W orzecznictwie dostrzec można rozbieżne stanowiska co do tego, czy informacje dotyczące stanu majątkowego i dochodów określonej osoby należą do jej dóbr osobistych, jako elementy prawa do prywatności. W praktyce sądowej dominuje pogląd, wedle którego upublicznienie sytuacji finansowej innej osoby stanowi naruszenie jej dóbr osobistych. Odmienne zapatrywania należą do rzadkości. Zwraca się natomiast uwagę na to, że pewne kategorie osób pełniących funkcje publiczne mają obowiązek ujawnienia swojego stanu majątkowego. Dostrzega się również, że nie jest bezprawnym ujawnienie danych majątkowych innej osoby, jeżeli odbywa się na podstawie obowiązujących przepisów prawa.
Ujawnienie stanu majątkowego narusza dobra osobiste
Zgodnie z dominującym poglądem orzeczniczym ujawnienie stanu majątkowego osoby, w szczególności wysokości jej dochodów – bez jej zgody, bądź zobowiązanie jej do złożenia oświadczenia majątkowego, które nie jest wymagane przepisami prawa, stanowi naruszenie jej prawa do prywatności. Pogląd taki przedstawił Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 13 sierpnia 2013 r. w sprawie III CZP 21/13 (LEX nr 1415532) uznając, że "[...] ujawnienie przez pracodawcę bez zgody pracownika wysokości jego wynagrodzenia za pracę może stanowić naruszenie dobra osobistego w rozumieniu art. 23 i 24 k.c. " W uchwale tej Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że dane dotyczące wynagrodzenia za pracę wchodzą w zakres gwarantowanego konstytucyjnie prawa do prywatności obywatela. Natomiast w uchwale z dnia 16 lipca 1993 r. w sprawie I PZP 28/93 (LEX nr 3943) Sąd Najwyższy stwierdził, że "pracownik ma "prawo do milczenia" w zakresie jego stosunku pracy dotyczącego wysokości wynagrodzenia." Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że ujawnienie przez pracodawcę danych o wysokości potrąceń należności alimentacyjnych wkracza w sferę prywatności pracownika. Również Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 25 listopada 2013 r. w sprawie I ACa 854/13 (LEX nr 1419168) wskazał, że "prywatność człowieka obejmuje w szczególności zdarzenia związane z [...] sytuacją majątkową, w tym także uzyskiwanymi dochodami."
"Zdradzenie" danych o cudzym majątku może nie być bezprawne
W orzecznictwie wskazuje się także, że ujawnienie stanu majątkowego osoby, w szczególności wysokości jej zarobków – nawet bez jej zgody, jeżeli wynika to z przepisów prawa powszechnie obowiązującego lub stosownych regulaminów wydanych na podstawie ustawy, nie stanowi naruszenia dóbr osobistych tej osoby. Zwraca się bowiem uwagę, że przedstawienie stanu finansowego tej osoby nie jest wówczas bezprawne. Pogląd taki wyraził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 października 2012 r. w sprawie I PK 151/12 (LEX nr 1365778). Sąd Najwyższy stwierdził wówczas, że „[...] informacja o warunkach pracy lub płacy, które pracodawca dopiero ma zamiar zaproponować pracownikowi mieści się w pojęciu prawnym danych osobowych, chociaż dotyczy informacji o planach, o czymś co może, lecz nie musi nastąpić. [...] zawiadomienie zakładowej organizacji związkowej o nowych warunkach, które pracodawca zamierza zaproponować pracownikowi w ramach wypowiedzenia zmieniającego, jest obowiązkiem pracodawcy wynikającym z przepisów ustawy [...]." Sąd Najwyższy uznał, że jeśli pracodawca narusza prywatność pracownika działając w celu wykonania ustawowego obowiązku, to nie może tym samym naruszyć jego dóbr osobistych. Z kolei w wyroku z dnia 8 maja 2002 r. w sprawie I PKN 267/01 (LEX nr 84080) Sąd Najwyższy wskazał, że pracodawca nie narusza dóbr osobistych pracownika zobowiązując go - zgodnie z postanowieniami regulaminu przyznawania zapomóg z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych - do złożenia zaświadczenia o zarobkach uzyskiwanych u drugiego pracodawcy.
Stan majątku osób sprawujących funkcje publiczne jest jawny
W orzecznictwie wskazuje się także, że w przypadku osób sprawujących funkcje publiczne lub funkcje kierownicze w spółkach publicznych, ujawnienie wysokości ich dochodów lub stanu majątkowego nie narusza ich prawa do prywatności, jeżeli informacja ta pozostaje w realnym związku z wykonywaną przez nie funkcją. Podkreśla się bowiem, że informacja o dochodach takich osób, jeżeli pochodzą one ze środków publicznych, ma charakter informacji publicznej. I tak w wyroku z dnia 23 maja 2006 r. w sprawie VI SA/Wa 525/06 (LEX nr 308129) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznał, że "informacja o wysokości indywidualnych wynagrodzeń osób zajmujących kierownicze stanowiska w spółce [...] jest niezbędna i istotna z punktu widzenia oceny prezentowanej w prospekcie kondycji finansowej spółki, jej osiągnięć i planowanych zamierzeń. Poziom otrzymywanego wynagrodzenia przez osoby, od decyzji których zależy jakość prowadzonej przez spółkę działalności, stanowi miarę oceny jej pracy. Przedmiotowe informacje są niewątpliwie niezbędne z punktu widzenia interesu publicznego, rozumianego w tym przypadku, jako interes uczestników publicznego obrotu. Ujawnienie tych informacji stanowi jeden z "kosztów" uzyskania przez emitentów dostępu do źródeł finansowania na rynku publicznym." Z kolei Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 września 2001 r. w sprawie V CKN 440/00 (LEX nr 50052) wskazał, że "podanie w prasie informacji o wysokości otrzymywanego wynagrodzenia może nastąpić bez zgody osoby, której dotyczy, gdy pełni ona funkcję publiczną." Natomiast Naczelny Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 6 maja 1997 r. w sprawie II SA/Wr 929/96 (LEX nr 32859) stwierdził, że organ gminy nie może odmówić redaktorom prasowym udzielenia informacji o wysokości wynagrodzenia za pracę osób piastujących stanowiska członków zarządu gminy.
Dane o majątku nie są dobrem osobistym
Warto jednak dostrzec pogląd przeciwny, zgodnie z którym stan majątku określonej osoby i dane o tym majątku nie należą do kategorii dóbr osobistych. Zwolennicy tego zapatrywania uznają, że ujawnienie tych danych podlega jedynie reżimowi odpowiedzialności deliktowej. Na stanowisku takim stanął Sąd Apelacyjny w Poznaniu w wyroku z dnia 14 listopada 2003 r. w sprawie I ACa 1062/03 (LEX nr 145070) przyjmując, że "stan majątku i dane o tym majątku nie należą do kategorii dóbr osobistych chronionych w trybie art. 23 i art. 24 k.c. oraz art. 448 k.c. Dane o stanie majątku podlegają ochronie na podstawie ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych [...] w razie ujawnienia danych osobowych w sposób sprzeczny z ustawą i dlatego należy się odwołać do przepisu art. 415 k.c., który wyraża ogólną regułę odpowiedzialności deliktowej."
Podsumowanie
Analiza orzecznictwa wskazuje na zasadnicze uznawanie przez sądy danych dotyczących majątku i dochodów człowieka za element jego prawa do prywatności, które podlega ochronie jako jedno z dóbr osobistych. Wyjątkowo jednak przepisy ustawowe mogą nakładać obowiązek upublicznienia pewnych informacji dotyczących sfery majątkowej danej osoby, w szczególności gdy pełni ona funkcję publiczną. Wówczas ujawnienie stanu finansowego takiej osoby nie stanowi naruszenia jej dóbr osobistych.
