Jakie możliwości optymalizacji podatkowej wiążą się z operacją step-up przy sprzedaży udziałów spółki z o.o.?

Pytanie pochodzi z publikacji Vademecum Doradcy Podatkowego Wspólnicy spółki z o.o. (4 osoby fizyczne posiadające po 1/4 udziałów) zamierzają ją sprzedać, tj. sprzedać udziały. Jak opodatkowana jest taka transakcja, jak ustalić podstawę opodatkowania? Jak podatkowo można zoptymalizować taką transakcję? Czy można wcielić tę spółkę do innej (też spółki z o.o.) poprzez aport? Następnie czworo wstępujących odsprzedaliby swoje udziały piątemu wspólnikowi (osobie, która chce odkupić obecną spółkę z o.o.). Jak wówczas ustalić koszt zbywanych udziałów i dochód z tej transakcji? Być może istnieją inne możliwości pozwalające na optymalizację podatkową, a jeśli tak to jakie?

Odpowiedź:

W tego rodzaju przypadkach optymalizacja polega zasadniczo na podniesieniu wysokości kosztów podatkowych poprzez dokonanie tzw. operacji step-up. Metod dokonywania step-up jest co najmniej kilka.

Uzasadnienie:

Sama transakcja jest opodatkowana podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Jest to bowiem sprzedaż praw majątkowych, taka zaś umowa została wymieniona w katalogu art. 1 ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2010 r. Nr 101, poz. 649 z późn. zm.) – dalej u.p.c.c., jako czynność podlegająca opodatkowaniu. Podstawą opodatkowania jest w tym przypadku wartość rynkowa sprzedawanych udziałów.

Podejrzewam jednak, że nie do końca o to Państwu chodzi, zaś pytacie raczej o sposób opodatkowania dochodów z takiej transakcji i o to, co jest w tym przypadku dochodem.

Zakładam, że wspólnicy sprzedający udziały to osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania w Polsce.

Co do zasady kwoty uzyskane ze sprzedaży udziałów stanowią przychody z kapitałów pieniężnych – zob. art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a ustawy z dnia  26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.) – dalej u.p.d.o.f.

Dochody pochodzące z tych przychodów podlegają opodatkowaniu na zasadach ogólnych. Dochodem jest w tym przypadku przychód pomniejszony o koszty uzyskania przychodów. Koszty są ustalane w zależności od sposobu nabycia/objęcia tych udziałów. Stanowią o tym przepisy art. 22 ust. 1f, 1g, 1ł u.p.d.o.f.

Co do zasady w przypadku zbycia udziałów nabytych w zamian za środki pieniężne, kosztami uzyskania przychodów są koszty (wydatki) poniesione na nabycie tych udziałów.

W przypadku nabycia udziałów w zamian za wkład niepieniężny, koszty uzyskania przychodów są uzależnione od tego, czy wkład stanowił zorganizowaną część przedsiębiorstwa, czy też nie oraz tego, co konkretnie było przedmiotem tego wkładu.

W tego rodzaju przypadkach optymalizacja polega zasadniczo na podniesieniu wysokości kosztów podatkowych poprzez dokonanie tzw. operacji step-up. Metod dokonywania step-up jest co najmniej kilka.

Zasadność ich dokonywania jest uzależniona także od wysokości ewentualnych oszczędności podatkowych. Każda bowiem z takich operacji łączy się z koniecznością poniesienia określonych kosztów (notarialnych, sądowych, doradczych, etc.). Niekiedy koszty te mają taka wysokość, że dokonywanie step-up jest pozbawione większego sensu (oszczędności podatkowe nie przewyższają znacząco kosztów organizacji).

Wybór metody step-up jest uzależniony od wielu czynników: sposobu nabycia udziałów, czasu finalizowania transakcji, planowanej wielkości oszczędności podatkowych.

Można tutaj wskazać jedynie, że dość popularnym ostatnio sposobem dokonywania step-up prowadzącym do podniesienia wartości kosztowej udziałów jest wykorzystanie konstrukcji wymiany udziałów. Wówczas to udziały mające być przedmiotem sprzedaży są wnoszone do innej spółki (SPV – spółki celowej) w drodze wkładu niepieniężnego w zamian za udziały tej spółki SPV. Ta operacja nie powoduje skutków podatkowych, zaś pozwala na podniesienie wartości podatkowej udziałów sprzedawanych później przez SPV.

Zgodnie z art. 24 ust. 8a u.p.d.o.f., jeżeli spółka nabywa od wspólnika innej spółki udziały (akcje) tej innej spółki oraz w zamian za udziały (akcje) tej innej spółki przekazuje jej wspólnikowi własne udziały (akcje) albo w zamian za udziały (akcje) tej innej spółki przekazuje wspólnikowi tej innej spółki własne udziały (akcje) wraz z zapłatą w gotówce w wysokości nie wyższej niż 10% wartości nominalnej własnych udziałów (akcji), a w przypadku braku wartości nominalnej – wartości rynkowej tych udziałów (akcji), oraz jeżeli w wyniku nabycia:

1) spółka nabywająca uzyska bezwzględną większość praw głosu w spółce, której udziały (akcje) są nabywane, albo

2) spółka nabywająca, posiadająca bezwzględną większość praw głosu w spółce, której udziały (akcje) są nabywane, zwiększa ilość udziałów (akcji) w tej spółce

– do przychodów nie zalicza się wartości udziałów (akcji) przekazanych wspólnikowi tej innej spółki oraz wartości udziałów (akcji) nabytych przez spółkę, pod warunkiem że podmioty biorące udział w tej transakcji podlegają w państwie członkowskim Unii Europejskiej lub innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego opodatkowaniu od całości swoich dochodów, bez względu na miejsce ich osiągnięcia (wymiana udziałów).

Jakimiś problemem pozostaje to, że przychody podatkowe ze sprzedaży udziałów pozostają w spółce z o.o. (SPV); i ta to jest jednak sposób; spółka taka zazwyczaj jest przekształcana w spółkę osobową.

Adam Bartosiewicz, autor współpracuje z publikacją Vademecum Doradcy Podatkowego

Odpowiedzi udzielono 15.12.2015 r.