Będą nowe zasady postępowania o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone

Usprawnienie postępowania w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone, zwiększenie efektywności kontroli stosowania przez przedsiębiorców niedozwolonych klauzul oraz wprowadzenie zmian w zasadach prowadzenia rejestru klauzul niedozwolonych, to główny cel projektu założeń ustawy zmieniającej k.p.c., opublikowanego na stronach Rządowego Centrum Legislacji.

Projektowane zmiany wynikają z jednej strony z potrzeby zniesienia trudności, jakie napotykają przedsiębiorcy chcący ograniczyć stosowanie klauzul niedozwolonych. W obecnym kształcie rejestr tych klauzul nie pozwala bowiem częstokroć na zorientowanie się, jaka dokładnie klauzula została uznana za niedozwoloną i jaki jest skutek wiążący orzeczenia Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Celem zmian jest również zniesienie wadliwej i powszechnie znanej praktyki składania licznych spraw o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone przez organizacje konsumenckie, które czynią to jedynie w celach zarobkowych, a nie w celu faktycznej dbałości o interesy konsumentów.

Spośród szczegółowych projektowanych zmian wskazać należy na następujące:

1. sprawy o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone rozpoznawane będą w postępowaniu nieprocesowym, a nie jak obecnie - w procesie. Ma to zapewnić SOKiK szerszą możliwość działania z urzędu, m.in. w zakresie możliwości sformułowania w postanowieniu kończącym postępowanie treści niedozwolonej klauzuli. Do tej bowiem pory sąd jest związany treścią żądania i zmuszony jest oddalić pozew jeżeli żądanie sformułowano niepoprawnie, choć klauzula narusza prawa konsumenckie;

2. SOKiK będzie z urzędu sporządzał uzasadnienia postanowień, zaś same orzeczenia będą publikowane na stronach internetowych sądu. Ma to umożliwić uczestnikom postępowania i podmiotom trzecim ustalenie zakresu i przyczyn, dla których dana klauzula została uznana za niedozwoloną. Jednocześnie przewiduje się rezygnację z obowiązku publikowania orzeczeń w Monitorze Sądowym i Gospodarczym;

3. Ograniczony zostanie krąg podmiotów legitymowanych do złożenia wniosku o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone do następujących podmiotów: Prezes UOKiK, Komisja Nadzoru Finansowego, Prezes Urzędu Komunikacji Elektronicznej, Prezes Urzędu Regulacji Energetyki, Prezes Urzędu Lotnictwa Cywilnego, Prezes Urzędu Transportu Kolejowego, Rzecznik Praw Pacjenta, Rzecznik Ubezpieczonych, powiatowi (miejscy) rzecznicy konsumentów oraz kwalifikowane organizacje konsumenckie, które będą musiały istnieć określony czas, legitymować się określoną ilością członków oraz być wpisane do specjalnego rejestru prowadzonego przez Prezesa UOKiK;

4. wprowadzenie zasady, iż orzeczenie SOKiK będzie miało skutek wiążący wobec wszystkich potencjalnych wnioskodawców oraz przedsiębiorcy, w stosunku do którego zapadło. Jednocześnie skutek ten będzie następował z chwilą uprawomocnienia orzeczenia, niezależnie od wpisu do rejestru klauzul niedozwolonych, który to wpis będzie jedynie czynnością techniczną;

5. wprowadzenie ustawowego zwolnienia od kosztów sądowych w omawianej kategorii spraw oraz zniesienie możliwości zasądzenia określonej kwoty w razie uwzględnienia skargi na przewlekłość tego postępowania;

6. zmiany w rejestrze klauzul niedozwolonych polegające m.in. na ułatwieniu jego przeszukiwania według określonych kryteriów czy też umieszczenie w nim całego wzorca umownego, którego postanowienie zostało uznane za niedozwolone. W rejestrze będzie również link do strony zawierającej uzasadnienie sądu. Zmiany te mają na celu ułatwienie przedsiębiorcom ustalenia, z jakich powodów dana klauzula została uznana za niedozwoloną.

Projekt założeń przewiduje również, iż czynem nieuczciwej konkurencji będzie stosowanie niedozwolonej klauzuli umownej w rozumieniu k.c., a nie tak jak dotychczas - jedynie klauzuli wpisanej do rejestru. Zmienić ma się również sankcja prawna w przypadku postanowień wzorców umownych sprzecznych z bezwzględnie obowiązującymi przepisami. Klauzula taka nie ma być bezwzględnie nieważna w rozumieniu art. 58 k.c., a jedynie niewiążąca konsumenta w rozumieniu art. 385(1) k.c.

Projektodawcy wskazują na konieczność pilnego przyjęcia proponowanych zmian celem przyspieszenia omawianego postępowania i zlikwidowania istniejących w nim patologii.