Za przestępstwa fakturowe grozi kara grzywny

Podmioty prowadzące działalność gospodarczą są obowiązane do każdorazowego ujawniania, rejestrowania oraz przechowywania dokumentów obrazujących przeprowadzone transakcje gospodarcze. Uchybienia w tym zakresie skutkują odpowiedzialnością karną skarbową z tytułu tzw. czynów fakturowych.

Kodeks karny skarbowy przewiduje 6 typów czynów zabronionych związanych z fakturami. Są to:
1) niewystawienie faktury,
2) wystawienie faktury w sposób wadliwy,
3) odmowa wydania faktury,
4) wystawienie faktury w sposób nierzetelny,
5) posługiwanie się fakturą wystawioną w sposób nierzetelny,
6) nieprzechowywanie wystawionej lub otrzymanej faktury.

Niewystawienie faktury

Sprawcą przestępstwa niewystawienia faktury za wykonane świadczenie jest osoba zobowiązana do wystawiania takiego dokumentu, tj. podatnik VAT. Podmiotem tego czynu może być również osoba, która na podstawie przepisu prawa, decyzji właściwego organu, umowy lub faktycznego wykonywania zajmuje się sprawami gospodarczymi, w szczególności finansowymi podatnika podatku VAT, np. księgowa, pracownik podatnika.
Czynność niewystawienia faktury polega na niesporządzeniu takiego dokumentu wogóle. Dla kształtowania się odpowiedzialności sprawcy nie ma znaczenia, czy kontrahent zażądał wydania faktury czy też nie. Sporządzenie faktury w sposób niezgodny z obowiązującymi przepisami nie jest niewystawieniem dokumentu, natomiast może być czynem zabronionym wystawienia faktury w sposób wadliwy lub nierzetelny. Przestępstwo to może zostać popełnione wyłącznie umyślnie i jest zagrożone karą grzywny do 180 stawek dziennych.

Wystawienie faktury w sposób wadliwy

Sprawcą przestępstwa wystawienia faktury w sposób wadliwy może być podatnik podatku VAT, jak i inna osoba upoważniona do wystawienia faktury w jego imieniu. Czynność sprawcza polegająca na wystawieniu faktury w sposób wadliwy oznacza, że została ona w sposób niezgodny z przepisami prawa. Wadliwość wystawienia faktury ocenia się z punktu widzenia przepisów prawa - wymagań, jakie stawia się fakturze. W tym zakresie chodzi o obligatoryjne elementy, które mają być ujęte w fakturze, np. nie podanie NIP wystawcy faktury, brak identyfikacji faktury przez nadanie jej kolejnego oznaczenia, brak daty sprzedaży, oznaczenie usługi lub świadczenia itp.
Przestępstwo polegające na wystawieniu faktury w sposób wadliwy można popełnić wyłącznie umyślnie i jest zagrożone karą grzywny do 180 stawek dziennych.

Odmowa wydania faktury

Sprawcą przestępstwa odmowy wydania faktury jest ten, na kim ciąży ustawowy obowiązek wydania tego dokumentu, tj. podatnik podatku VAT. Jeżeli sprawca odmawia wydania faktury z uwagi na to, że uprzednio jej nie wystawił, wówczas ponosi odpowiedzialność z tytułu nie wystawienia faktury. Nie można ponosić odpowiedzialności za niewydanie faktury, której fizycznie nie ma z uwagi na jej niewystawienie. Czynność sprawcza polega na odmowie wydania faktury. Dla kształtowania się odpowiedzialności karnej skarbowej nie ma znaczenia, w jaki sposób sprawca odmówi wydania faktury. Może to nastąpić, np. słownie, gestem, na piśmie itp. W każdym bądź razie z zachowania sprawcy musi jednoznacznie wynikać, że odmawia on wydania faktury. W związku z tym, że sprawca nie chce wydać faktury przestępstwo to można popełnić tylko umyślnie w zamiarze bezpośrednim. Czyn zagrożony jest karą grzywny do 180 stawek dziennych.

Wystawienie nierzetelnej faktury i posługiwanie się nią

Sprawcą wystawienia faktury w sposób nierzetelny może zarówno podatnik podatku VAT, jak i inna osoba upoważniona przez podatnika. Za ten czyn odpowie także wystawca tzw. faktury pustej. Z kolei sprawcą posługiwania się nierzetelną fakturą jest podatnik, ponieważ tylko on może posługiwać się fakturą dla celów podatkowych. Zachowanie sprawcy musi polegać na wystawieniu faktury w sposób nierzetelny, czyli w sposób nieodzwierciedlający rzeczywistego stanu rzeczy, np. dokonania transakcji w ogóle, danych nabywcy i zbywcy, wskazanie innej ilości towarów, podanie innej ceny jednostkowej itp.
Fakturą nierzetelną jest także tzw. faktura pusta (fikcyjna), tj. obrazująca zdarzenie, które w rzeczywistości w ogóle nie miało miejsca. Wystawca tzw. faktury pustej, jako zobowiązany do uiszczenia wskazanego w niej podatku, zawsze narusza przepisy kodeksu karnego skarbowego i popełnia przestępstwo skarbowe, jako wystawca nierzetelnej faktury godzącej w obowiązek podatkowy. Natomiast odbiorca faktury pustej nie ma prawa do odliczenia podatku naliczonego wynikającego z tej faktury. Jeżeli jednak odbiorca faktury pustej dokona odliczenia podatku naliczonego, to - bez względu na postać uszczerbku finansowego (uszczuplenie lub nienależny zwrot) - dochodzi do naruszenia dobra w postaci mienia Skarbu Państwa i popełnienia przestępstwa skarbowego.
Przestępstwa skarbowe wystawiania faktury nierzetelnej oraz posługiwanie się taką fakturą mogą być popełnione tylko umyślnie i są zagrożone karą grzywny do 240 stawek dziennych.

@page_break@

Nieprzechowywanie wystawionej lub otrzymanej faktury

Sprawcą przestępstwa nieprzechowywania wystawionej lub otrzymanej faktury może być wyłącznie podatnik, jak i inna osoba upoważniona przez podatnika do dokonywania czynności związanych z przechowywaniem faktur, np. biuro podatkowe. Czynność sprawcza polega na nieprzechowywaniu (w ogóle, a nie w innym miejscu - pomieszczeniu) wystawionej lub otrzymanej faktury w czasie do upływu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego. Omawiane przestępstwo skarbowe może być popełnione wyłącznie umyślnie i jest zagrożone karą grzywny do 240 stawek dziennych.

Wszystkie powyższe przestępstwa fakturowe mogą przybrać postać wykroczenia skarbowego, jeżeli zaistnieje tzw. wypadek mniejszej wagi. Pod pojęciem wypadku mniejszej wagi rozumie się dwie sytuacje:
a) w konkretnej sprawie, ze względu na jej szczególne okoliczności - zarówno przedmiotowe, jak i podmiotowe - czyn zabroniony zawiera niski stopień społecznej szkodliwości czynu, w szczególności, gdy uszczuplona lub narażona na uszczuplenie należność publicznoprawna nie przekracza ustawowego progu (tj. pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie popełnienia czynu), a sposób i okoliczności popełnienia czynu zabronionego nie wskazują na rażące lekceważenie przez sprawcę porządku finansowoprawnego lub reguł ostrożności wymaganych w danych okolicznościach albo
b) sprawca dopuszczający się czynu zabronionego, którego przedmiot nie przekracza kwoty małej wartości (tj. dwustukrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia), czyni to z pobudek zasługujących na uwzględnienie.

Komentarz "Przestępstwa fakturowe" pochodzi z publikacji Vademecum Głównego Księgowego