Ustawa o podatku od towarów i usług przewiduje możliwość wykreślenia podatnika z rejestru podatników VAT bez konieczności powiadamiania podatnika o tym fakcie, jeżeli posiadane informacje wskazują na prowadzenie działań z zamiarem wykorzystania sektora bankowego do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi. Celem instytucji określonej w art. 96 ust. 9 pkt 5 ustawy o podatku od towarów i usług jest dostarczenie organom państwa, w szczególności Krajowej Administracji Skarbowej, narzędzi do walki z oszustwami i nadużyciami podatkowymi, przede wszystkim w zakresie podatku od towarów i usług.
Stosowanie przepisu w praktyce dostarcza różnych wątpliwości. Do czasu podjęcia przez NSA uchwały 7 sędziów w dniu 23 października 2023 r. (I FPS 3/23), orzecznictwo było rozbieżne co do formy, w jakiej następuje wykreślenie podatnika z rejestru czynnych podatników VAT. NSA w uchwale przesądził, że wykreślenie z rejestru czynnych podatników VAT w trybie art. 96 ust. 9 pkt 5 ustawy następuje poprzez dokonanie czynności materialno-technicznej a nie w formie decyzji.
Nie oznacza to jednak, że organy mają w tym względzie dowolność i mogą dokonać wykreślenia podatnika bez jakiejkolwiek analizy jego sytuacji. Podkreślił to Wojewódzki Sąd Administracyjny w wyroku wydanym 21 czerwca 2024 r. w sprawie o sygn. akt. I SA/Wr 449/23, w którym stwierdził bezskuteczność zaskarżonej czynności wykreślenia podatnika z rejestru VAT.
Zobacz w LEX: Wykreślenie z urzędu podatnika z rejestru podatników VAT czynnych - procedura krok po kroku >
Blokada GIIF ma inny skutek niż blokada STIR
W stanie faktycznym sprawy, naczelnik Urzędu Skarbowego wykreślił podatnika z rejestru czynnych podatników VAT, opierając się na analizie ryzyka przeprowadzonej przez Generalnego Inspektora Informacji Finansowych (GIIF), który ustalił, że podatnik mógł być zaangażowany w działania związane z wyłudzeniami skarbowymi.
Jest to o tyle istotne, że w praktyce w przypadku wykrycia wyłudzeń w VAT w pierwszej kolejności organy podatkowe stosują tzw. blokadę STIR na okres minimum 72 godz., a dopiero następnie w wyniku prowadzonej weryfikacji skreślają podatnika z rejestru podatników VAT. W tym przypadku takiej blokady STIR nie zastosowano a organ, który zainicjował swoim zawiadomieniem postępowanie przed naczelnikiem Urzędu Skarbowego, zwracał jedynie uwagę na konieczność rozważenia wykreślenia podatnika z uwagi na blokadę zastosowaną przez GIIF.
Co ważne, GIIF analizuje przepływy na rachunkach pieniężnych w innych celach niż administracja skarbowa (przeciwdziałanie praniu pieniędzy lub finansowaniu terroryzmu), dlatego zastosowanie blokady przez GIIF (i na podstawie analizy ryzyka przeprowadzonej przez GIIF) nie powinno powodować automatycznego wykreślenia podatnika z rejestru VAT przez organy KAS.
Zobacz również:
Fiskus zbyt ochoczo blokuje konta podatników >>
WSA: Tylko szef KAS ma podstawy do blokady konta >>
Przepisy regulujące blokadę GIIF znajdują się w art. 86 o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu i dotyczą powzięcia uzasadnionego podejrzenia, że określona transakcja lub określone wartości majątkowe mogą mieć związek z praniem pieniędzy lub finansowaniem terroryzmu. Natomiast przesłanki blokady STIR, zgodnie z art. 96 ust. 9 pkt 5 ustawy o VAT, akcentują prowadzenie działań z „zamiarem” wykorzystania działalności banków w rozumieniu art. 119zg pkt 1 Ordynacji podatkowej lub spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi.
Blokada GIIF nie służy zatem bezpośrednio celom podatkowym i nie wymaga wykazania zamiaru wyłudzeń skarbowych przez podatnika, co jest konieczne przy dokonaniu wykreślenia z rejestru podatników VAT na podstawie art. 96 ust. 9 pkt 5 ustawy o VAT.
Sąd zgodził się ze stanowiskiem skarżącej spółki, że te same przesłanki, które decydują o blokadzie rachunku przez GIIF nie mogą decydować automatycznie o wykreśleniu podatnika z rejestru czynnych podatników VAT. Okoliczność tę podkreślał również NSA we wspomnianej uchwale I FPS 3/23, wskazując na sankcyjny charakter wykreślenia z rejestru VAT oraz konieczność odróżnienia zakresu zastosowania obu instytucji, tj. blokady STIR i blokady GIIF.
Czytaj w LEX: Przesłanki braku rejestracji i wykreślenia podmiotu jako podatnika VAT - ustawa o STIR >
Organy muszą zgromadzić dowody
Przed wykreśleniem podatnika z rejestru VAT, naczelnik Urzędu Skarbowego powinien zgromadzić odpowiedni materiał dowodowy. W omawianej sprawie jedynym materiałem były zawiadomienia o blokadzie rachunku oraz analiza ryzyka GIIF, co sąd uznał za niewystarczające. Zgromadzony materiał dowodowy, na podstawie którego naczelnik Urzędu Skarbowego dokonał wykreślenia, składał się jedynie z kilku stron zawierających zawiadomienie i analizę ryzyka, która de facto powielała informacje przekazane przez organ inicjujący postępowanie.
Ponieważ wykreślenie z rejestru VAT praktycznie uniemożliwia prowadzenie działalności gospodarczej, tak daleko idąca sankcja powinna być stosowana z najwyższą ostrożnością. WSA zgodził się z uchwałą NSA, że przed dokonaniem wykreślenia, naczelnik urzędu skarbowego powinien zgromadzić odpowiedni materiał dowodowy, mimo że nie przeprowadza formalnego postępowania podatkowego. Ponadto sąd zgodził się ze stroną skarżącą, że wykreślenie z rejestru podatników czynnych VAT jest swoistą "bronią atomową", która uniemożliwia prowadzenie normalnej działalności gospodarczej przez podatnika. Już sama blokada rachunków bankowych jest dolegliwa, a wykreślenie z rejestru VAT jeszcze bardziej utrudnia funkcjonowanie podatnika w obrocie gospodarczym.
Podsumowanie
Decyzja Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu jest kolejnym orzeczeniem, które podkreśla konieczność staranności i rzetelności w działaniach organów podatkowych. Do momentu, kiedy blokada rachunku bankowego obowiązuje, organ ma dostatecznie dużo czasu, żeby zgodnie z podstawowymi zasadami postępowania, w sposób wzbudzający zaufanie podatników do organów podatkowych, zgromadzić dowody uzasadniające sięgniecie po tę najdalej idącą sankcję.
Orzeczenie jest nieprawomocne.
Piotr Świstak, adwokat, partner GWW Tax
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
