Ministerstwo Sprawiedliwości założenia projektu umieściło w wykazie prac legislacyjnych rządu. Sam projekt ma być gotowy w II kwartale 2025 r. Wynika z nich, że resort chce zabezpieczyć osoby obecnie ubezwłasnowolnione, przepisy mają też dotyczyć trwających obecnie postępowań sądowych w przedmiocie ubezwłasnowolnienia. Także w drugim kwartale 2025 r. ma być gotowy projekt zmian, które zastąpią ubezwłasnowolnienie modelem wspieranego podejmowania decyzji. Propozycje przewidują dwa typy kuratorów - wspierający będzie ustanawiany dla osób wymagających lżejszej formy wsparcia, a reprezentujący - dla osób wymagających intensywniejszej pomocy. Kurator będzie wyznaczany na okres nie dłuższy niż pięć lat i możliwe będzie jego ponowne ustanowienie. Co więcej, na wypadek choroby - np. Alzheimera, przewidziano pełnomocnictwo rejestrowe.
MS zapewnia, że projektowane przepisy stanowią realizację krajowej Strategii na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021-2030. W strategii przewidziano wprowadzenie w miejsce instytucji ubezwłasnowolnienia modelu wspieranego podejmowania decyzji, zapewniającego każdej osobie możliwość podejmowania decyzji we własnych sprawach w maksymalnie możliwym zakresie. Zastrzeżono jednocześnie, że formy zastępczego podejmowania decyzji będą stosowane jedynie w przypadkach całkowitego braku możliwości ustalenia (w tym interpretacji) woli danej osoby. - Dopełnieniem modelu wspieranego podejmowania decyzji, który stanowi formę wsparcia dla osób z niepełnosprawnościami, jest instytucja pełnomocnictwa rejestrowego, jako alternatywna forma samostanowienia przez osoby posiadające zdolność do czynności prawnych na wypadek przyszłej niepełnosprawności - dodano. Projekt ma też przewidywać szczególny rodzaj pełnomocnictwa rejestrowego, obejmujący swoim zakresem kwestie dotyczące zdrowia człowieka - czyli pełnomocnictwo medyczne.
Czytaj: Ubezwłasnowolnienie zastąpi nowa instytucja - projekt do 12 czerwca >>
Kuratora będzie można wskazać
Jak wynika z założeń do głównego projektu - likwidującego ubezwłasnowolnienie, wybierając kuratora, w pierwszej kolejności sąd powinien uwzględnić wskazania osoby potrzebującej wsparcia, a jeśli nie ma ona takiej możliwości lub woli, sąd zwróci się o wskazanie osoby, która mogłaby zostać powołana na kuratora do właściwej gminy lub do organizacji pozarządowej zajmującej się ochroną praw osób z niepełnosprawnościami lub do placówki, w której osoba wspierana przebywa. Kurator powinien mieć bezpośredni kontakt z osobą wspieraną, a jeśli to niemożliwe, powinien być pracownikiem organizacji zajmującej się ochroną praw osób z niepełnosprawnością.
Natomiast jeżeli chodzi o kuratora reprezentującego w sprawach, wynikających z czynności, których kurator może dokonywać w imieniu konkretnej osoby, osoba potrzebująca wsparcia nie będzie miała zdolności procesowej. W tych sytuacjach osoba ta straci całkowicie autonomię decyzyjną na rzecz kuratora reprezentującego. Przyznanie prawa reprezentacji przez sąd ograniczone będzie jednak wyłącznie do określonego rodzaju spraw lub czynności wskazanych w postanowieniu sądu o powołaniu kuratora.
Będzie możliwa zmiana kuratora - z ważnych powodów, na przykład, gdy z powodu przeszkód faktycznych lub prawnych dotychczasowy kurator jest niezdolny do prowadzenia spraw albo dopuszcza się czynów lub zaniedbań, które naruszają dobro lub interes osoby wspieranej. Wtedy dotychczasowy kurator będzie musiał złożyć sądowi w ciągu trzech miesięcy sprawozdanie końcowe z prowadzenia spraw osoby wspieranej, choć sąd będzie mógł zwolnić go z tego obowiązku.
Sąd będzie też określał, jakiego rodzaju sprawy będą wykonywane przez kuratora reprezentującego w imieniu osoby wspieranej, a jakie przez osobę wspieraną za zgodą kuratora reprezentującego. Jednostronna czynność prawna dokonana przez osobę wspieraną bez zgody kuratora reprezentującego będzie nieważna, a ważność umowy będzie zależała od jej potwierdzenia przez kuratora reprezentującego. Strona, która zawarła umowę z osobą wspieraną, dla której ustanowiono kuratora reprezentującego, będzie mogła wyznaczyć kuratorowi reprezentującemu odpowiedni termin do potwierdzenia umowy.
Zobacz procedury:
Wszczęcie postępowania w sprawie o ubezwłasnowolnienie >
Postępowanie dowodowe w sprawach o ubezwłasnowolnienie >
Pełnomocnictwo rejestrowe na wypadek Alzheimera
Co więcej, w myśl założeń będzie można ustanowić pełnomocnika do dokonywania czynności prawnych zarówno w sferze majątkowej, jak i osobistej, na wypadek utraty - w przyszłości zdolność do samodzielnego kierowania swoim postępowaniem. W przeciwieństwie do opieki ustanawianej przez sąd, sam zainteresowany będzie mógł zabezpieczyć i uregulować swoje sprawy osobiste oraz majątkowe na wypadek mogącej powstać w przyszłości niepełnosprawności.
Projekt przewiduje, że:
- umocowanie wynikające z udzielonego pełnomocnictwa rejestrowego obejmie czynności sądowe i pozasądowe związane z majątkiem i osobą mocodawcy. Uprawnienia pełnomocnika rejestrowego dotyczyć będą zarówno czynności prawnych, jak i faktycznych - takich, do których uprawniony byłby sam mocodawca, za wyjątkiem czynności prawnych, których dokonać może osobiście jedynie mocodawca;
- zakres, tryb udzielania oraz zasady wykonywania pełnomocnictwa w sprawach ochrony zdrowia określać będą odrębne przepisy (tzw. pełnomocnictwo medyczne);
- pełnomocnictwa nie można będzie ograniczyć ze skutkiem wobec osób trzecich;
- pełnomocnik rejestrowy będzie miał obowiązek uzyskania zezwolenia sądu na dokonanie określonego rodzaju czynności, wyodrębnionych w odniesieniu do poszczególnych kategorii przedmiotów majątkowych z uwagi na ich znaczną wartość, gospodarcze znaczenie, a w odniesieniu do darowizn – ich nieodpłatny charakter.
Uregulowane mają też zostać sytuacje, w których umocowanie pełnomocnika rejestrowego wygaśnie. Nastąpi to z chwilą:
- odwołania pełnomocnictwa rejestrowego;
- zrzeczenia się wykonywania pełnomocnictwa rejestrowego,
- śmierci mocodawcy;
- śmierci pełnomocnika;
- ustanowienia dla pełnomocnika rejestrowego kuratora reprezentującego;
- wpisu protokołu poświadczenia pełnomocnictwa rejestrowego udzielonego przez tego pełnomocnika rejestrowego do Rejestr Pełnomocnictw;
- upływu terminu oznaczonego w pełnomocnictwie rejestrowym;
- prawomocnego skazania pełnomocnika rejestrowego za przestępstwo popełnione na szkodę mocodawcy;
- prawomocnego pozbawienia pełnomocnika praw publicznych;
- uprawomocnienia się postanowienia sądu o zwolnieniu pełnomocnika rejestrowego.
Pełnomocnictwo medyczne
MS w związku ze zniesieniem instytucji ubezwłasnowolnienia chce też wprowadzić pełnomocnictwo medyczne. Obecnie bowiem przedstawiciele ustawowi osób ubezwłasnowolnionych mieli kompetencje decyzyjne w sprawach zdrowotnych swoich podopiecznych. Po usunięciu tych przepisów, personel medyczny musiałby każdorazowo występować do sądu opiekuńczego o wydawanie zezwoleń zastępczych na udzielanie świadczeń zdrowotnych pacjentom o zaburzonych funkcjach poznawczych - wskazano w uzasadnieniu założeń.
Zgodnie z nimi pełnomocnictwo medyczne będzie mogło być udzielane na wypadek rejestrowej lub przemijającej utraty zdolności faktycznej do świadomego podejmowania decyzji i komunikowania woli. Przewidziane mają być przykładowo pełnomocnictwa o charakterze rodzajowym, na przykład zbiorcza i wyprzedzająca zgoda (albo sprzeciw) na nieograniczoną liczbę czynności składających się na bieżącą opiekę nad osobą fizycznie niedołężną i o kompetencji na tyle osłabionej, że niezdolną do bieżącego decydowania.
Pacjent będzie mógł zdecydować się też na pełnomocnictwo zupełne w pełnym zakresie czynności medycznych, bez określenia nawet ich rodzaju. Projekt przewiduje także możliwość różnicowania przez mocodawcę - pacjenta okoliczności, w jakich udzielone pełnomocnictwo będzie działać, gdyż zdolność decyzyjna pacjenta może się zmieniać i powracać.
Forma pełnomocnictwa medycznego będzie zróżnicowana. Co do zasady będzie to forma pisemna z podpisem notarialnie poświadczonym, zastrzeżona pod rygorem nieważności. Będzie również możliwa forma rejestrowa, a także forma ustna poprzez oświadczenie wprowadzone do dokumentacji medycznej i poświadczone przez osobę wykonującą zawód medyczny.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.