Czy będzie kosztem podatkowym amortyzacja środków trwałych zakupionych przez zarząd spółki z o.o. bez wymaganej w umowie spółki przy tej wielkości transakcji zgody rady nadzorczej?
Tak, amortyzacja środków trwałych zakupionych przez zarząd spółki z o. o. bez wymaganej w umowie spółki przy tej wielkości transakcji zgody rady nadzorczej będzie kosztem podatkowym.
Zgodnie z postanowieniami art. 16a ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn. zm.) - dalej u.p.d.o.p., amortyzacji podlegają (z zastrzeżeniem art. 16c u.p.d.o.p.), stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania:
1) budowle, budynki oraz lokale będące odrębną własnością,
2) maszyny, urządzenia i środki transportu,
3) inne przedmioty
O przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy leasingu, zwane środkami trwałymi. Natomiast zgodnie z art. 16f ust. 3 u.p.d.o.p. odpisów amortyzacyjnych dokonuje się zgodnie z art. 16h-16m u.p.d.o.p., gdy wartość początkowa środka trwałego albo wartości niematerialnej i prawnej w dniu przyjęcia do używania jest wyższa niż 3.500 zł. Środki trwałe podlegają więc amortyzacji, jeżeli zostaną łącznie spełnione następujące przesłanki:
1) są kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania,
2) stanowią własność lub współwłasność podatnika,
3) zostały nabyte przez podatnika lub wytworzone we własnym zakresie,
4) są wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy leasingu,
5) przewidywany okres ich używania jest dłuższy niż 1 rok,
6) ich wartość początkowa w dniu przyjęcia do używania jest wyższa niż 3.500 zł.
Jeżeli, więc zostaną spełnione łącznie wszystkie powyższe przesłanki, to dany środek trwały podlega amortyzacji. Przepisy u.p.d.o.p. nie uzależniają dopuszczalności amortyzacji i tym samym zaliczania wartości poszczególnych odpisów amortyzacyjnych do kosztów uzyskania przychodów od wewnętrznych regulacji panujących w spółce z o. o. W analizowanym przypadku zdecydowana większość powyższych przesłanek nie budzi żadnych wątpliwości, zaś kluczowe znaczenie ma ważność umowy sprzedaży danego środka trwałego bez wymaganej w umowie spółki zgody rady nadzorczej przy zawieraniu transakcji powyżej określonej wartości.
Brak wymaganej w umowie spółki zgody rady nadzorczej przy zawieraniu transakcji powyżej określonej wartości może być niewątpliwie podstawą do pociągnięcia członków zarządu spółki do odpowiedzialności, w tym także do ich odwołania z zajmowanych stanowisk. Niemniej jednak nie ma to żadnego wpływu na ważność zawartej w tym przypadku umowy sprzedaży. Zgodnie z brzmieniem art. 535 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) - dalej k.c., przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. Z kolei przepis art. 58 § 1 k.c. stanowi, iż czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Oznacza to, iż jeżeli dana czynność prawna (np. umowa sprzedaży) jest niezgodna z postanowieniami jakiegokolwiek aktu prawnego rangi ustawy to jest nieważna. Jako że przepisy k.c. nie regulują dopuszczalności zawarcia przez zarząd spółki z o. o. umowy sprzedaży bez zgody rady nadzorczej wymaganej przy umowach przekraczających określoną wartość, należy się odwołać w tym zakresie do odpowiednich postanowień prawa handlowego.
Zgodnie z postanowieniami art. 201 § 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z późn. zm.) - dalej k.s.h., zarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje spółkę, zaś przepis art. 204 § 1 k.s.h. stwierdza, iż prawo członka zarządu do prowadzenia spraw spółki i jej reprezentowania dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki. W świetle powyższych przepisów k.s.h. zarząd prowadzi wszelkie sprawy spółki, w tym dokonuje nabycia środków trwałych. W odniesieniu do czynności określonych w umowie spółki uprawnienia zarządu mogą być ograniczone. Zgodnie z brzmieniem art. 220 k.s.h. umowa spółki może rozszerzyć uprawnienia rady nadzorczej, a w szczególności stanowić, że zarząd jest obowiązany uzyskać zgodę rady nadzorczej przed dokonaniem oznaczonych w umowie spółki czynności, oraz przekazać radzie nadzorczej prawo zawieszania w czynnościach, z ważnych powodów, poszczególnych lub wszystkich członków zarządu. Tym samym uprawnienie zarządu do zawierania umów sprzedaży powyżej określonej wartości może zostać ograniczone. Ograniczenia te (m.in. dotyczące konieczności uzyskania przez zarząd zgody rady nadzorczej na dokonanie określonych czynności prawnych) nie mogą wywoływać jednak skutków dla osób trzecich, np. kontrahentów spółki. Zgodnie bowiem z postanowieniami art. 204 § 2 k.s.h. prawa członka zarządu do reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich. Tym samym ww. ograniczenia nie mogą wywoływać skutków wobec innych przedsiębiorców. Nieuzyskanie wymaganej zgody rady nadzorczej przez zarząd nie stanowi więc podstawy do uznania tej czynności za nieważną. Z tego względu umowę sprzedaży zawartą w powyższych okolicznościach należy uznać za ważną, tym samym spełnione są wszystkie wymogi u.p.d.o.p. pozwalające na amortyzację środków trwałych zakupionych w ww. okolicznościach.
Tak, amortyzacja środków trwałych zakupionych przez zarząd spółki z o. o. bez wymaganej w umowie spółki przy tej wielkości transakcji zgody rady nadzorczej będzie kosztem podatkowym.
Zgodnie z postanowieniami art. 16a ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn. zm.) - dalej u.p.d.o.p., amortyzacji podlegają (z zastrzeżeniem art. 16c u.p.d.o.p.), stanowiące własność lub współwłasność podatnika, nabyte lub wytworzone we własnym zakresie, kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania:
1) budowle, budynki oraz lokale będące odrębną własnością,
2) maszyny, urządzenia i środki transportu,
3) inne przedmioty
O przewidywanym okresie używania dłuższym niż rok, wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy leasingu, zwane środkami trwałymi. Natomiast zgodnie z art. 16f ust. 3 u.p.d.o.p. odpisów amortyzacyjnych dokonuje się zgodnie z art. 16h-16m u.p.d.o.p., gdy wartość początkowa środka trwałego albo wartości niematerialnej i prawnej w dniu przyjęcia do używania jest wyższa niż 3.500 zł. Środki trwałe podlegają więc amortyzacji, jeżeli zostaną łącznie spełnione następujące przesłanki:
1) są kompletne i zdatne do użytku w dniu przyjęcia do używania,
2) stanowią własność lub współwłasność podatnika,
3) zostały nabyte przez podatnika lub wytworzone we własnym zakresie,
4) są wykorzystywane przez podatnika na potrzeby związane z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą albo oddane do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub umowy leasingu,
5) przewidywany okres ich używania jest dłuższy niż 1 rok,
6) ich wartość początkowa w dniu przyjęcia do używania jest wyższa niż 3.500 zł.
Jeżeli, więc zostaną spełnione łącznie wszystkie powyższe przesłanki, to dany środek trwały podlega amortyzacji. Przepisy u.p.d.o.p. nie uzależniają dopuszczalności amortyzacji i tym samym zaliczania wartości poszczególnych odpisów amortyzacyjnych do kosztów uzyskania przychodów od wewnętrznych regulacji panujących w spółce z o. o. W analizowanym przypadku zdecydowana większość powyższych przesłanek nie budzi żadnych wątpliwości, zaś kluczowe znaczenie ma ważność umowy sprzedaży danego środka trwałego bez wymaganej w umowie spółki zgody rady nadzorczej przy zawieraniu transakcji powyżej określonej wartości.
Brak wymaganej w umowie spółki zgody rady nadzorczej przy zawieraniu transakcji powyżej określonej wartości może być niewątpliwie podstawą do pociągnięcia członków zarządu spółki do odpowiedzialności, w tym także do ich odwołania z zajmowanych stanowisk. Niemniej jednak nie ma to żadnego wpływu na ważność zawartej w tym przypadku umowy sprzedaży. Zgodnie z brzmieniem art. 535 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) - dalej k.c., przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę. Z kolei przepis art. 58 § 1 k.c. stanowi, iż czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nieważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień czynności prawnej wchodzą odpowiednie przepisy ustawy. Oznacza to, iż jeżeli dana czynność prawna (np. umowa sprzedaży) jest niezgodna z postanowieniami jakiegokolwiek aktu prawnego rangi ustawy to jest nieważna. Jako że przepisy k.c. nie regulują dopuszczalności zawarcia przez zarząd spółki z o. o. umowy sprzedaży bez zgody rady nadzorczej wymaganej przy umowach przekraczających określoną wartość, należy się odwołać w tym zakresie do odpowiednich postanowień prawa handlowego.
Zgodnie z postanowieniami art. 201 § 1 ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. Nr 94, poz. 1037 z późn. zm.) - dalej k.s.h., zarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje spółkę, zaś przepis art. 204 § 1 k.s.h. stwierdza, iż prawo członka zarządu do prowadzenia spraw spółki i jej reprezentowania dotyczy wszystkich czynności sądowych i pozasądowych spółki. W świetle powyższych przepisów k.s.h. zarząd prowadzi wszelkie sprawy spółki, w tym dokonuje nabycia środków trwałych. W odniesieniu do czynności określonych w umowie spółki uprawnienia zarządu mogą być ograniczone. Zgodnie z brzmieniem art. 220 k.s.h. umowa spółki może rozszerzyć uprawnienia rady nadzorczej, a w szczególności stanowić, że zarząd jest obowiązany uzyskać zgodę rady nadzorczej przed dokonaniem oznaczonych w umowie spółki czynności, oraz przekazać radzie nadzorczej prawo zawieszania w czynnościach, z ważnych powodów, poszczególnych lub wszystkich członków zarządu. Tym samym uprawnienie zarządu do zawierania umów sprzedaży powyżej określonej wartości może zostać ograniczone. Ograniczenia te (m.in. dotyczące konieczności uzyskania przez zarząd zgody rady nadzorczej na dokonanie określonych czynności prawnych) nie mogą wywoływać jednak skutków dla osób trzecich, np. kontrahentów spółki. Zgodnie bowiem z postanowieniami art. 204 § 2 k.s.h. prawa członka zarządu do reprezentowania spółki nie można ograniczyć ze skutkiem prawnym wobec osób trzecich. Tym samym ww. ograniczenia nie mogą wywoływać skutków wobec innych przedsiębiorców. Nieuzyskanie wymaganej zgody rady nadzorczej przez zarząd nie stanowi więc podstawy do uznania tej czynności za nieważną. Z tego względu umowę sprzedaży zawartą w powyższych okolicznościach należy uznać za ważną, tym samym spełnione są wszystkie wymogi u.p.d.o.p. pozwalające na amortyzację środków trwałych zakupionych w ww. okolicznościach.