Odpowiedź:

Dla celów podatku dochodowego przychód wyrażony w walucie obcej przelicza się na złote według kursu średniego walut obcych ogłaszanego przez NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień uzyskania przychodu należnego (art. 11a ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.) – dalej u.p.d.o.f. – i art. 12 ust. 2 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2014 r. poz. 851 z późn. zm.) - dalej u.p.d.o.p.).

Generalnie za datę powstania przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej uważa się dzień wydania rzeczy, zbycia prawa majątkowego lub wykonania usługi, albo częściowego wykonania usługi, nie później niż dzień wystawienia faktury albo uregulowania należności. Zatem moment powstania przychodu wyznaczają trzy czynniki, tj. wydanie towaru (wykonanie usługi), wystawienie faktury (za wyjątkiem tzw. faktury zaliczkowej) lub uregulowanie należności (za wyjątkiem zaliczki i przedpłaty), przy czym decydujące jest to zdarzenie, które miało miejsce najwcześniej. Zatem jeżeli podatnik wystawia fakturę:

– po wydaniu towaru (wykonaniu usługi), a zapłata wpływa po wystawieniu faktury – powinien zastosować średni kurs NBP z dnia poprzedzającego dzień wydania towaru (wykonania usługi),

– przed wydaniem towaru (wykonaniem usługi) i przed otrzymaniem zapłaty – powinien zastosować średni kurs NBP z dnia poprzedzającego dzień wystawienia faktury.

Powyższy sposób przeliczania przychodu może być stosowany również dla celów rachunkowości (por. art. 30 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn.: Dz. U. z 2013 r. poz. 330 z późn. zm.) – dalej u.o.r.), gdyż nie ma sensu różnicować przychodu w księgach rachunkowych na podatkowy i rachunkowy. Poza tym, przepisy w tym przypadku są „kompatybilne”.

W pytaniu nie podano informacji na temat wydania towaru, zatem należy przyjąć, że przychód powstał z chwilą wystawienia faktury. Zatem dla przeliczenia faktury należy zastosować średni kurs NBP dla USD z dnia 27 sierpnia 2014 r., który wynosił 3,1764 PLN/USD. Przychód i należność odnotowana w księgach wynosi zatem 36.225,00 zł (11.404,42 USD * 3,1764 PLN/USD).

Z tytułu tej sprzedaży spółka otrzymała dwie wpłaty zaliczkowe na rachunek walutowy w euro, które powinny być przeliczone wg średniego kursu EUR ustalonego przez NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień wpływu waluty na rachunek. Dla kwoty 2239 EUR, powinien zostać zastosowany do przeliczenia kurs 4,1755 PLN/EUR, natomiast dla kwoty 3400 EUR kurs 4,1755 PLN/EUR:

Wn konto 135 Rachunki bankowe środków pieniężnych w walutach obcych

Ma konto 203 Rozrachunki z odbiorcami zagranicznymi niepowiązanymi.

Na koncie rozrachunków z kontrahentem zagranicznym – po stronie Wn zaksięgowano kwotę 36.225,00 zł (należność wynikająca z faktury i przychód), po stronie Ma kwotę 23.545,64 zł (9348,94 zł + 14.196,70 zł) dokonane wpłaty w EUR.

Wpłatę zaliczek należy potraktować jako zapłatę należności z tytułu dokonanej sprzedaży. Pewnym problemem jest to, że zaliczki wpłacane były przez kontrahenta zagranicznego w EUR, natomiast Państwa spółka wystawiła fakturę w USD. W tym przypadku można uznać, że do zamknięcia rozrachunku brakuje jeszcze wpłaty 12.679,36 PLN. Jednakże, ponieważ kontrahent będzie dopłacał zapewne brakującą kwotę w EUR, powstaje pytanie ile EUR powinien wpłacić, żeby strony uznały rozrachunek za zakończony?

Moim zdaniem polska spółka mogłaby „wyliczyć” brakującą wpłatę w walucie faktury na kwotę 3.991,74 USD (12.679,36 PLN / 3,1764 PLN/USD). Myślę jednak, że kontrahent zagraniczny, płacący w EUR wyliczy brakującą kwotę wg swojej „metodologii”, biorąc pod uwagę obowiązujące w jego kraju kursy EUR i USD, przeliczając kwotę w USD na EUR (sumarycznie) i odejmując dokonane dwie wpłaty.

Nie jestem pewny, czy w takim przypadku Państwa spółka znajdzie istotne argumenty do dyskutowania na temat kwoty wpłaconej przez kontrahenta w EUR, która według niego skończyła rozrachunek? Uważam, że sprawy dotyczące, m.in. waluty fakturowania i waluty płatności oraz sposobu rozliczania, terminów płatności, zaliczek itd. powinny być ustalone w umowie, natomiast obie operacje (fakturowanie i zapłata) powinny odbywać się w tej samej walucie. W ten sposób można uniknąć niepotrzebnych dyskusji, na temat, np.: ile jeszcze euro nabywca powinien dopłacić, kupując towar za tyle euro, wpłacając zaliczki w takiej lub innej wysokości (również w euro).

W tym przypadku, różnice kursowe będziecie Państwo mogli rozliczyć dopiero po zakończeniu płatności w stosunku do określonego fakturą przychodu. Gdyby zaliczki były wpłacane w tej samej walucie co wystawiona faktura, wówczas różnice kursowe można by ustalić dla każdej wpłaty w porównaniu z wartością tej części przychodów i należności, która została wpłacona.

Tadeusz Waślicki, autor współpracuje z publikacją Vademecum Głównego Księgowego

Odpowiedzi udzielono 6 listopada 2014 r.