Odpowiedź:
Ustawa z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 1030 z późn. zm.) – dalej k.s.h. – nie zawiera regulacji dotyczących wypłaty wspólnikom spółki jawnej zaliczek na poczet przyszłego zysku, które byłyby odpowiednikiem przepisów o zaliczce na dywidendę w spółkach kapitałowych. Pomimo tego, możliwość wypłacania zaliczek przez spółkę jawną jest powszechnie akceptowana, a także została potwierdzona przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 marca 2009 r., III CSK 290/08.
Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że w spółce jawnej dopuszczalne jest pobieranie przez wspólników określonych kwot z tytułu udziału w zysku spółki bez podejmowania uchwały, a jedynie za zgodą wszystkich wspólników. Na takich samych warunkach dopuszczalne jest również pobieranie przez wspólników zaliczek na poczet przyszłego zysku. Sąd Najwyższy podkreślił, że w razie nieosiągnięcia zysku wspólnik, który za zgodą wszystkich pozostałych wspólników pobrał kwotowe zaliczki na poczet udziału w zysku, nie ma obowiązku zwracać do kasy spółki jakiejkolwiek kwoty tytułem rozliczenia tej zaliczki. Jej rozliczenie nastąpi w kolejnym roku obrachunkowym, w którym spółka osiągnie zysk.
Dokonując wypłat z zysku, spółka jawna nie pobiera podatku, jak w przypadku wypłaty dywidendy przez spółkę kapitałową, jeżeli wypłata z zysku nie jest zwolniona od podatku, ponieważ w spółce osobowej, a taką jest spółka jawna, podatnikami podatku dochodowego są wspólnicy i to oni rozliczają się z urzędem skarbowym, nawet jeżeli „technicznie” sprawy te w ich imieniu załatwia księgowość spółki.
Po drugie, wypłaty z zysku spółki osobowej są neutralne podatkowo, ponieważ podlegają opodatkowaniu już na etapie ustalania u każdego wspólnika podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym i płaconych zaliczek.
Należy jednak zadbać, by suma zaliczek pobranych w ciągu roku przez wspólnika nie przekraczała przypadającej na niego części zysku za dany rok (ewentualnie powiększonego o zyski z lat poprzednich), ponieważ mogłoby to spowodować negatywne skutki podatkowe dla wspólnika.
Biorąc to pod uwagę, nie bardzo wiadomo, dlaczego spółka jawna dokonując zaliczkowej wypłaty na poczet zysku potrąciła 19% zryczałtowany podatek od kapitałów pieniężnych? Owszem, niektóre przychody w spółce osobowej mogą być kwalifikowane u wspólników do źródła kapitałów pieniężnych, np. odsetki od lokaty bankowej, jednak nie dotyczy to wypłaty z zysku, nawet jeśli ma ona zaliczkowy charakter.
W opisanej sytuacji dodatkowo sprawę komplikuje fakt, że wspólnikiem spółki jawnej A jest spółka jawna B, natomiast podatnikami podatku dochodowego są dopiero wspólnicy spółki B. W takiej sytuacji, moim zdaniem, przychody i koszty z tytułu udziału w spółce jawnej A należy włączyć (w rachunku podatkowym, ustalając podstawę opodatkowania dla poszczególnych wspólników) do przychodów i kosztów spółki B i jako takie rozliczyć według zasad wynikających z ustawy o podatku dochodowym obowiązujących wspólników, dodatkowo do zysku własnego spółki B.
Pytanie dotyczy ewidencji wypłaconej spółce B przez spółkę A zaliczki na poczet zysku tej spółki. Uważam, że wypłacona zaliczka powinna zostać ujęta w księgach rachunkowych spółki B:
Wn konto 131 Bieżący rachunek bankowy – wpłacona kwota po potrąceniu zryczałtowanego podatku
Wn konto 248 Inne rozrachunki (w analityce: spółka A) – pobrana moim zdaniem niesłusznie kwota podatku zryczałtowanego, jako należność od spółki A
Ma konto 750 Dywidendy i udziały w zyskach – udziały w zyskach spółki A.
Ponieważ zysk (nadwyżka przychodów nad kosztami uzyskania przychodów) spółki A jest przypisywana spółce jawnej B, w tej części w jakiej partycypuje ona w zysku spółki A, lecz spółka ta nie jest podatnikiem podatku dochodowego, to z podatku dochodowego powinni rozliczyć się wspólnicy spółki B, uwzględniając udział w zysku spółki A, przypisanego spółce B, według proporcji w jakiej uczestniczą w zyskach spółki jawnej.
Przychody finansowe ujęte na koncie 750 zwiększą wynik finansowy spółki B. Tym samym wspólnicy będą partycypować w wypłacie z zysku, dokonanej przez spółkę A, która nie powinna być powtórnie opodatkowana, gdyż opodatkowane były zyski spółki zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.) – dalej u.p.d.o.f. Przepis ten mówi, że przychody z udziału w spółce niebędącej osobą prawną, u każdego podatnika określa się proporcjonalnie do jego prawa w udziale w zysku oraz łączy się z pozostałymi przychodami ze źródeł, z których dochód podlega opodatkowaniu według skali podatkowej. W przypadku braku przeciwnego dowodu przyjmuje się, że prawa do udziału w zysku są równe. Powyższe zasady stosuje się odpowiednio do:
1) rozliczania kosztów uzyskania przychodów, wydatków niestanowiących kosztów uzyskania przychodów i strat;
2) ulg podatkowych związanych z prowadzoną działalnością w formie spółki niebędącej osobą prawną.
Jak należy sądzić, spółka jawna B otrzymawszy zaliczkę na poczet wypłaty zysku spółki, w której jest wspólnikiem, może rozdysponować otrzymaną kwotę pomiędzy swoich wspólników, traktując ją jako wypłatę zaliczki na poczet własnego zysku:
Wn konto 248 Inne rozrachunki (w analityce: konta imienne wspólników)
Ma konto 131 Bieżący rachunek bankowy lub konto 100 Kasa.
Przeksięgowanie na konto „Rozliczenie wyniku finansowego” – przeksięgowaniu na konto 821 podlegają jedynie wypłacone na poczet zysku zaliczki w kwocie nieprzekraczającej należnego wspólnikowi zysku:
Wn konto 821 Rozliczenie wyniku finansowego za lata poprzednie
Ma konto 248 Inne rozrachunki (w analityce: konta imienne wspólników).

Tadeusz Waślicki, autor współpracuje z publikacją Vademecum Głównego Księgowego 
Odpowiedzi udzielono 18 marca 2015 r.