Adwokaci apelują o rozwiązanie problemu stawek za pomoc prawną z urzędu

Stowarzyszenie Adwokackie „Defensor Iuris” skierowało list otwarty z apelem do władz o przyjęcie regulacji gwarantujących poszanowanie konstytucyjnych praw majątkowych adwokatów i radców prawnych, udzielających pomocy prawnej „z urzędu” w postępowaniach cywilnych, administracyjnych i karnych. Uchwałę w sprawie stawek przejął też niedawno Krajowy Zjazd Adwokatury.

Stowarzyszenie zwraca przy tym uwagę na rozporządzenia: 

• rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu (Dz. U. z 2016 r., poz. 1714);
• i rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego z urzędu (Dz. U. z 2016 r., poz. 1715);

- Przytoczone wyżej akty prawne określają prawa majątkowe pełnomocników procesowych występujących w sprawie „z urzędu” w sposób jednoznacznie dyskryminujący w stosunku do stawek minimalnych wynagrodzenia pełnomocnika określonych w rozporządzeniach Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2015, poz. 1800)  oraz w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2015 r., poz. 1804)- wskazano. 

Czytaj: Adwokaci, radcy prawni mają prawo do godnego wynagrodzenia - interpelacja do ministra>>
 

Stawki niezmieniane od lat

W liście otwartym wskazano, że stawki wynagrodzenia określone w oby rozporządzeniach nie były w istotny sposób zmieniane, aktualizowane, jak również waloryzowane począwszy od 28 września 2002 roku. - Prowadzi to jednoznacznie do uznania, że Skarb Państwa, w osobie Ministra Sprawiedliwości, wycenia wykonywanie obowiązków zawodowych przez profesjonalnych pełnomocników procesowych, reprezentujących w przeważającej części niezamożnych obywateli Rzeczypospolitej Polskiej, według tej samej stawki co 19 lat temu. Oczywistym jest przy tym, że przez ostatnie 19 lat nastąpił znaczny wzrost cen, a także wzrost kosztów prowadzenia działalności gospodarczej. Pomimo tego, nakład pracy pełnomocnika procesowego wyceniany jest przez Skarb Państwa, w przeważającej części przypadków, poniżej stawek płacy minimalnej, nie wspominając już o jego adekwatności w stosunku do pracy specjalisty, czy też jakiejkolwiek innej stawki rynkowej - dodano. 

Stowarzyszenie podkreśla, że niskie stawki narażają prawa majątkowe nie tylko samych adwokatów i radców, ale naraża także prawa i wolności mniej zamożnej części społeczeństwa, uprawnionej do uzyskania pomocy państwa w prowadzeniu postępowania sądowego. - Istnieją kategorie spraw, w których pełnomocnik procesowy, wedle aktualnie obowiązujących przepisów, otrzymuje za prowadzenie całego postępowania kwotę 60 lub 90 złotych (sprawy o alimenty; sprawy o stwierdzenie nabycia spadku; sprawy z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych). Określone we wskazany sposób stawki nie gwarantują pełnomocnikowi zwrotu nawet najbardziej podstawowych kosztów związanych ze sprawą, takich jak koszt dojazdu do sądu, czy koszt parkowania - dodają. 

Trybunał Konstytucyjny też wskazał na dysproporcje

Stowarzyszenie powołuje się na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 23 kwietnia 2020 roku (sygn. akt. SK 66/19) na kanwie sprawy dotyczącej poprzednio obowiązującego rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku, w sprawie nieopłaconej pomocy prawnej udzielanej przez adwokatów z urzędu. Trybunał uznał, że różnicowanie wynagrodzenia pełnomocników procesowych (tj. obniżenie pełnomocnikom z urzędu o połowę wynagrodzenia, które otrzymaliby, gdyby występowali w sprawie jako pełnomocnicy z wyboru) nie ma konstytucyjnego uzasadnienia.

- Odstępstwo od zasady równości, w tym również ochrony praw majątkowych, jest więc niedopuszczalne. Jednocześnie mocą postanowienia z dnia 20 kwietnia 2020 roku (S 1/20) Trybunał zasygnalizował Ministrowi Sprawiedliwości uchybienia w zakresie obowiązującego aktualnie stanu prawnego co do zróżnicowania sytuacji pełnomocników występujących w sprawie  „z urzędu” oraz „z wyboru” odnoszącej się do zwiększonego nakładu pracy lub skomplikowania sprawy. 27 lipca 2021 roku Ministerstwo Sprawiedliwości w odpowiedzi na interpelację poselską nr 25526 autorstwa poseł Agnieszki Hanajczyk z dnia 21 lipca 2021 roku wskazało, że nie prowadzi aktualnie prac legislacyjnych w zakresie urealnienia stawek pełnomocników procesowych prowadzących tzw. sprawy z urzędu - dodano. 

W odpowiuedzi na tę interpelację Ministerstwo Sprawiedliwości wskazało także, że „obowiązujące zasady ustalania wynagrodzeń za czynności adwokatów starają się uwzględniać zarówno interes osób wykonujących zawód adwokata, jak również interes obywateli”. - Powyższe stoi w rażącej sprzeczności wobec powinności ministerstwa sprawiedliwości w stosunku do zagwarantowanych konstytucyjnie praw majątkowych profesjonalnych pełnomocników, zasad funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości, jak też wobec wyżej wskazanych zaleceń oraz rekomendacji Trybunału Konstytucyjnego - zaznaczono. 

Czytaj: Na reklamę za wcześnie, ale adwokaci szykują się do walki o rynek - przyjęli uchwały programowe>>
 

Uchwała KZA w sprawie stawek 

17 września stawkami zajął się też Krajowy Zjazd Adwokatury. Podjął uchwałę, w której wskazano na konieczność zmian zapewniających niezwłoczną pomocy prawną z urzędu dla osób zatrzymanych. Adwokatura ma też przygotować jednolity, spójny projekt rozwiązań legislacyjnych, porządkujący m.in. zasady świadczenia pomocy prawnej z urzędu na etapie przedsądowym i sądowym, podjąć rozmowy z przedstawicielami radców prawnych i przedstawicielami stowarzyszeń sędziowskich na temat stawek za taką pomoc i sposobów jej zasądzania. Ponadto, podjąć rozmowy z przedstawicielami władz i ugrupowań politycznych w celu podniesienia stawek. 

Z kolei w sierpniu do ministra sprawiedliwości zwrócił się w tej sprawie Przemysław Rosati prezes NRA. Wskazał, że stawki za sprawy z urzędu od lat pozostają na rażąco niskim poziomie, często niegwarantującym nawet zwrotu kosztów dojazdów na rozprawy. 

Zwrócił się o zorganizowanie spotkania w celu wypracowania wspólnie ze środowiskiem adwokatury propozycji zmian w rozporządzeniu określającym wysokość stawek za sprawy prowadzone z urzędu. - Nakład pracy adwokatów udzielających pomocy prawnej z urzędu jest niewspółmierny z otrzymywanym wynagrodzeniem. Niestety w przeważającej ilości spraw z urzędu adwokat otrzymuje wynagrodzenie poniżej rzeczywistych i poniesionych kosztów prowadzenia sprawy.

Stan taki trwa od kilku lat. Tytułem przykładu wskazuję, że np. za reprezentację w całym postępowaniu w sprawie o przysposobienie przewidziana stawka, którą otrzyma adwokat to 180 zł; w sprawie o pozbawienie, ograniczenie, zawieszenie lub przywrócenie władzy rodzicielskiej oraz odebranie dziecka ‒ 120 zł; w sprawie o alimenty, nakazanie wypłacenia wynagrodzenia za pracę do rąk drugiego małżonka ‒ 60 zł; w sprawie o rozgraniczenie ‒ 360 zł; w sprawie o naruszenie posiadania ‒ 160 zł; w sprawie o opróżnienie lokalu mieszkalnego ‒ 120 zł;  w sprawie o odszkodowanie lub o zadośćuczynienie związane z warunkami wykonywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania ‒ 120 zł - podkreślił. 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.