W sprawie sędziego NSA prof. Mariusza Goleckiego pełnomocnik skarżącego wniósł o jego wyłączenie ze składu sądu. Odwołał się do art. 19 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi w związku z art. 6 ust. 1 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, a zwłaszcza w kontekście wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 22 lipca 2021 roku w sprawie Reczkowicz przeciwko Polsce (skarga nr 43447/19).

Czytaj: Do TK wpłynęło stanowisko szefa rządu w sprawie noweli o Sądzie Najwyższym>>

Życiorys powiązany z władzą wykonawczą

Oprócz wątpliwości formalnych co do posiadania przez sędziego Goleckiego legitymacji formalnej do orzekania na stanowisku służbowym sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego, autor wniosków wyraził również wątpliwości co do jego niezależności i bezstronności. Wątpliwości te autor wniosków wyraził m.in. ze względu na dotychczas zajmowane stanowiska przez tego sędziego w instytucjach państwowych na szczeblu centralnym. Sędzia Mariusz  Golecki

  • od 23 lutego 2016 r. do  16 stycznia 2017 r. był zatrudniony w Ministerstwie Finansów na stanowisku Dyrektora Departamentu Prawnego.
  •  15 września 2016 r. został powołany na członka Rady do Spraw Przeciwdziałania Unikaniu Opodatkowania, gdzie pełnił funkcję Przewodniczącego tej Rady.
  • od maja do czerwca 2018 r. był ekspertem w Ministerstwie Finansów, gdzie koordynował prace nad projektami Nowej Ordynacji Podatkowej oraz ustawy o Rzeczniku Praw Podatnika, a także
  • w okresie od września 2018 r. do września 2019 r. pełnił funkcję stałego eksperta sejmowej Komisji Śledczej SK VAT.
  •  7 grudnia 2021 r. został powołany na stanowisko wiceministra rozwoju i technologii, z którego to stanowiska ustąpił w momencie nominacji na stanowisko sędziego w Naczelnym Sądzie Administracyjnym.

Czytaj w LEX: Indywidualny test niezawisłości sędziego powołanego z naruszeniem prawa – uwagi na tle orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego >

Powiązania i zależności

W ocenie autora wniosków budzi to uzasadnione wątpliwości co do niezależności oraz bezstronności sędziego Goleckiego, bo ściśle współpracował z obecną władzą wykonawczą, zajmując stanowiska w Ministerstwie Finansów oraz w Ministerstwie Rozwoju i Technologii, co jednoznacznie świadczy o istnieniu powiązań i zależności pomiędzy sędzią a obecną władzą wykonawczą.

Każdorazowe piastowanie stanowiska w organie administracji rządowej na szczeblu centralnym, którymi są ministerstwa kierowane przez właściwych ministrów, skutkuje powstaniem stosunku zależności pomiędzy właściwym ministrem kierującym podległym mu ministerstwem a osobami piastującymi niższe stanowiska w resorcie np. wiceministra.

We wnioskach o wyłączenie obawa co do braku niezależności, a zwłaszcza bezstronności sędziego prof. Goleckiego została uzasadniona również tym, że brał on czynny udział w pracach nad ustawami dotyczącymi m.in. Ordynacji podatkowej.

Autor wniosków zwrócił również uwagę na kalendarium związane z nominacją sędziego Mariusza Goleckiego na stanowisko sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Prezydent RP wydał postanowienie o powołaniu profesora na stanowisko sędziego w Naczelnym Sądzie Administracyjnym w 15 lutego 2021 roku. Następnie 7 grudnia 2021 roku prof. Mariusz Golecki został wiceministrem Rozwoju i Technologii i piastował to stanowisko aż do dnia 6 czerwca 2022 roku, tj. do dnia wręczenia mu nominacji na sędziego Naczelnego Sądu Administracyjnego przez Prezydenta RP. Zatem pomimo faktu, iż Marcin Golecki wiedział już, że będzie orzekał w Naczelnym Sądzie Administracyjnym przyjął nominację na stanowisko wiceministra Rozwoju i Technologii, które to stanowisko piastował aż do momentu rozpoczęcia orzekania w Naczelnym Sądzie Administracyjnym.

 

Okoliczności powołania nie badamy

Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi stanowi, że sąd wyłącza sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności w danej sprawie ( art.19).

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie siedmiu sędziów,  3 kwietnia 2023 r., po rozpoznaniu zagadnienia prawnego przedstawionego postanowieniem NSA z 7 grudnia 2022 r., sygn. akt I FSK 922/19 , podjął następującą uchwałę: „Zakres przedmiotowy normy art. 19 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi  nie obejmuje badania spełnienia przez sędziego sądu administracyjnego wymogów niezawisłości i bezstronności z uwzględnieniem okoliczności towarzyszących jego powołaniu i jego postępowaniu po powołaniu, o których mowa w art. 5a ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych ”

Uchwała ta ma istotne znaczenie dla wszystkich spraw podatkowych, rozstrzyganych przez NSA. Uchwały wydane w składzie siedmiu sędziów są wiążące dla innych sądów administracyjnych.

Zobacz procedury w LEX:

Wniosek o badanie spełnienia przez sędziego NSA wymogów niezawisłości i bezstronności >

Wniosek o badanie spełnienia przez sędziego WSA wymogów niezawisłości i bezstronności >

Dwie ścieżki sprawdzenia niezależności

Od 15 lipca 2022 r. w przepisach funkcjonowały dwa tryby, które pozwalają zweryfikować czy sędzia sądu administracyjnego jest bezstronny i niezawisły.

  1. Pierwszy obowiązywał przed 15 lipca 2022 r. – chodzi o tryb przewidziany w art. 18-22 prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Zgodnie z art. 19 (który był kluczowy w uchwale), "niezależnie od przyczyn wymienionych w art. 18, sąd wyłącza sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności w danej sprawie".
  2. Drugi, nowy tryb, został wprowadzony 15 lipca 2022 r. do art. 5a prawa o ustroju sądów administracyjnych. W tym trybie można badać czy sędzia sądu administracyjnego lub sędzia delegowany do takiego sądu spełnia wymogi niezawisłości i bezstronności z uwzględnieniem okoliczności towarzyszących jego powołaniu i jego postępowania po powołaniu. 

Od czasu wyboru nowej Krajowej Rady Sądownictwa, która powołuje sędziów, w wielu sprawach pełnomocnicy wnoszą o ustalenie, czy dany sędzia, zwłaszcza z nadania nowej KRS jest niezależny.

Czytaj w LEX: Wyłączenie sędziego w postępowaniu sądowoadministracyjnym >

Zdaniem NSA, sama analiza treści obu powołanych przepisów pozwala uznać, że art. 19 nie ogranicza badania bezstronności w ten sposób, że wyłącza przesłanki badania, o których mowa w art. 5a par. 1 p.u.s.a. Za takim stanowiskiem przemawia również to, że ustawodawca nie zdecydował się umieścić przesłanek badania bezstronności i zawisłości, o których mowa w art. 5a § 1 p.u.s.a. wprowadzając kolejny dotyczący tej regulacji przepis do ustawy prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, co pozwoliłoby na ustalenie wzajemnych relacji pomiędzy tymi przepisami w ramach wykładni systemowej wewnętrznej.

Czytaj w LEX: Test bezstronności (niezawisłości) sędziego w praktyce >

Z drugiej jednak strony sąd miał na względzie okoliczność, że art. 5a p.u.s.a. stanowi nową i szczególną instytucję procesową umożliwiającą badanie spełnienia przez sędziego wymogów niezawisłości i bezstronności związaną ściśle z okolicznościami jego powołania na stanowisko.

A ponadto: na podstawie art. 5a sam sędzia ani inni członkowie składu orzekającego nie mogą składać wniosków o wyłączenie ze sprawy, a na podstawie art. 19 żądanie o wyłączenie może złożyć również sędzia.

Inne są terminy na złożenie wniosku o wyłączenie.

Uchwała siedmiu sędziów NSA z dnia 3 kwietnia 2023 r., sygn. akt I FPS 3/22

Zobacz wzory dokumentów:

Wniosek o wyłączenie sędziego - postępowanie administracyjne >

Wniosek o wyłączenie sędziego w postępowaniu sądowoadministracyjnym >