Firma (osoba prawna) pozyskała środki finansowe na koszty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej poprzez emisję weksla własnego i otrzymała za niego gotówkę w kwocie odpowiadającej sumie wekslowej.
Czy wyemitowanie weksla i pozyskanie z tego tytułu gotówki jest opodatkowane podatkiem od czynności cywilnoprawnych?

Emisja weksla własnego nie stanowi czynności podlegającej opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Nie oznacza to jednak, że opodatkowaniu nie podlegają również czynności cywilnoprawne, w związku z zawarciem których wystawiony został weksel.

Jeżeli na podstawie przepisów prawa wekslowego oraz kodeksu cywilnego możliwe jest zawarcie umowy sprzedaży weksla własnego i zawarta umowa będzie umową spełniającą przesłanki do uznania jej za umowę sprzedaży, czynność taka (sprzedaż weksla) będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych, gdyż podatkowi temu podlegają m.in. umowy sprzedaży praw majątkowych.

Jak wyjaśnił Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach - w interpretacji indywidualnej z dnia 18 lipca 2008 r., IBPB2/436-69/08/MZ (KAN-3259/03/08), weksel należy do zbiorczej kategorii, jaką są papiery wartościowe na zlecenie, legitymujące osobę wymienioną w dokumencie oraz każdego na kogo prawa zostały przeniesione przez indos do wszelkich praw wynikających z weksla.

Zgodnie z zapisami ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. - Prawo wekslowe (Dz. U. Nr 37, poz. 282 z późn. zm.) - pr. weks. - weksel jest dokumentem istnienia zobowiązania osób, które go podpisały, a osobą uprawnioną do realizacji praw majątkowych wskazanych na wekslu jest jego prawny posiadacz. Prawo wekslowe rozróżnia pojęcia weksla trasowanego i weksla własnego.

Przepis art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2007 r. Nr 68, poz. 450 z późn. zm.) - dalej u.p.c.c. - zawiera zamknięty katalog czynności podlegających opodatkowaniu tym podatkiem. Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 u.p.c.c. podatkowi temu podlegają następujące czynności cywilnoprawne:
umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych,
umowy pożyczki,
umowy darowizny - w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy,
umowy dożywocia,
umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności - w części dotyczącej spłat lub dopłat,
ustanowienie hipoteki,
ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności,
umowy depozytu nieprawidłowego,
umowy spółki (akty założycielskie).

Dalej organ podatkowy wyjaśnił, że na podstawie art. 1 ust. 1 pkt 1 u.p.c.c. opodatkowaniu podlegają też zmiany tych umów, jeżeli powodują one podwyższenie podstawy opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych oraz orzeczenia sądów, w tym również polubownych, oraz ugody, jeżeli wywołują one takie same skutki prawne.

Przepis art. 1 ust. 1 u.p.c.c. zawiera zamknięty katalog czynności, których dokonanie powodować będzie konieczność zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych. Tym samym, jeżeli dana czynność nie została wymieniona w ustawowym katalogu nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem nawet, jeśli wywołuje skutki gospodarcze takie same lub podobne do tych, które zostały w katalogu wymienione.

W związku z powyższym organ podatkowy uznał, iż samo wystawienie weksla nie jest czynnością wymienioną w art. 1 ust. 1 u.p.c.c., a zatem wystawienie weksla, o ile następuje zgodnie z przepisami prawa wekslowego, nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych mogą podlegać natomiast czynności cywilnoprawne, w związku z zawarciem których wystawiony jest weksel, o ile są to czynności wymienione w art. 1 ust. 1 pkt 1 u.p.c.c.

Weksel własny jest papierem wartościowym posiadającym części składowe ściśle przez prawo wekslowe przepisane, w którym wystawca dokumentu sam przyrzeka zapłatę sumy wekslowej. Wystawiając weksel własny wystawca przyjmuje odpowiedzialność za zapłatę sumy wekslowej, tj. za to, że sam ją zapłaci. Zobowiązanie wekslowe odrywa się od sytuacji faktycznej, która była podstawą wystawienia i wręczenia weksla, nabierając charakteru samodzielnego i abstrakcyjnego, tj. oderwanego od podstawy gospodarczej, która spowodowała jego wystawienie.

Okoliczność, że zobowiązanie wekslowe jest abstrakcyjne nie oznacza jednak, że nie istniała podstawa gospodarcza wystawienia weksla. Weksel pełni różne funkcje gospodarcze np. może być środkiem płatniczym spełniającym w pewnym sensie funkcję surogatu pieniądza (zapłata wekslem za towar), może również spełniać funkcję kredytową pozwalającą na dokonywanie różnorodnych transakcji bez konieczności natychmiastowej zapłaty gotówką albo funkcję gwarancyjną jako zabezpieczenie spłaty kredytu, pożyczki.

Z treści pytania wynika, że osoba prawna wystawiła weksel własny i go sprzedała, dzięki czemu pozyskała środki pieniężne.

Jak wyjaśnił Minister Finansów - Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy - w interpretacji indywidualnej z dnia 12 sierpnia 2008 r., ITPB2/436-72/08/TJ, nie ulega wątpliwości, że art. 1 ust. 1 pkt 1 u.p.c.c. zawiera enumeratywny katalog czynności, których dokonanie powoduje konieczność zapłaty podatku. Tym samym, jeżeli dana czynność nie została wymieniona w ustawowym katalogu nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem nawet, jeżeli wywołuje skutki gospodarcze takie same lub podobne do tych, które zostały w katalogu wymienione. Jednakże o zakwalifikowaniu danej umowy do umów podlegających podatkiem od czynności cywilnoprawnych nie decyduje nazwa ale treść umowy.

Jeżeli wyemitowanie weksla własnego łączyć się będzie z otrzymaniem określonej sumy pieniężnej od nabywcy weksla, to fakt, iż emisja weksla własnego nie podlega opodatkowaniu, nie musi jednak oznaczać, że opodatkowaniu nie podlegają również czynności cywilnoprawne, w związku z zawarciem których wystawiony został weksel. Np. zawarcie umowy sprzedaży weksla własnego. Jeżeli zawarta umowa będzie umową spełniającą przesłanki określone w art. 535 k.c., to czynność taka będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych, gdyż podatkowi temu podlegają na podstawie art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. a) u.p.c.c. m.in. umowy sprzedaży praw majątkowych.