W 1997 r. gang ten porwał i torturował jednego ze swoich byłych członków, aby uzyskać od niego informacje na temat "sprzeniewierzonych" przez niego pieniędzy i narkotyków. Przebieg tortur i wyznania torturowanego zostały nagrane na kasecie magnetofonowej. Zakładnik został uwolniony przez policję, a kaseta z nagraniem zatrzymana.
Zeznania gangsterów i nagranie
W 2008 r. skarżący został skazany na 12 lat pozbawienia wolności za przemyt i handel narkotykami. Skazanie zostało oparte przede wszystkim na zeznaniach dwóch innych skruszonych członków gangu oraz na kasecie z 1997 r. Zeznanie gangstera wymuszone torturami ze strony innych gangsterów zostało uznane przez sąd za potwierdzenie zaangażowania skarżącego w handel kokainą. Obrońca skarżącego próbował zakwestionować wyrok ze względu na naruszenie art. 171 §5 polskiego kodeksu postępowania karnego (zakaz wpływania na zeznania osoby przesłuchiwanej za pomocą przymusu lub groźby bezprawnej) - bezskutecznie. Sąd Apelacyjny utrzymał wyrok w mocy stwierdzając, iż art. 171 §5 kpk ma zastosowanie wyłącznie do organów prowadzących postępowanie karne, a nie do osób fizycznych. Przed Trybunałem skarżący zarzucił, iż jego skazanie na podstawie zeznania wymuszonego torturami sprowadzało się do naruszenia prawa do rzetelnego procesu, chronionego w art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka.
Trybunał zgodził się ze skarżącym i potwierdził naruszenie art. 6 ust. 1 Konwencji.
Czytaj: Strasburg: Deportacja nie jest możliwa z powodu stosowania tortur>>
Zakaz tortur bez ograniczeń
Trybunał przypomniał w tej mierze, iż zakaz tortur oraz nieludzkiego i poniżającego traktowania z art. 3 Konwencji ma charakter bezwzględny i nie podlega żadnym ograniczeniom, nawet w sytuacjach wyjątkowych. Stanowi on najbardziej podstawową zasadę demokratycznych społeczeństw oraz pociąga za sobą szereg obowiązków pozytywnych po stronie państwa-strony Konwencji. Państwo nie tylko nie może aktywnie torturować ludzi, lecz musi zapobiegać oraz odpowiednio reagować na wszystkie przypadki traktowania niedozwolonego w art. 3 Konwencji.
W okolicznościach omawianej sprawy nie było żadnych wątpliwości, iż "zeznanie" nagrane na kasecie zostało wymuszone torturami stosowanymi przez innych członków gangu. Sądy polskie przyznały to same, wprost używając słowa "tortury". W swym dotychczasowym orzecznictwie Trybunał nie spotkał się z taką sytuacją - wcześniejsze sprawy przed Trybunałem dotyczyły zeznań wymuszonych torturami przez funkcjonariuszy państwowych. Mimo tej istotnej różnicy, Trybunał doszedł do wniosku, że - z uwagi na bezwzględny zakaz stosowania tortur - zasady dopuszczalności wymuszonych zeznań są takie same, nawet gdy to nie funkcjonariusz publiczny dopuścił się naruszenia art. 3 Konwencji.
Całe postępowanie nieprawidłowe
Wykorzystanie w postępowaniu karnym dowodów pozyskanych przy pomocy tortur lub nieludzkiego i poniżającego traktowania sprawia, iż całość postępowania jest nierzetelna i narusza art. 6 ust. 1 Konwencji. Sądy polskie nie dość, że uznały dowody wymuszone torturami, to jeszcze nie odniosły się do argumentów obrony przekonującej o immanentnym braku wiarygodności takich zeznań. Zdaniem Trybunału, cały proces skarżącego stał się w ten sposób nierzetelny. Miało wobec tego miejsce naruszenie prawa podstawowego z 6 ust. 1 Konwencji.
Polskie prawo na to pozwala, orzecznictwo ETPC - nie
Omawiane orzeczenie porusza kwestię bardzo istotną na gruncie procesu karnego, a mianowicie kwestię tzw. "owoców zatrutego drzewa", czyli dowodów uzyskanych w sposób naruszający prawo. Zgodnie z art. 168a kodeksu postępowania karnego, dowody takie "nie mogą zostać uznane za niedopuszczalne" tylko dlatego, że zostały uzyskane wskutek czynu zabronionego lub z naruszeniem przepisów postępowania (poza przypadkiem, kiedy to funkcjonariusz dopuszcza się naruszenia). Wykładnia Trybunału wydaje się jednak kierować w przeciwnym kierunku: wykorzystanie "owocu zatrutego drzewa" sprowadziło się do naruszenia prawa do rzetelnego procesu oskarżonego. Oczywiście nie każdy przypadek nielegalnego pozyskania dowodu będzie oznaczać złamanie zakazu tortur i nieludzkiego i poniżającego traktowania, ale Trybunał wysyła ważny sygnał: rzetelność procesu karnego może być zagrożona, jeśli dowody w procesie karnym zostały pozyskane z naruszeniem praw podstawowych.
Ćwik przeciwko Polsce - wyrok ETPC z dnia 5 listopada 2020 r., skarga nr 31454/10.
Cena promocyjna: 79.2 zł
|Cena regularna: 99 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 79.2 zł