Zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego wyklarowało się w sprawie pewnej podatniczki, która prowadząc działalność gospodarczą w zakresie handlem złomem i nie wykazała całego uzyskanego obrotu. W związku z tym w 2009 r. naczelnik urzędu skarbowego określił należne zobowiązanie podatkowe. Jednak w 2012 r. decyzje naczelnika zostały uchylone przez dyrektora izby skarbowej, po uprzednim uchyleniu wyrokiem WSA jego postanowień odmawiających przywrócenia terminu do wniesienia odwołania. Ostatecznie w 2014 r. naczelnik urzędu skarbowego dokonał rozliczeń w VAT w sposób odmienny od podatniczki. Tą decyzję organu pierwszej instancji utrzymał w mocy dyrektor izby skarbowej.
Organy podatkowe wskazywały, że należność nie uległa przedawnieniu, ponieważ bieg przedawnienia został przerwany wskutek zastosowania środka egzekucyjnego w postaci zajęcia wynagrodzenia za pracę. Pogląd fiskusa został zaaprobowany przez Wojewódzki Sąd Administracyjny (I SA/Kr 393/15).
Jednak podatniczka konsekwentnie wskazywała, że bieg terminu przedawnienia nie został przerwany. Jej zdaniem, skutki prawne, wynikające z zastosowania środka egzekucyjnego zostały zniweczone z uwagi na uchylenie decyzji wymiarowej, będącej podstawą prawną tytułu wykonawczego.
Wątpliwości NSA
Naczelny Sąd Administracyjny (I FSK 24/16) na tle tej sprawy dostrzegł problem dotyczący określenia skutków prawnych jakie niesie ze sobą uchylenie ostatecznej decyzji wymiarowej dla prowadzonego na jej podstawie postępowania egzekucyjnego. W związku z tym zadał pytanie prawne do składu siedmiu sędziów, czy w takiej sytuacji dojdzie do unicestwienia materialno-prawnego skutku zastosowania środka egzekucyjnego w postaci przerwania biegu terminu przedawnienia na podstawie art. 70 § 4 O.p.
Równe traktowanie podatników w podobnych sytuacjach
26 lutego br. Naczelny Sąd Administracyjny (I FPS 5/17) w składzie siedmiu sędziów podjął uchwałę, iż uchylenie decyzji ostatecznej w zakresie określenia zobowiązania w podatku VAT i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania powoduje unicestwienie materialno-prawnego skutku zastosowania środka egzekucyjnego w postaci przerwania biegu terminu przedawnienia.
NSA przywołał podstawowe regulacje i na ich podstawie wykazał, że w polskiej regulacji obowiązuje domniemanie, iż podatek wykazany w deklaracji jest należny, natomiast sama deklaracja ma charakter deklaratoryjny. Sąd wskazał, że decyzja organu w sprawie określenia należności podatkowej w tej sytuacji musi zostać wydana przed przedawnieniem zobowiązania oraz musi stać się prawomocna przed tym przedawnieniem. Ponadto NSA wskazał, że podobieństw omawianego zagadnienia można szukać w przepisach stanowiących o nadpłacie, gdzie nie ma rozróżnienia w jaki sposób powstała ta nadpłata, a jedynie definiuje się ją ogólnie jako nienależnie pobrany lub zapłacony podatek. Ponadto sąd przytoczył tezę uchwały I FPS 8/13, według której uchylenie postanowienia o nadaniu decyzji nieostatecznej rygoru natychmiastowej wykonalności i w konsekwencji umorzenie postępowania egzekucyjnego, powoduje unicestwienie materialno-prawnych skutków zastosowania środka egzekucyjnego, w postaci przerwania biegu terminu przedawnienia. Przy tym skład siedmiu sędziów wskazał na konieczność odróżnienia sytuacji, w której podatnikowi uchylono ostateczną decyzję od sytuacji, której od podatnika została już wyegzekwowana należność. Konkludując NSA stwierdził, że pobranie nienależnego podatku nie może powodować przerwania biegu terminu przedawnienia. W innym razie „bogatszy” podatnik znalazłby się w gorszej sytuacji, ponieważ dla niego bieg terminu zostałby przerwany. Natomiast „biedny” podatnik byłby w lepszej sytuacji, ponieważ egzekucja w stosunku do niego była by bezskuteczna, co nie przerywało biegu terminu przedawnienia. Taki stan rzeczy nie mógł mieć racji bytu – podkreślił sąd.
