Skargę do Trybunału wniósł obywatel Łotwy, który w 2001 r. został skazany na karę 20 lat pozbawienia wolności za porwanie, zabójstwo i wymuszenie. Skarżący rozpoczął odbywanie swej kary w zakładzie karnym na oddziale o maksymalnie surowym rygorze, a następnie został przeniesiony na oddział o średnim rygorze zabezpieczeń. W 2008 r. skarżący zwrócił się do administracji zakładu karnego z zarzutem, zgodnie z którym więźniowie-mężczyźni i więźniarki-kobiety, skazani na takie same kary pozbawienia wolności za takie same przestępstwa, byli w zakładzie karnym traktowani odmiennie. Kobiety były od razu umieszczane w placówkach pół-zamkniętych, co pozwalało im na szybsze uzyskiwanie określonych przywilejów, takich jak na przykład zezwolenie na tymczasowe opuszczenie zakładu karnego. Sprawa trafiła do łotewskiego ministra sprawiedliwości, który nie dopatrzył się w takim traktowaniu dyskryminacji ze względu na płeć. Skarżący złożył trzy skargi konstytucyjne w tej sprawie, jednakże bez powodzenia. W swej trzeciej skardze, z 2008 r., skarżący wskazał, że nie zezwolono mu na udział w pogrzebie jego ojca, podczas gdy więźniarka w takiej samej sytuacji uzyskałaby zezwolenie na udział w pogrzebie członka rodziny. Przed Trybunałem skarżący zarzucił, że ten stan rzeczy stanowił dyskryminację ze względu na płeć w związku z naruszeniem jego prawa do życia rodzinnego, to jest praw chronionych, odpowiednio, w art. 14 i art. 8 Konwencji o prawach człowieka.
Trybunał zgodził się ze skarżącym i potwierdził naruszenie jego praw z art. 14 w związku z art. 8 Konwencji.
Czytaj: Strasburg: powinni puścić więźnia na pogrzeb>>
Różne traktowanie tylko obiektywnie uzasadnione i proporcjonalne
Trybunał konsekwentnie przyjmuje, że zakaz dyskryminacji z art. 14 Konwencji znajduje zastosowanie wówczas, gdy osoby w tej analogicznym lub istotnie podobnym położeniu traktowane są odmiennie. Taka sytuacja miała miejsce w niniejszej sprawie, w której - zgodnie z prawem krajowym - mężczyźni i kobiety skazani na analogiczne kary za popełnienie analogicznych przestępstw odbywali wymierzone kary na odmiennych zasadach. Trybunał przypomniał, że nie wszystkie różnice w traktowaniu będą sprzeczne z art. 14 Konwencji, muszą jednak realizować uprawniony cel i być proporcjonalne do takiego celu.
Więźniarki traktowane łagodniej, ale nie zawsze
Rząd łotewski wskazał, że różnice w traktowaniu więźniów i więźniarek wynikają z odmiennych potrzeb kobiet, na przykład w odniesieniu do macierzyństwa. Z tym argumentem Trybunał zgodził się częściowo, przypominając, iż odmienne traktowanie nadal musi zachowywać warunek proporcjonalności. Trybunał wskazał, iż skarżący nie mógł wziąć udziału w pogrzebie swojego ojca, ponieważ przebywał wówczas w zamkniętej placówce penitencjarnej na oddziale o średnim poziomie zabezpieczeń. Żadne inne argumenty nie zostały w tej mierze podniesione. Tymczasem kobieta, znajdująca się w takim samym położeniu, co skarżący - to jest skazana na taką samą karę za takie samo przestępstwo, po odbyciu takiej samej części wymierzonej kary - zostałaby automatycznie umieszczona w półotwartej placówce penitencjarnej, co umożliwiłoby jej uzyskanie zezwolenia na opuszczenie zakładu karnego i udział w pogrzebie członka rodziny.
Obie płcie mają równe prawo do resocjalizacji
Rząd łotewski argumentował dalej, iż kobiety są z natury mniej skłonne do przemocy niż mężczyźni, lecz nie przedstawił na poparcie tej tezy żadnych naukowych argumentów. Trybunał nie zgodził się z taką automatyczną klasyfikacją płci. Zdaniem Trybunału, zarówno kobiety, jak i mężczyźni, nie powinni odbywać kary pozbawienia wolności w ostrzejszych i trudniejszych warunkach, niż to konieczne. Jakkolwiek art. 8 Konwencji (prawo do poszanowania życia rodzinnego) nie nakazuje organom władzy zapewnienia udziału więźnia w pogrzebie członka rodziny, to wniosek taki powinien być rozpatrzony merytorycznie, a nie odrzucany automatycznie z powodów formalnych - tak jak to miało miejsce w omawianej sprawie. Nadto, Rada Europy i europejska polityka więzienna wielokrotnie podkreślały znaczenie reintegracji więźnia ze społeczeństwem i podtrzymywania więzi rodzinnych dla skuteczności resocjalizacji.
Zasady udziału w pogrzebie takie same dla więźniów i więźniarek
W konkluzji swego wyroku Trybunał stwierdził, iż jakkolwiek pewne różnice w zasadach odbywania kary pozbawienia wolności przez kobiety i mężczyzn mogą być uzasadnione, to blankietowy zakaz udzielania zezwoleń na opuszczenie zakładu karnego mężczyznom, nawet dla udziału w pogrzebie członka rodziny, nie realizuje celu w postaci zapewnienia szczególnych potrzeb osadzonych płci żeńskiej. Odmowa merytorycznej oceny wniosku skarżącego o przepustkę z więzienia opierała się wyłącznie na formalnych powodach regulaminu więziennego, który z kolei opierał się jedynie na płci więźnia, a tym samym nie miał obiektywnego i racjonalnego uzasadnienia. Skarżący doznał więc dyskryminacji, z naruszeniem jego prawa z art. 14 w związku z art. 8 Konwencji.
Dyrektor zakładu musi rozpatrzyć wniosek merytorycznie
Omawiane orzeczenie stanowi cenną wskazówkę interpretacyjną w zakresie zasad udzielania szczególnego zezwolenia na opuszczenie zakładu karnego, która to możliwość została przewidziana w art. 141a polskiego kodeksu karnego wykonawczego. Zgodnie z tym przepisem dyrektor zakładu karnego może udzielić skazanemu takiego zezwolenia, pod konwojem funkcjonariusza Służby Więziennej, osoby godnej zaufania lub samodzielnie, między innymi w celu uczestnictwa w pogrzebie członka rodziny lub w innych przypadkach szczególnie ważnych dla skazanego. Od decyzji dyrektora więźniowi przysługuje skarga. W świetle omawianego wyroku Trybunału w Strasburgu należy podkreślić konieczność każdorazowej, merytorycznej oceny takie wniosku przez właściwy organ penitencjarny. Decyzja w takiej sprawie musi zawsze być oparta na indywidualnych uwarunkowaniach skazanego i nie może być podejmowana w sposób automatyczny, przy apriorycznych założeniach na temat skazanych.
Ēcis przeciwko Łotwie - wyrok ETPC z 10 stycznia 2019 r., skarga nr 12879/09.
Cena promocyjna: 159.2 zł
|Cena regularna: 199 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: zł
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.