Zdaniem Rzecznika, zasada rzetelnego procesu sądowego wymaga jednak, by uwzględnić uprzednią sankcję administracyjną w celu złagodzenia sankcji karnej. Wyrok Trybunału, który, być może, zapadnie jeszcze w tym roku, pokaże, czy sędziowie przychylą się do zdania Rzecznika.

Unia Europejska, jej państwa członkowskie, a także inne państwa europejskie ratyfikowały Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (EKPC). Poszanowanie obowiązków wynikających z owej konwencji zapewnia Europejski Trybunał Praw Człowieka z siedzibą w Strasburgu.

Jednocześnie w związku z przyjęciem traktatu lizbońskiego Unia przyjęła Kartę praw podstawowych o charakterze wiążącym. W szczególności Karta praw podstawowych uznaje zasadę ne bis in idem, a więc prawo do niebycia ponownie sądzonym lub ukaranym w postępowaniu karnym za ten sam czyn.

W przypadku gdy dane prawo podstawowe zostało uznane zarówno w Karcie praw podstawowych, jak również w EKPC, Karta stanowi, że owe prawo powinno mieć znaczenie i zakres wynikający z EKPC.

Hans Fransson prowadzi działalność gospodarczą. W latach podatkowych 2004 i 2005 uchybił on w Szwecji swym obowiązkom w zakresie zeznań podatkowych. W dniu 24 maja 2007 r. szwedzkie organy celne nałożyły na H. Franssona sankcję w związku z naruszeniami podatkowymi popełnionymi w roku podatkowym 2004, w ramach której 4.872 koron szwedzkich odnosi się do naruszenia związanego z podatkiem VAT, którego funkcjonowanie jest uregulowane w dyrektywie 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej. W zakresie dotyczącym roku podatkowego 2005 organy szwedzkie nałożyły kolejną sankcję, w ramach której 3.255 koron szwedzkich odnosi się do naruszenia związanego z podatkiem VAT.

W dniu 24 maja 2007 r. organy podatkowe nałożyły na H. Franssona sankcję w związku z popełnieniem omawianych uchybień podatkowych. Ani sankcja nałożona za rok podatkowy 2004, ani nałożona za rok 2005 nie zostały zaskarżone, w związku z czym stały się prawomocne. Następnie, w czerwcu 2009 r. przeciwko H. Fransssonowi wszczęte zostało postępowanie karne. Prokurator oskarża H. Franssona o popełnienie przestępstwa karno-skarbowego w latach podatkowych 2004 i 2005. Zarzucane H. Franssonowi przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności do 6 lat. Stan faktyczny leżący u podstaw aktu oskarżenia wniesionego przez prokuratora jest tym samym stanem faktycznym, który stanowił podstawę sankcji administracyjnej nałożonej w dniu 24 maja 2007 r.

W tym kontekście Haparanda tingsrätt (sąd rejonowy w Haparanda) (Szwecja), przed którym toczy się postępowanie karne, zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości z pytaniem, czy zasada ne bis in idem, przewidziana w Karcie praw podstawowych, stoi na przeszkodzie temu, by w związku z naruszeniem przepisów w dziedzinie podatku VAT dane państwo nakładało podwójną sankcję – administracyjną i karną – w odniesieniu do tego samego stanu faktycznego.

W swojej opinii Rzecznik Generalny przypomniał, że państwa członkowskie są związane postanowieniami Karty wyłącznie w zakresie, w jakim stosują one prawo Unii. W związku z tym w przypadku, gdy krajowe organy publiczne „stosują prawo Unii”, do Unii należy zapewnienie praw podstawowych w związku ze środkami podjętymi przez państwa.

W omawianej sprawie Rzecznik Generalny stwierdził, że stopień powiązania pomiędzy „stosowanym” prawem Unii (w niniejszym przypadku dyrektywa z 2006 r.) a środkami podjętymi przez Szwecję nie jest wystarczający, by uzasadnić jednoznacznie określony interes Unii w gwarantowaniu zasady ne bis in idem. Szwedzkie przepisy dotyczące sankcji podatkowych nie są wywiedzione bezpośrednio z prawa Unii, ponieważ wskazana dyrektywa nie reguluje sankcji za naruszenia podatkowe związane z podatkiem VAT. W związku z tym Szwecja jedynie ustanowiła reżim sankcji podatkowych, tak by służył on poborowi podatku VAT.

Uważając, że omawiana sprawa nie stanowi przypadku stosowania prawa Unii, Rzecznik Generalny zaproponował, aby Trybunał Sprawiedliwości stwierdził brak swej właściwości w zakresie udzielenia odpowiedzi na pytanie przedstawione przez sąd szwedzki.

Jednakże, gdyby Trybunał Sprawiedliwości uznał swą właściwość, Rzecznik Generalny zbadał zakres zasady ne bis in idem w prawie Unii oraz w szczególności kwestię, czy owa zasada, w brzmieniu wyrażonym w Karcie praw podstawowych, stoi na przeszkodzie temu, by dane państwo, stosując prawo Unii, nakładało podwójną sankcję – administracyjną i karną – w związku z tym samym stanem faktycznym.

W ramach tego badania Rzecznik Generalny przypomniał, że Karta przewiduje, że znaczenie i zakres zawartych w niej praw powinny być „takie same” jak odpowiednich praw określonych w EKPC.

Rzecznik Generalny przypomniał, że EKPC uznaje zasadę ne bis in idem. Ponadto, zgodnie z interpretacją owej konwencji przez Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu, EKPC stoi na przeszkodzie środkom ustanawiającym podwójną sankcję – administracyjną i karną – nakładaną w związku z tym samym stanem faktycznym. W konsekwencji, wówczas gdy pierwsza sankcja stała się prawomocna, brak jest możliwości wszczęcia drugiej procedury, niezależnie od jej charakteru – administracyjnego lub karnego.

Jednakże, Rzecznik Generalny podkreślił, że zawarta w EKPC zasada ne bis in dem nie została jednomyślnie przyjęta przez państwa sygnatariuszy EKPC, wśród których znajduje się wiele państw członkowskich Unii. Niektóre państwa członkowskie Unii nie ratyfikowały bowiem owego zakazu, inne wprowadziły zaś zastrzeżenia lub wydały deklaracje interpretujące treść tych postanowień.

Mając na uwadze powyższe, Rzecznik Generalny stanął na stanowisku, że obowiązek dokonania wykładni Karty praw podstawowych w świetle EKPC podlega określonym niuansom w sytuacji, w której – jak ma to miejsce w niniejszej sprawie – prawo podstawowe zawarte w EKPC (tu: zakaz podwójnej sankcji – administracyjnej i karnej) nie został w pełni inkorporowany przez wszystkie państwa członkowskie Unii. W tych okolicznościach Rzecznik Generalny uważa, że EKPC stanowi inspirację dla prawa Unii, oraz że zobowiązanie do zrównania poziomu ochrony zapewnianego przez Kartę z EKPC nie ma jednakowej skuteczności.

W oparciu o to stwierdzenie Rzecznik Generalny stwierdził, że brzmienie Karty praw podstawowych w żaden sposób nie wskazuje na to, by zamiarem tego przepisu było wykluczenie zbiegu sankcji administracyjnej i karnej w związku z tymi samymi czynami. Ponadto sformułowanie użyte w Karcie kładzie nacisk na karny wymiar zasady ne bis in idem. Jednakże, Rzecznik Generalny Cruz Villalón uściśli, że zasada proporcjonalności, a w każdym razie prawo do rzetelnego procesu sądowego związane z zasadą państwa prawa, wymaga, aby w ramach postępowania karnego uwzględnić okoliczność, że rozpatrywany w tym postępowaniu stan faktyczny był już przedmiotem sankcji administracyjnej.

W konsekwencji, Rzecznik Generalny doszedł do wniosku, że Karta praw podstawowych nie stoi na przeszkodzie wszczęciu przez państwa członkowskie postępowania przed sądem karnym w związku ze stanem faktycznym, w stosunku do którego uprzednio orzeczono prawomocne sankcje administracyjne dotyczące tych samych czynów, pod warunkiem, że sąd karny ma zapewnioną możliwość uwzględnienia wcześniejszej sankcji administracyjnej dla celów złagodzenia kary, która zostanie orzeczona przez tenże sąd karny. Do szwedzkiego sądu należy dokonanie oceny, czy krajowy porządek prawny umożliwia tego rodzaju uwzględnianie kar.

Tak wynika z opinii Rzecznika Generalnego z dnia 12 czerwca 2012 r. w sprawie C-617/10 Aklagaren przeciwko Hans Akerberg Fransson.

Artykuł pochodzi z programu System Informacji Prawnej LEX on-line

Źródło: www.curia.europa.eu, stan z dnia 13 czerwca 2012 r.