Fikcja doręczeń rozszerzona i na przedsiębiorców wpisanych do CEIDG

Pisma procesowe dla przedsiębiorcy wpisanego do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej („CEIDG”) lub rejestru sądowego doręcza się na adres do doręczeń udostępniony w tej ewidencji bądź rejestrze - chyba że wskazano inny adres do doręczeń. Brak odebrania przesyłki skutkuje pozostawieniem jej w placówce pocztowej i w konsekwencji zawiadomieniem adresata o możliwości odbioru w terminie siedmiu dni, potem jest tylko jedna ponowna próba - pisze Agnieszka Marjańska, prawniczka, Kancelaria Kopeć&Zaborowski Adwokaci i Radcowie Prawni.

Rok 2023 przyniósł z sobą znaczące zmiany w procedurze cywilnej. Nowelizacja kodeksu postępowania cywilnego miała usprawnić dotychczasowe procedury oraz wprowadzić nowe narzędzia skracające czas trwania procesów sądowych. Znowelizowane przepisy pozwalają na lepsze wykorzystanie technologii, co w zamyśle ustawodawcy ma skutkować bardziej efektywnym prowadzeniem postępowania. Zmiany dotykają również przedsiębiorców oraz sposobu doręczania im pism procesowych. Ustawodawca wziął pod lupę stosowane przez te podmioty praktyki i postanowił zakończyć z unikaniem przez nich zobowiązań oraz rozszerzyć fikcję doręczeń.

Czytaj: Pisma procesowe miały być bardziej przejrzyste, ale są problemy z przepisami >>

Proces doręczenia pism procesowych przedsiębiorcom

Stosownie do art. 133 par. 2 k.p.c. pisma procesowe lub orzeczenia dla osoby prawnej, jak również dla organizacji, która nie ma osobowości prawnej, doręcza się organowi uprawnionemu do reprezentowania ich przed sądem lub do rąk pracownika upoważnionego do odbioru pism.

Jednocześnie pisma procesowe dla przedsiębiorcy wpisanego do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej („CEIDG”) lub rejestru sądowego doręcza się na adres do doręczeń udostępniony w tej ewidencji bądź rejestrze - chyba że przedsiębiorca wskazał inny adres do doręczeń. Natomiast brak odebrania przesyłki w powyższy sposób skutkuje pozostawieniem jej w placówce pocztowej i w konsekwencji pozostawieniu adresatowi zawiadomienia o możliwości odbioru w terminie siedmiu dni. W razie bezskutecznego upływu tego terminu – czynność jednokrotnie powtarza się.

Doręczanie pism sądowych w trakcie trwania procesu

Przed nowelizacją z 2023 roku uregulowana była jedynie sytuacja osób prawnych w przypadku niepodjęcia pisma procesowego w terminie. Kodeks postępowania cywilnego wprost definiuje w art. 139 par. 3, że jeżeli stronie podlegającej wpisowi do rejestru sądowego nie można doręczyć pisma przez operatora pocztowego ze względu na nieujawnienie w tym rejestrze zmiany adresu, pismo to pozostawia się w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia, chyba że nowy adres jest sądowi znany. Dodatkowo art. 133 par. 2[2] k.p.c. wskazuje, że jeżeli ostatni udostępniony adres został wykreślony jako niezgodny z rzeczywistym stanem rzeczy i nie zgłoszono wniosku o wpis nowego adresu, który podlegałby udostępnieniu, adres wykreślony jest uważany za adres udostępniony w rejestrze. Oznacza to, że niepodjęcie przesyłki w terminie przy jednoczesnym braku ujawnienia prawidłowego adresu w KRS skutkuje pozostawieniem pisma w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia.

Sytuacja osób prawnych nie budziła zatem żadnych wątpliwości. Problematycznym zagadnieniem był jednak brak jednoznacznych przepisów co do poodejmowania przesyłek przez przedsiębiorców wpisanych do CEIDG.

Dlatego też od 1 lipca 2023 roku do kodeksu postępowania cywilnego wprowadzony został art. 136 par. 5, zgodnie z którym strona będąca przedsiębiorcą wpisanym do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej ma obowiązek zawiadamiać sąd o każdej zmianie adresu do doręczeń. Jednocześnie w razie zaniedbania wskazanego obowiązku pismo sądowe pozostawia się w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia, chyba że nowy adres jest sądowi znany. Tym samym - jeżeli przedsiębiorca wpisany do CEIDG zmieni w trakcie procesu adres do doręczeń i nie poinformuje o zaistniałym fakcie sądu to analogicznie do osób prawnych wpisanych do rejestru sądowego przesyłka zostanie pozostawiona w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia.

Dodanie powyższego przepisu rozwiało zatem wątpliwości co do pism procesowych dostarczanych w trakcie trwania postępowania, inaczej sytuacja natomiast kształtuje się w przypadku doręczeń pierwszego pisma w sprawie i to właśnie tej instytucji ustawodawca poświęcił znaczną część nowelizacji dotyczącej doręczeń.

Czytaj: Rozprawy zdalne. Jak złożyć wniosek, co w przypadku problemów z połączeniem >>

Doręczenie pierwszego pisma procesowego w sprawie

Jak zostało wskazane już wcześniej - problematycznym zagadnieniem przed nowelizacją była prawna niemożność doręczenia pierwszego pisma procesowego przedsiębiorcom wpisanym do CEIDG. W stosunku do osób prawnych sytuacja była stosunkowa prosta – brak podjęcia dwukrotnej awizacji przy jednoczesnym braku zaktualizowania adresu do doręczeń skutkował pozostawieniem pisma w aktach sprawy ze skutkiem doręczenia. Nie budził również większych wątpliwości fakt niedoręczania pism sądowych osobom prawnym przez komornika sądowego. Jednak przy przedsiębiorcach wpisanych do CEIDG wykształciły się w sądach różne praktyki – część sądów uznawała doręczenia komornicze w drodze analogii do osób fizycznych, a część stosowała fikcję doręczeń jak przy osobach prawnych.

Dlatego też nowelizacją z 2023 roku dodany został art. 139 par. 2[1] w którym jednoznacznie wskazano, że jeżeli przedsiębiorcy wpisanemu do CEIDG nie można doręczyć pisma w sprawie oraz nie podjął on pisma w terminie przewidzianym na awizację ze względu na nieujawnienie w ewidencji zmiany adresu do doręczeń, pismo doręcza się na adres, pod którym strona zamieszkuje, a w razie potrzeby za pośrednictwem komornika.

Zaproponowane przez ustawodawcę rozwiązanie doręczania pisma na adres zamieszkania znajduje logiczne uzasadnienie w rzeczywistości. W CEIDG są bowiem udostępnione jedynie informacje dotyczące miejsca prowadzenia działalności, która w praktyce nie zawsze są zbieżne z prawdą. Jednakże nowością jest jednoznaczne wskazanie przez ustawodawcę na możliwość doręczenia przedsiębiorcom wpisanym do CEIDG pierwszego pisma procesowego za pośrednictwem komornika.

Co z doręczeniami komorniczymi?

Doręczenia komornicze bądź doręczenia na prywatny adres zamieszkania nie będą jednak możliwe w każdej sytuacji. Ustawodawca podkreślił bowiem, że takie rozwiązanie stosuje się tylko gdy podmiot nie ujawni w ewidencji zmiany adresu do doręczeń. Należałoby zatem przychylić się do poglądu Moniki Białej - sędzi Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Krzyków we Wrocławiu, która podkreśla na konieczność rozróżnienia, w jakiej sytuacji można zastosować doręczenia komornicze bądź doręczenia na adres zamieszkania. Gwoli przykładu: kiedy na awizacji mamy wskazaną informację np. budynek wyburzono, adresat wyprowadził się czy też budynek zajmuje inna firma – to w takiej sytuacji mamy do czynienia ze zmianą adresu i brakiem ujawnienia w tego faktu w ewidencji, a zatem doręczenie komornicze lub doręczenie na adres zamieszkania powinno mieć zastosowanie; natomiast jeżeli wskazano na przesyłce jedynie informację o awizacji, a brak jakichkolwiek przesłanek pozwalających na uznanie, że miejsce prowadzenia działalności uległo zmianie, to można domniemywać, że przedsiębiorca tylko czasowo nie przebywał pod wskazanym adresem, a doręczenie komornicze lub na adres zamieszkania nie powinno mieć zastosowania.

Tym samym – o ile niedopuszczalne wydaje się pozostawianie pism sądowych w aktach ze skutkiem doręczenia w sytuacji gdy adres w CEIDG jest ewidentnie nieaktualny, o tyle nic nie stoi na przeszkodzie aby uznać za skutecznie doręczone pismo zaadresowane na dane z CEIDG, gdy przesyłka powróci dwukrotnie awizowana, a z adnotacji poczty nie wynika, aby adres był nieaktualny lub nie istniał.

Mogą być komplikacje

Jak słusznie zauważył dr hab. Marcin Dziurda – „kwestia doręczeń w postępowaniu cywilnym od kilku lat stanowi przedmiot bardzo istotnych ingerencji ustawodawcy, co powoduje dużą niepewność prawną”. Z takim poglądem jak najbardziej należy się zgodzić, ale jednocześnie pozytywnie należy ocenić ostatnie zmiany prawne w tym zakresie. Zaproponowane przez ustawodawcę zmiany w pewnym stopniu ograniczą dotychczasowe uchylanie się od odbioru przesyłek sądowych przez przedsiębiorców wpisanych do CEIDG. Nowelizacja rozszerza również fikcję doręczeń już nie tylko na osoby prawne, ale również na przedsiębiorców wpisanych do CEIDG.

Jednakże powyższe zmiany, chociaż na pierwszy rzut oka pozytywne, mogą wiązać się z komplikacjami. Często bowiem przedsiębiorcy dowiadują się o pozwie bądź nawet o wyroku dopiero wskutek czynności egzekucyjnych. Przypuszczać zatem można, że rozszerzenie fikcji doręczeń również na przedsiębiorców wpisanych do CEIDG z jednej strony może usprawnić postępowania sądowe, ale z drugiej może doprowadzić do większej ilości postępowań prowadzonych w całkowitej nieświadomości pozwanych.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.