Sporządzając sprawozdanie finansowe za 2016 r. należy pamiętać, iż po raz pierwszy mają do niego zastosowanie zmiany przepisów wprowadzone 23 września 2015 r. Najistotniejsze z nich to zmiana prezentacji zysków i strat nadzwyczajnych, należnych wpłat na kapitał własny oraz udziałów (akcji) własnych. Szczególną uwagę należy również zwrócić na prezentacje operacji z podmiotami powiązanymi.
Rzetelność i jasność danych jako podstawowa dyspozycja prawa bilansowego
Nadrzędną zasadę, jaką należy mieć na uwadze podczas zamykania roku obrotowego i sporządzania sprawozdania finansowego, formułuje art. 4 ust. 1 ustawy o rachunkowości – dalej Przepis ten obliguje jednostki do stosowania przyjętych zasad (polityki) rachunkowości, celem rzetelnego i jasnego przedstawienia sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego. W tej stosunkowo enigmatycznej normie prawnej zawarta jest jednak zasadnicza z punktu widzenia odbiorców sprawozdań finansowych dyspozycja. Nakazuje ona, by:
– sprawozdanie sporządzić zgodnie z przyjętą polityką rachunkowości (a polityka rachunkowości musi opierać się na przyjętych do stosowania zasadach wynikających z przepisów prawa bilansowego),
– w sprawozdaniu przedstawić rzetelne i jasne informacje odnośnie aktywów, pasywów, jak i wyniku finansowego.
Co to znaczy rzetelnie i jasno
Otóż rzetelnie – czyli zgodnie z prawdą, ze stanem rzeczywistym (wierny obraz). Popatrzmy na to przez pryzmat bilansu: prezentację danej grupy aktywów w sprawozdaniu finansowym można uznać za rzetelną, jeśli aktywa te istnieją, są kontrolowane przez jednostkę, kompletnie wykazane, poprawnie wycenione (również w aspekcie zasady ostrożności), oraz ujęte we właściwej pozycji bilansu. Aktywa jednostki opisują jej sytuację majątkową; z lektury tej części bilansu czytelnik powinien pozyskać rzetelną informację o tym, co jednostka posiada i jaką to ma wartość, przy czym sposób określenia tej wartości powinien być podany we wprowadzeniu do sprawozdania finansowego. Z kolei sytuację finansową opisują pasywa bilansu, gdzie zawarte są informacje o źródłach finansowania majątku (kapitał własny oraz długi, w podziale na długo- i krótkoterminowe zobowiązania i rezerwy). Sytuację finansową obrazują także pionowe bądź poziome relacje zachodzące pomiędzy poszczególnymi grupami aktywów lub pasywów, które to relacje przybierają postać rozmaitych wskaźników (np. wskaźniki zadłużenia, płynności finansowej, złotej zasady bilansowej itd.). Nieprawidłowa (nierzetelna) prezentacja w bilansie określonej grupy aktywów lub pasywów będzie zatem powodować również niepoprawny stan niektórych bądź wszystkich takich wskaźników.
Postulat jasności bardziej odnosi się natomiast do sprawozdania finansowego jako całości (włącznie z elementami opisowymi w postaci informacji dodatkowej) i sprowadza się do tego, by zorientowany w podstawach ekonomii czytelnik takiego sprawozdania mógł w oparciu o nie wyciągnąć jednoznaczne wnioski co do sytuacji majątkowej i finansowej podmiotu.
Z oboma wyżej wymienionymi wymogami jakościowymi koresponduje wprowadzona do ustawy o rachunkowości w 2015 r., a zawarta w jej art. 4 ust. 1a, dodatkowa zasada - nazwijmy ją - kompletnej prezentacji. Stanowi ona, że w celu rzetelnego i jasnego przedstawienia sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego jednostka jest obowiązana przedstawiać wszelkie dodatkowe informacje konieczne do spełnienia tego obowiązku w informacji dodatkowej.
Najczęstsze błędy, jakie zdarza się popełniać w związku z zamykaniem roku i sporządzaniem rocznych sprawozdań finansowych, które mogą być zarówno wynikiem przeoczeń czy zaniechań wynikających z dużego nakładu pracy w okresie przygotowywania sprawozdań, jak i rezultatem niestosowania lub niewłaściwego stosowania przepisów prawa bilansowego. przedstawia Piotr Żak w komentarzu praktycznym "Najczęstsze błędy i przekłamania w sprawozdaniach finansowych" opublikowanym w Vademecum Głównego Księgowego.
