TSUE stawia tajemnicę adwokacką ponad potrzeby budżetu, a TK zwleka z rozpatrzeniem skargi

Wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE dotyczący tajemnicy zawodowej i ujawniania schematów podatkowych w Belgii, będzie miał duże znaczenie także dla dalszych losów analogicznych polskich przepisów. Eksperci twierdzą, że tajemnica zawodów zaufania publicznego nie może być ograniczana nawet ze względu na troskę o budżet państwa. Podobna skarga od dawna czeka w polskim Trybunale Konstytucyjnym.

Przypomnijmy, że w wydanym 8 grudnia wyroku Trybunał Sprawiedliwości UE w sprawie dotyczącej belgijskich adwokatów (Orde van Vlaamse Balies i inni, sygn. C-694/20) jednoznacznie opowiedział się za nienaruszalnością ich tajemnicy zawodowej. Sprawa dotyczyła konkretnie przepisów o obowiązkowym ujawnianiu schematów podatkowych, dość powszechnie określanych angielskim skrótem MDR (Mandatory Disclosure Regime). Sprawa trafiła do Trybunału jako pytanie prejudycjalne belgijskiego trybunału konstytucyjnego. Do niego z kolei zwróciły się ze skargą organizacje belgijskich adwokatów. Zarzucały krajowym przepisom, wdrożonym na podstawi unijnej dyrektywy 2018/822, że obowiązek ujawniania podatkowych planów ich klientów ingeruje w tajemnice adwokacką.

Czytaj: TSUE: Tajemnica zawodowa adwokata jest ważniejsza, niż zwalczanie nadużyć podatkowych>>

Czytaj w LEX: Ujawnianie schematów podatkowych a tajemnica zawodowa doradcy podatkowego >>>

TSUE stwierdził, że adwokat nie musi informować o podatkowym planowaniu swojego klienta władz skarbowych ani innych uczestników tego planowania, jeśli naruszałoby to tajemnicę zawodową. Sędziowie zauważyli przy tym, że władze skarbowe i tak dowiedzą się o planowanych i dokonanych optymalizacjach podatkowych od innych osób, które nie są związane tajemnicą zawodową.

Polski Trybunał zastanawia się od trzech lat

- My też zaskarżyliśmy polskie przepisy o MDR. Uważamy, że zbyt głęboko ingerują one w relacje między doradcą podatkowym a klientem - przypomina Andrzej Marczak, były wiceprzewodniczący Krajowej Rady Doradców Podatkowych. To za jego kadencji, w styczniu 2020 r. KRDP złożyła w Trybunale Konstytucyjnym skargę na przepisy rozdziału 11a ordynacji podatkowej.

- W naszej skardze zarzuciliśmy naruszenie art. 17 Konstytucji, dotyczącego samorządów zawodowych, a szczególnie zasad tajemnicy zawodowej. Chodzi przede wszystkim o przepisy zobowiązujące do ujawniania schematów przez promotorów czy wspomagających - wspomina Andrzej Marczak, zwracając uwagę, że reguły MDR dotyczą nie tylko podatników, ale też inne osoby uczestniczące w planowaniu podatkowym.

Czytaj w LEX: Tajemnica zawodowa a odpowiedzialność karna skarbowa i dyscyplinarna doradcy podatkowego >

Czytaj w LEX: Tajemnica zawodowa adwokatów i radców prawnych >>>

W skardze KRDP wskazała wyraźnie, że tylko sąd może zwolnić doradcę podatkowego z tajemnicy zawodowej, a przepisy ordynacji dały takie prawo klientom doradców. KRDP zarzucała też naruszenie także innych reguł konstytucyjnych, w tym ochrony tajemnicy komunikacji. Skarga została przez TK formalnie przyjęta, ale do dziś, mimo upływu niemal trzech lat nie zapadł w tej sprawie wyrok.

Zdaniem Andrzeja Marczaka, wyrok TSUE w belgijskiej sprawie powinien być wyraźnym sygnałem dla polskiego TK, że tajemnica zawodowa jest podstawą funkcjonowania zawodów zaufania publicznego w demokratycznym państwie prawnym. - To bardzo ważne orzeczenie. Wskazuje ono, że ochrona tej tajemnica jest bardzo istotna, a interesy budżetów państw członkowskich wcale nie muszą na tym ucierpieć - podkreśla Marczak.

Doradcy i adwokaci nie tworzą zła. Chronią przed nim.

O dużym znaczeniu wyroku TSUE jest też przekonana adw. Dorota Kulińska, dyrektor Instytutu Legislacji i Prac Parlamentarnych przy Naczelnej Radzie Adwokackiej. - Sędziowie w wyroku wskazali, że inną wartością jest troska o wpływy budżetowe, a inną i nadrzędną fundamentalna dla systemu państwa demokratycznego instytucja tajemnicy adwokackiej. Wskazali wyraźnie, że o planowanych schematach podatkowych władze skarbowe i tak się dowiadują od osób, których tajemnica zawodowa nie wiąże - zauważa adwokatka.

Z obserwacji adw. Kulińskiej wynika, że często pokutuje stereotyp, adwokata czy doradcy podatkowego jako "współuczestnika zła", przyczyniającego się do omijania prawa. - My oczywiście doradzamy naszym klientom, jak najlepiej ułożyć swoje transakcje, by z sukcesami prowadzić działalność gospodarczą. Jednak zawsze przestrzegamy ich przed łamaniem prawa, głównie ze względu na ich własne bezpieczeństwo prawne, nie tylko zresztą w zakresie prawa podatkowego. Mało tego, często udaje się nam przekonać ich, by zrezygnowali z różnych niebezpiecznych pomysłów, których wprowadzenie de facto , mogłoby wpłynąć negatywnie na ich interesy i przynieść potencjalną odpowiedzialność - relacjonuje ekspertka.

Kulińska, która sama też sprawy podatkowe przyznaje, że pomysły klientów czasami pozostają wprost w sprzeczności z polityką finansów państwa. - Jednak wszystkie te relacje między nami i klientami powinny być chronione tajemnicą zawodową, bez której trudno sobie wyobrazić funkcjonowanie wszystkich zawodów zaufania publicznego - zastrzega adwokatka.

Sprawdź również książkę: Podatki i prawo podatkowe >>

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.