Opodatkowanie VAT darowizn na rzecz organizacji charytatywnych

Podatnicy chcący przekazać darowiznę na rzecz pozarządowych organizacji charytatywnych często wstrzymują się z taką pomocą mając wątpliwości, jak wygląda kwestia ich przekazania na gruncie przepisw ustawy o VAT. Czy i kiedy zatem takie darowizny podlegają opodatkowaniu VAT?

Pomocne w rozwikłania tych wątpliwości może być stanowisko, jakie zajęło w tej kwestii Ministerstwo Finansów. W odpowiedzi na interpelację poselską (nr 2158) resort finansów wskazał, że przepisy dotyczące podatku od wartości dodanej w całości objęte są zakresem prawa Unii Europejskiej, a w szczególności przepisami zawartymi w dyrektywie Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (2006/112/WE z późn. zm.). Zgodnie z art. 16 wskazanej wyżej dyrektywy wykorzystanie przez podatnika towarów stanowiących część majątku przedsiębiorstwa do celów prywatnych podatnika lub jego pracowników, które przekazuje nieodpłatnie lub, w ujęciu ogólnym, które przeznacza do celów innych niż prowadzona przez niego działalność, gdy VAT od nabycia powyższych towarów lub ich części podlegał w całości lub w części odliczeniu, jest uznawane za odpłatną dostawę towarów. Jest to przepis obligatoryjny (niezawierający opcji, która umożliwiałaby nieopodatkowanie tego rodzaju transferu majątku podatnika).

W świetle art. 7 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.), który odzwierciedla przepis wymienionego wyżej art. 16 dyrektywy Rady z 28 listopada 2006 r., opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega nieodpłatne przekazanie towarów należących do podatnika (w tym między innymi żywności) na cele inne niż związane z prowadzonym przez niego przedsiębiorstwem wyłącznie wtedy, gdy podatnik miał prawo do odliczenia podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług związanych z tym przekazaniem. Jak stwierdził resort finansów, przyjęte przez ustawodawcę rozwiązanie wynika z podstawowych zasad podatku VAT, tj. powszechności opodatkowania i jego neutralności oraz z samej konstrukcji podatku VAT, opierającej się w istocie na opodatkowaniu konsumpcji, jak i z uregulowań zawartych w dyrektywie Rady z dnia 28 listopada 2006 r. Odstąpienie zatem od obowiązku naliczenia podatku należnego w sytuacji, gdy podatnik odliczył podatek naliczony przy nabyciu towaru będącego przedmiotem darowizny, stałoby w sprzeczności z wymienionymi wyżej zasadami podatku VAT, jak również byłoby niezgodne z przepisami dyrektywy Rady z dnia 28 listopada 2006 r. – podkreśliło Ministerstwo Finansów.

Żaden przepis dyrektywy Rady z dnia 28 listopada 2006 r. nie przewiduje możliwości wprowadzenia zwolnienia z podatku VAT nieodpłatnego przekazania przez podatników towarów stanowiących majątek przedsiębiorstwa na cele inne niż związane z prowadzonym przedsiębiorstwem. Dodatkowo resort finansów zaznaczył, że wprowadzenie takiego zwolnienia w efekcie skutkowałoby dla podatnika brakiem prawa do odliczenia kwoty podatku naliczonego przy nabyciu przekazanych towarów. Oznaczałoby to, że takie rozwiązanie praktycznie odpowiadałoby w skutkach istniejącej regulacji, zgodnie z którą, jeżeli podatnikowi nie przysługiwało odliczenie podatku związane z darowizną towaru, to darowizna ta nie podlega obciążeniu podatkiem od towarów i usług.

Jednocześnie Ministerstwo Finansów wskazało, że rozwiązania dotyczące stosowania przepisów o podatku od towarów i usług w odniesieniu do darowizn nie są rozwiązaniami nowymi. Podobne w skutkach rozwiązania dotyczące darowizn towarów stosowane były w przepisach o podatku od towarów i usług praktycznie od dnia 5 lipca 1993 r., tj. od czasu wprowadzenia w Polsce, ustawą z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym, systemu podatku od wartości dodanej.

Ponadto resort finansów podkreślił, że kwestia opodatkowania darowizn towarów nie może być rozpatrywana bez odniesienia do reguł dotyczących określenia podstawy opodatkowania przy tego rodzaju czynnościach, co wpływa bezpośrednio na wymiar podatku. Ustawą z dnia 19 września 2007 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz o zwrocie osobom fizycznym niektórych wydatków związanych z budownictwem mieszkaniowym (Dz. U. Nr 192, poz. 1382) wprowadzono istotną zmianę brzmienia przepisu art. 29 ust. 10 ustawy o VAT określającego podstawę opodatkowania w darowiźnie towarów, zgodnie z którą podstawą opodatkowania jest cena nabycia towarów bez podatku, a gdy nie ma ceny nabycia, koszt wytworzenia, określone w momencie dostawy tych towarów. Zmiana ta oznacza, że przy określeniu podstawy opodatkowania (np. żywności) uwzględnia się jej cenę nabycia w momencie dokonywania dostawy. Nowe brzmienie art. 29 ust. 10 ustawy o VAT pozwala uwzględnić realną wartość darowanych towarów, w tym żywności, na co oczekiwały m.in. organizacje charytatywne otrzymujące tego rodzaju darowizny.

Reasumując Ministerstwo Finansów wskazało, że obowiązujące przepisy o podatku od towarów i usług nie stwarzają barier w bezpłatnym przekazywaniu towarów organizacjom charytatywnym, a w przypadku gdy podatnik nie miał prawa do odliczenia podatku naliczonego związanego z tym przekazaniem, nie nakładają obowiązku opodatkowania tych darowizn VAT.