Jak stosować split payment w przypadku faktur proforma i zaliczkowych?

W kwestii płatności dokumentowanych fakturami zaliczkowymi należałoby zaczekać, czy rzeczywiście orzecznictwo potwierdzi teorię, zgodnie z którą do takich płatności (dokonywanych przed wystawieniem faktury) nie jest możliwe stosowanie mechanizmu podzielonej płatności.

Pytanie użytkownika LEX Biznes Księgowość

Nie będzie można stosować split payment do płatności za proformę i zaliczkowych. W takim razie, co będzie z odpowiedzialnością solidarną, skoro ustawa będzie zabraniać stosowania split payment do takich płatności?

Czy odpowiedzialność solidarna w split payment dotyczy dostaw czy nabyć?

Czy w split payment odpowiedzialność solidarna dotyczy tylko zakupu/sprzedaży towarów znajdujących się w załączniku nr 13 do ustawy o podatku od towarów i usług?

Odpowiedź

Nabywcy dokonujący płatności na podstawie faktur proforma nie będą mogli stosować mechanizmu podzielonej płatności, a co za tym idzie nie będą oni mogli korzystać z wynikających ze stosowania tego mechanizmu korzyści, w tym korzyści polegającej na uwolnieniu się od solidarnej odpowiedzialności za zaległości podatkowe. Nabywcy jednak powinni w takich sytuacjach żądać przed dokonaniem nabycia wystawienia przez sprzedawcę faktury właściwej.

Odpowiedzialność solidarna w split payment dotyczy podatku należnego od dostaw i usług.

Jak wynika z art. 108a ust. 1 ustawy z 11.03.2004 r. o podatku od towarów i usług (dalej u.p.t.u.), zastosowanie przy dokonywaniu płatności kwoty należności mechanizmu podzielonej płatności (tzw. split payment) możliwe jest przy płatnościach, których kwota wynika z otrzymanej faktury. W przypadku faktur zaliczkowych faktura jest wystawiana już po dokonaniu płatności. Podatnik zatem na moment zapłaty nie dokonuje wpłaty wynikającej z otrzymanej faktury. Rzeczywiście więc, biorąc pod uwagę literalne brzmienie powołanego przepisu, należałoby twierdzić, że podzielona płatność nie będzie dotyczyła faktur zaliczkowych. Przy czym trzeba byłoby tu poczekać, w jakim kierunku ukształtuje się linia orzecznicza.

Uwzględniając bowiem funkcjonalną wykładnię powołanego przepisu należałoby moim zdaniem twierdzić, że w przypadku faktur zaliczkowych stosowanie split payment jest również możliwe. Trzeba zauważyć, że choć nabywca stosujący tę formę płatności może czerpać z tego tytułu pewne korzyści, to jednak główne korzyści ze stosowania tej formy płatności będzie czerpał Skarb Państwa. Przynajmniej takie jest założenie. Nie jest więc wykluczone, że Krajowa Informacja Skarbowa stanie na stanowisku, że płatności dokumentowane fakturami zaliczkowymi mogą być opłacane w mechanizmie split payment. Ponadto rzeczywiście należy tu się doszukiwać pewnej luki prawnej. Nie jest więc wykluczone, że przepis ten zostanie z czasem poddany stosownej korekcie.

W przypadku faktur proforma w istocie nie ma wątpliwości co do tego, że tego rodzaju dokument nie stanowi faktury w rozumieniu art. 106b ust. 1 u.p.t.u. Nabywcy dokonujący płatności na podstawie faktur proforma, nie będą zatem mogli stosować mechanizmu podzielonej płatności, a co za tym idzie nie będą mogli korzystać z wynikających ze stosowania tego mechanizmu korzyści, w tym korzyści polegającej na uwolnieniu się od solidarnej odpowiedzialności za zaległości podatkowe (wniosek z art. 106c ust. 1 u.p.t.u.).

Przy czym podkreślić należy, że przy mechanizmie podzielonej płatności to nabywca powinien dyktować warunki. Nie ma zatem żadnych przeszkód, aby uzasadniając swoje żądanie chęcią zastosowania split payment, nabywca zażądał wystawienia faktury właściwej przed dokonaniem dostawy lub przed wykonaniem usługi. Taka faktura może być wystawiona nawet na 30 dni przed dokonaniem dostawy lub wykonaniem usługi (art. 106i ust. 7 pkt 1 u.p.t.u.).

Uregulowany w przepisach art. 108a u.p.t.u. mechanizm podzielonej płatności polega na zapłacie należności wynikającej z otrzymanej faktury na dwa różne konta bankowe – tj. równowartości podatku VAT na tzw. konto VAT, natomiast równowartości kwoty netto na standardowe konto podatkowe sprzedawcy.

Wystawienie faktury z jednej strony oraz dokonanie płatności z drugiej związane jest z typowymi transakcjami sprzedaży – sprzedawca w takich transakcjach wystawia fakturę i oczekuje zapłaty, natomiast nabywca zobowiązany jest tej zapłaty dokonać. Podatek jest w takich przypadkach należny od sprzedaży, rozumianej jako dostawa towarów lub świadczenie usług (wniosek z art. 5 ust. 1 pkt 1 u.p.t.u.). Regulujący kwestie solidarnej odpowiedzialności art. 105a ust. 1 u.p.t.u., do którego odnosi się art. 108c ust. 1 u.p.t.u., wskazuje zresztą wprost, że chodzi tu o odpowiedzialność nabywcy z tytułu zaległości podatkowych dostawcy/usługodawcy.

Odpowiadając zatem na pytanie, czy odpowiedzialność solidarna w split payment dotyczy dostaw czy nabyć, należy odpowiedzieć, że odpowiedzialność ta dotyczy dostaw. Należy jednak pamiętać, że lustrzanym odbiciem każdej dostawy z drugiej strony jest nabycie. Tak argumentując zagadnienie można więc również twierdzić, że odpowiedzialność ta dotyczy nabyć. Podatek jednak należny jest z tytułu dostawy, a zobowiązanym do jego zapłaty jest dostawca. Nabywca może za ten podatek w pewnych przypadkach odpowiadać, jeżeli nie zastosuje split payment (wniosek z art. 108c ust. 1 u.p.t.u.). Powody, dla których nabywca nie zastosuje split payment, nie mają tu znaczenia – solidarna odpowiedzialność w takim samym stopniu będzie ciążyła na nabywcy, który nie zastosował płatności w split payment z powodu zapłaty należności na podstawie faktury proforma, jak i nabywcy, który nie zastosował tej metody płatności z każdego innego powodu.

Co do zasady w podatku VAT nie występuje odpowiedzialność solidarna stron transakcji sprzedaży. Wyjątek stanowi art. 105a ust. 1 u.p.t.u., który przy spełnieniu określonych warunków przewiduje odpowiedzialność solidarną. Przy czym odpowiedzialność ta dotyczy wyłącznie towarów wymienionych w załączniku nr 13 do u.p.t.u. W przypadku stosowania split payment nabywca co do którego zostaną stwierdzone przesłanki do zastosowania odpowiedzialności solidarnej, zgodnie z art. 108c ust. 1 u.p.t.u., może się od takiej odpowiedzialności uwolnić. Odpowiedzialność solidarna zatem w split payment, którą regulują przepisy art. 105a ust. 1 i art. 108c ust. 1 u.p.t.u., dotyczy jedynie dostaw towarów wymienionych w załączniku nr 13 do u.p.t.u.

W kwestii odpowiedzialności solidarnej w split payment warto natomiast także zwrócić uwagę na treść art. 108a ust. 5 u.p.t.u. Przepis ten nakłada odpowiedzialność solidarną na podmiot inny niż wskazany w fakturze, na rzecz którego omyłkowo została dokonana zapłata. Podmiot taki odpowiada solidarnie wraz z dostawcą towarów lub usługodawcą za podatek nierozliczony przez tego dostawcę lub usługodawcę.

Przedmiotowa odpowiedzialność solidarna obowiązuje bez względu na rodzaj towarów będących przedmiotem dostawy, jak również bez względu na przedmiot świadczonych usług. Podmiot, na rzecz którego omyłkowo dokonano wpłaty, może się od takiej odpowiedzialności uwolnić, jeżeli po powzięciu informacji w zakresie omyłkowo dokonanej na jego rzecz płatności, przekaże otrzymaną kwotę stanowiącą równowartość podatku na rachunek VAT dostawcy (art. 108a ust. 6 u.p.t.u.).