Pytanie
Kiedy ująć w kosztach uzyskania przychodu na PKPIR nieściągalną wierzytelność, gdy została ogłoszona upadłość dłużnika (postanowienie sądu), obejmująca likwidację majątku, a wierzyciel nie będzie zgłaszał swojej wierzytelności w postępowaniu upadłościowym?
Podatnik prowadzi PKPIR w sposób uproszczony, nie tworzył odpisów aktualizacyjnych?
Odpowiedź
Podatnik powinien sporządzić odpis aktualizujący, dzięki czemu od razu będzie mógł wykazać koszt. W przeciwnym wypadku powinien zaczekać do momentu umorzenia lub ukończenia postępowania upadłościowego.
Uzasadnienie
W myśl art. 23 ust. 1 pkt 20 i ust. 2 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.) – dalej u.p.d.o.f., nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wierzytelności odpisanych jako nieściągalne, z wyjątkiem takich wierzytelności nieściągalnych, które uprzednio na podstawie art. 14 u.p.d.o.f. zostały zarachowane jako przychody należne i których nieściągalność została uprawdopodobniona poprzez udokumentowanie:
1) postanowieniem o nieściągalności, uznanym przez wierzyciela jako odpowiadające stanowi faktycznemu, wydanym przez właściwy organ postępowania egzekucyjnego, albo
2) postanowieniem sądu o:
a) oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości obejmującej likwidację majątku, gdy majątek niewypłacalnego dłużnika nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania lub
b) umorzeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku, gdy zachodzi okoliczność, o której mowa w lit. a, lub
c) ukończeniu postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku, albo
3) protokołem sporządzonym przez podatnika, stwierdzającym, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne związane z dochodzeniem wierzytelności byłyby równe albo wyższe od jej kwoty.
Z pytania wynika, że zostało wszczęte postępowanie upadłościowe. Samo wszczęcie nie jest jednak wystarczające – uprawdopodobnienie nieściągalności nastąpi dopiero w momencie umorzenia lub ukończenia postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku.
Jeżeli jednak podatnik chciałby wykazać koszt, powinien sporządzić odpis aktualizujący. W tym przypadku zastosowanie ma art. 23 ust. 1 pkt 21 i ust. 3 u.p.d.o.f. W myśl tych przepisów nie zalicza się do kosztów uzyskania odpisów aktualizujących, z tym że kosztem uzyskania przychodów są odpisy aktualizujące wartość należności, określone w ustawie o rachunkowości, od tej części należności, która była uprzednio zaliczona na podstawie art. 14 u.p.d.o.f. do przychodów należnych, a ich nieściągalność została uprawdopodobniona. Uprawdopodobnienie to zachodzi w szczególności, gdy:
1) dłużnik został wykreślony z ewidencji działalności gospodarczej, postawiony w stan likwidacji lub została ogłoszona jego upadłość obejmująca likwidację majątku albo
2) zostało wszczęte postępowanie upadłościowe z możliwością zawarcia układu w rozumieniu przepisów prawa upadłościowego i naprawczego lub na wniosek dłużnika zostało wszczęte postępowanie ugodowe w rozumieniu przepisów o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków, albo
3) wierzytelność została zasądzona prawomocnym orzeczeniem sądu i skierowana na drogę postępowania egzekucyjnego, albo
4) wierzytelność jest kwestionowana przez dłużnika, na drodze powództwa sądowego.
Katalog powyższy jest katalogiem otwartym, wobec czego odpis aktualizujący może być sporządzony w każdym przypadku, gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie nieściągalności. Będzie to miało miejsce np. w przypadku wszczęcia postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku.