W ślad za korzystnym dla kredytobiorców wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) pojawiła się korzystna interpretacja organów skarbowych dotycząca kwestii wcześniejszej spłaty kredytów i jej skutków dla klienta i banku.
Przypomnijmy, że 11 września 2019 r. TSUE, odpowiadając na pytanie zadane w trybie prejudycjalnym przez Sąd Rejonowy Lublin-Wschód w Lublinie z siedzibą w Świdniku, wydał wyrok w sprawie C-383/18 Lexitor sp. z o.o., w którym wskazał, że „Artykuł 16 ust. 1 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG należy interpretować w ten sposób, że prawo konsumenta do obniżki całkowitego kosztu kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu obejmuje wszystkie koszty, które zostały nałożone na konsumenta”. Tym samym Trybunał potwierdził, że prawo konsumenta do zwrotu całkowitego kosztu kredytu rozciąga się również na wszelkie inne koszty, które zostały nałożone na konsumenta niezależnie od tego, czy dotyczą okresu obowiązywania kredytu czy też zostały poniesione z chwilą zawarcia umowy, czym niejako wymusił w tym zakresie zmianę stanowiska m.in. sądów oraz sektora bankowego w Polsce.
Zobacz procedurę w LEX: Korekta przychodów – PIT i CIT >
Prowizje i opłaty do zwrotu z odsetkami
Przyjmując interpretację art. 49 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim zaprezentowaną w powyższym wyroku, wspieraną także stanowiskiem wyrażanym przez m. in. Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów Bank będzie zwracać klientom, którzy dokonali i będą dokonywać w przyszłości wcześniejszej spłaty kredytu, opłaty i prowizje pobrane przy zawieraniu umów o kredyt konsumencki w części obliczonej proporcjonalnie do pozostałego okresu obowiązywania umowy, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od tak obliczonej kwoty.
W przypadku klientów Banku, którzy dokonali w przeszłości przedterminowej spłaty kredytu, Bank, na wniosek klienta wypłaci prowizje i opłaty w części przypadającej na pozostały czas obowiązywania umowy (wraz z ewentualnymi odsetkami).
Czytaj w LEX: Koszty związane z kredytem konsumenckim w związku z wyrokiem Lexitor >
W przypadku klientów, którzy w przyszłości dokonają przedterminowej spłaty kredytu, Bank zwróci proporcjonalną część prowizji i opłat na bieżąco wszystkim klientom, którzy dokonają takiej przedterminowej spłaty.
Bank wystąpił o interpretację czy realizowane aktualnie oraz w przyszłości proporcjonalne wypłaty prowizji pobranych od klientów Banku w okresach podlegających przedawnieniu w świetle regulacji podatkowych, w przypadku przedterminowej spłaty kredytu przez klienta, mogą zostać uznane za koszty uzyskania przychodów Banku, stosownie do art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT). Zdaniem Banku będzie on uprawniony do uznania za koszt uzyskania przychodów przedmiotowych zwrotów.
Czytaj w LEX: Redukcja kosztów w razie przedterminowej spłaty kredytu konsumenckiego w świetle orzeczenia TSUE C-383/18 >
Zwrot dotyczy proporcjonalnie całkowitego kosztu kredytu
Zdaniem Banku, dokonując wypłat na rzecz klientów w związku ze złożoną dyspozycją i/lub reklamacją będzie on wykonywał ustawowy obowiązek wynikający z przywoływanego już art. 49 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim. Prawidłowa wykładnia tego przepisu musi zostać dokonana z uwzględnieniem orzeczenia TSUE w sprawie C-383/18.
W ocenie banku, tego rodzaju wydatki nie powinny spełniać przesłanek do uznania ich za koszty wyłączone z kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 16 ust. 1 ustawy o CIT, a w szczególności przesłanek określonych w pkt 22 tego przepisu. Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 22 tej ustawy, kosztów uzyskania przychodów nie stanowią wydatki z tytułu kar umownych i odszkodowań z tytułu wad dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług oraz zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad albo zwłoki w usunięciu wad towarów albo wykonanych robót i usług.
Obowiązek dokonania wypłaty wynika z zaistnienia niezależnej od banku przesłanki, jaką jest przedterminowa spłata kredytu przez klienta. Na konieczność zwrotu tych kwot wskazuje bezpośrednio zaprezentowana przez TSUE, odmienna od przyjmowanej w przeszłości, wykładnia dyrektywy 2008/48 w zakresie rozumienia użytego w art. 16 ust. 1 tej dyrektywy pojęcia „całkowity koszt kredytu”, a tym samym zmiana podejścia w zakresie interpretacji przepisu art. 49 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim. Dokonanie wypłat nie powinno być zatem traktowane jak kara umowna w rozumieniu art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT, ponieważ nie wiąże się ona z wadliwością działania Banku, lecz stanowi immanentny element i koszt prowadzenia działalności bankowej. Odwołując się do literalnego brzmienia art. 49 ust. 1 ustawy o kredycie konsumenckim, w przypadku spłaty całości kredytu przed terminem określonym w umowie całkowity koszt kredytu ulega obniżeniu o te koszty, które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy, chociażby konsument poniósł je przed tą spłatą. Dyspozycja tego przepisu nie wskazuje w żaden sposób, by zachowanie lub bezczynność Banku konstytuowały zwłokę lub wadliwość wykonania umowy kredytowej.
Dokonywane przez Bank wypłaty prowizji na rzecz klientów spełniają przesłanki z art. 15 ust. 1 ustawy o CIT i na podstawie tego przepisu mogą stanowić koszty uzyskania przychodów Banku. Powinny one zostać uznane za koszt inny niż bezpośrednio związany z przychodem, o którym mowa w art. 15 ust. 4d ustawy o CIT. Koszty pośrednie potrącalne są w dniu ich poniesienia, zgodnie z art. 15 ust. 4e tej ustawy tj. w dniu ujęcia kosztu w księgach rachunkowych. Przedmiotowa wypłata nie powinna stanowić dla Banku korekty przychodów podatkowych, o których mowa w przepisach art. 12 ust. 3j – 3l ustawy o CIT.
Nie znajdzie tu więc także zastosowania art. 12 ust. 31 pkt 1 ustawy o CIT, zgodnie z którym określonych w art. 12 ust. 3j i 3k zasad dotyczących korygowania przychodów nie stosuje się do korekty dotyczącej przychodu związanego z zobowiązaniem podatkowym, które uległo przedawnieniu.
Pełna zgoda fiskusa
Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej całkowicie zgodził się ze stanowiskiem Banku i odstąpił od uzasadniania interpretacji. Potwierdził zatem, że zwrócenie konsumentowi części prowizji w związku z wcześniejszą spłatą kredytu stanowi koszt podatkowy banku.
Potwierdził również, że obowiązek zwrotu części prowizji nie stanowi korekty przychodu podatkowego. Dlaczego jest to istotne?
- Dyrektor KIS potwierdził, że zwrot prowizji to „nowy” koszt podatkowy, który może zostać rozpoznany w dacie jego poniesienia, nie zaś korekta przychodu uzyskanego w poprzednich latach – skomentował Wiktor Podsiadło, ekspert podatkowy, doktorant w Zakładzie Prawa Finansowego Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. - Różnica jest w tym przypadku zasadnicza, ponieważ zgodnie z ustawą o CIT nie można skorygować przychodów osiągniętych w okresach objętych przedawnieniem, które – przypomnijmy - następuje z upływem 5 lat od końca roku, w którym upłynął termin płatności podatku – dodał.
- Przyjęcie takiej interpretacji w praktyce oznaczałoby, że kredytodawcy nie mogliby uwzględnić w swoim wyniku CIT zwrotów, które dotyczą prowizji rozpoznanych jako przychód w latach, które uległy już przedawnieniu. Przykładowo, jeśli bank rozpoznał przychód z tytułu prowizji w 2013 r., zaś wskutek wcześniejszej spłaty kredytu w 2020 r. zwrócił konsumentowi część prowizji, wówczas zwrot co do zasady nie mógłby pomniejszyć podstawy opodatkowania w CIT- podkreślił Wiktor Podsiadło.