywać swoich konstytucyjnych obowiązków i bez swojej winy może być narażona na różne formy odpowiedzialności służbowej. Sędzia, któremu jako jednostce Konstytucja RP gwarantuje prawa i wolności osobiste, ma ograniczane możliwości realizacji swojego prawa do życia rodzinnego i prywatnego. Ponadto rozbudowane do granic możliwości referaty powodują, że nie sposób w przypadku sędziów mówić o realizacji przez państwo prawa do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, z czym nieodłącznie wiąże się prawo do wypoczynku, który niezbędny jest dla prawidłowego funkcjonowania psychofizycznego każdego człowieka.

- Odpowiedź na postawione na wstępie pytanie jest tym bardziej konieczna wobec proponowanych przez ministra sprawiedliwości zmian w Prawie o ustroju sadów powszechnych polegających m.in. na wprowadzeniu okresowych ocen sędziów. Zwłoka w podejmowaniu czynności w każdej konkretnej sprawie przydzielonej sędziemu do rozpoznania może być przyczyną negatywnej oceny pracy sędziego - stwierdza w konkuzji sędzia Maciej Strączyński. prezes Stowarzyszenia Sędziów Polskich "Iustitia".

.