Spór między stronami sprowadzał się do tego, czy na podstawie umowy doszło do umorzenia zobowiązań handlowych, a w konsekwencji, czy miał zastosowanie przepis art. 14 ust. 2 pkt 6 ustawy o PIT. Zgodnie z tym przepisem przychodem z działalności gospodarczej jest również wartość umorzonych zobowiązań.
Chodziło o podatnika, który ze swoim kontrahentem zawarli umowę pożyczki, na mocy której dokonali nowacji łączącego ich stosunku prawnego z tytułu tych zobowiązań w ten sposób, że podatnik zobowiązał się spłacać zobowiązania handlowe, jako zobowiązanie z tytułu pożyczki.
Fiskus określił jednak podatnikowi zobowiązanie uznając, że ten zaniżył przychód do opodatkowania na skutek niewykazania do opodatkowania wartości umorzonych zobowiązań handlowych zaciągniętych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.
Według fiskusa celem umowy był zamiar wygaszenia starego zobowiązania (z tytułu dostaw towarów i usług) i w jego miejsce ustanowienie nowego zobowiązania (z tytułu pożyczki). Z chwilą zawarcia przedmiotowej umowy dotychczasowe zobowiązania podatnika, jako dłużnika, wygasły (zostały umorzone, ustał ich byt prawny), a powstał zupełnie nowy stosunek obligacyjny oparty na innej podstawie prawnej, tj. zobowiązanie z tytułu pożyczki.
Zdaniem podatnika na podstawie umowy odnowienia nie doszło do takiego umorzenia. Nie powstał więc przychód do opodatkowania. Zdaniem fiskusa przyjmując, że nie nastąpiło umorzenie dotychczasowych zobowiązań handlowych na podstawie przedmiotowej umowy, podatnik powiększał koszty uzyskania przychodów, raz nie płacąc za nabyty towar handlowych, a drugi raz zaliczając do kosztów uzyskania przychodów odsetki od uzyskanej pożyczki.
Sąd pierwszej instancji uznał, że skoro w przytoczonym przepisie ustawodawca posłużył się znanym prawu cywilnemu pojęciem "umorzonych zobowiązań", które mieści w sobie odnowienie zobowiązania, to umorzenie zobowiązania w wyniku odnowienia powoduje powstanie przychodu.
Sprawa ostatecznie trafiła do NSA. Sąd kasacyjny się nie zgodził ani z fiskusem, ani z WSA. Jego zdaniem postrzeganie instytucji umorzenia zobowiązań, jakie przedstawił fiskus i WSA, stoi w oczywistej sprzeczności z istotą podatku dochodowego od osób fizycznych. Co do zasady podatkiem dochodowym od osób fizycznych jest obłożony przyrost mienia z określonego źródła przychodów. Istotą tego podatku jest więc opodatkowanie tą daniną dochodu. W myśl tego w wyniku umorzenia dochodzi do wygaśnięcia w części lub w całości zobowiązania, mimo że nie zostało ono faktycznie wykonane w części lub w całości. Umorzenie zobowiązania prowadzi do definitywnego uwolnienia się od długu, zobowiązania. Umorzenie zobowiązań niewątpliwie prowadzi do zmniejszenia pasywów podatnika, co w rozumieniu ww. przepisu stanowi korzyść majątkową. Na skutek nowacji dług nie wygasa. Dłużnik nadal pozostaje zobowiązanym i jego pasywa nie ulegają zmniejszeniu.
Stanowisko fiskusa i WSA prowadziłoby natomiast do opodatkowania zobowiązania podatnika, który pozostawał dłużnikiem spółki z tytułu zobowiązań handlowych.
Wyrok NSA z 17 listopada 2015 r., sygn. akt II FSK 1875/13
| Dowiedz się więcej z książki | |
 |
PIT. Komentarz
|