W 2011 r. umarł mój ojciec. Był on wspólnikiem w 3 osobowej spółce cywilnej.
Czy jego udział podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków?
Udział w spółce cywilnej, jeśli przyjąć, że podlega dziedziczeniu, podlegać będzie podatkowi od spadków i darowizn.
Zapewne jednak nie będzie to miało większego znaczenia praktycznego. Zauważyć bowiem należy, że w tym przypadku spadkobiercą byłby syn (zstępny). Dziedziczenie przez niego – co do zasady zwolnione jest od podatku.
Na początku należałoby się zastanowić, czym jest tzw. udział w spółce cywilnej i czy podlega on dziedziczeniu.
Zdefiniowanie pojęcia udziału w spółce osobowej (zarówno w spółkach handlowych, jak i w spółce cywilnej) nie jest sprawą łatwą. W przypadku spółek osobowych istotną rolę odgrywa bowiem przede wszystkim tzw. substrat osobowy. Model tych spółek oparty jest przede wszystkim o określoną więź jaka spaja wspólników tych spółek. To właśnie osoby wspólników, a nie kapitał, spaja spółkę.
W związku z powyższym udział w spółce osobowej ściśle wiąże się z członkostwem w tej spółce. Jak wskazuje się w piśmiennictwie przez udział w handlowej spółce osobowej rozumieć należy całokształt uprawnień, które przysługują wspólnikowi z tytułu uczestnictwa w spółce (A. Jędrzejewska, Spółka osobowa a małżeńska majątkowa wspólność ustawowa, Kwartalnik Prawa Prywatnego 1996/3/511). Udział w handlowej spółce osobowej określa się również jako całokształt sytuacji prawnej wspólnika, na który składa się element osobisty i majątkowy (A. Jędrzejewska, Spółka osobowa a małżeńska majątkowa wspólność ustawowa, Kwartalnik Prawa Prywatnego 1996/3/511). Udział nie oznacza tylko prawa do części majątku spółki osobowej. Wskazuje się bowiem, że udział w spółce osobowej można niewątpliwie traktować jako całokształt praw i obowiązków przysługujących wspólnikowi z tytułu członkostwa w spółce, a nie jako część majątku spółki podlegającą zbyciu (A. Kidyba, K. Kopaczyńska-Pieczniak, Ogólna charakterystyka stosunków majątkowych w spółce komandytowej, Przegląd Prawa Handlowego 6/1995, s. 1). Udział w spółce osobowej jest prawem podmiotowym o charakterze majątkowym względnie zbywalnym. Prawo to może być bowiem przedmiotem obrotu prawnego przy spełnieniu określonych przesłanek (J. Kuropatwiński, Zbycie udziału w spółce osobowej - aspekty prywatnoprawne, Prawo Spółek 2000/9/4).
Jeszcze więcej problemów występuje w przypadku próby zdefiniowania udziału w spółce cywilnej. Jego charakter – z uwagi na nieco odmienny charakter prawny spółki cywilnej od handlowych spółek osobowych – jest inny (W. Górecki, Dopuszczalność przenoszenia członkostwa w spółce cywilnej, Przegląd Prawa Handlowego 1/2000, s. 38 i n.). W literaturze przedmiotu wskazuje się, że prawa i obowiązki wspólników spółek osobowych przechodzą na spadkobierców wspólnika (E. Skowrońska, Komentarz do Kodeksu Cywilnego. Księga Czwarta. Spadki, Warszawa 1995, s. 19). Można się wszakże spotkać również z poglądem, że uprawnienia korporacyjne nie wchodzą do spadku (G. Jędrejek, Przynależność praw spółkowych w spółkach osobowych do majątków małżonków, Prawo Spółek 11/1999, s. 28). Spółka może dalej istnieć tylko pomiędzy pozostającymi przy życiu pozostałymi wspólnikami, nie zaś między wspólnikiem i spadkobiercami zmarłego wspólnika (M. Celichowski, M. Z. Król, Praw osobistych się nie dziedziczy, Rzeczpospolita 2005/4/13).
W odniesieniu do spółek cywilnych zauważa się, że udziałem jest przysługujące wspólnikowi prawo do nieoznaczonej części majątku spółki. Uprawnienia majątkowe z tytułu udziału w spółce wchodzą w skład spadku, co nie uprawnia do uznania, iż może być dziedziczony udział zmarłego wspólnika. Udział jako taki nie może być dziedziczony, gdyż jest on w tym aspekcie jedynie skutkiem członkostwa w spółce i wygasa z chwilą śmierci wspólnika (J. Ciszewski, Stosunki majątkowe w spółce cywilnej, Problemy Egzekucji Sądowej 34/1998, s. 22). Z drugiej wszakże strony art. 872 Kodeksu cywilnego wyraźnie wskazuje, że można zastrzec, że spadkobiercy wspólnika wejdą do spółki na jego miejsce. W takim wypadku spadkobiercy wspólnika wchodzą do spółki. Ich udział w spółce, objęty po spadkodawcy, stanowi element wspólności łącznej wszystkich wspólników. Wejście do spółki następuje z mocy prawa (J. Gudowski, Komentarz do art. 872 Kodeksu cywilnego, Lex Polonica Maxima (CD).
Jeśli uznać, że przedmiotem sukcesji były prawa (i obowiązki) związane z członkostwem w spółce cywilnej, to w tym sensie podlegają one opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Zgodnie bowiem z przepisem art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 93, poz. 768 z późn. zm.) – dalej u.p.s.d., podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem dziedziczenia, zapisu, dalszego zapisu, polecenia testamentowego.
Udział w spółce – o którym była mowa – stanowi określone prawa majątkowe. Jego dziedziczenie co do zasady podlega zatem podatkowi od spadków i darowizn.
Zapewne jednak nie będzie to miało większego znaczenia praktycznego. Zauważyć bowiem należy, że w tym przypadku spadkobiercą byłby syn (zstępny). Zgodnie zaś z art. 4a ust. 1 pkt 1 u.p.s.d. Zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku. W tym przypadku zapewne zastosowanie będzie miało właśnie to zwolnienie podatkowe.
Czy jego udział podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków?
Udział w spółce cywilnej, jeśli przyjąć, że podlega dziedziczeniu, podlegać będzie podatkowi od spadków i darowizn.
Zapewne jednak nie będzie to miało większego znaczenia praktycznego. Zauważyć bowiem należy, że w tym przypadku spadkobiercą byłby syn (zstępny). Dziedziczenie przez niego – co do zasady zwolnione jest od podatku.
Na początku należałoby się zastanowić, czym jest tzw. udział w spółce cywilnej i czy podlega on dziedziczeniu.
Zdefiniowanie pojęcia udziału w spółce osobowej (zarówno w spółkach handlowych, jak i w spółce cywilnej) nie jest sprawą łatwą. W przypadku spółek osobowych istotną rolę odgrywa bowiem przede wszystkim tzw. substrat osobowy. Model tych spółek oparty jest przede wszystkim o określoną więź jaka spaja wspólników tych spółek. To właśnie osoby wspólników, a nie kapitał, spaja spółkę.
W związku z powyższym udział w spółce osobowej ściśle wiąże się z członkostwem w tej spółce. Jak wskazuje się w piśmiennictwie przez udział w handlowej spółce osobowej rozumieć należy całokształt uprawnień, które przysługują wspólnikowi z tytułu uczestnictwa w spółce (A. Jędrzejewska, Spółka osobowa a małżeńska majątkowa wspólność ustawowa, Kwartalnik Prawa Prywatnego 1996/3/511). Udział w handlowej spółce osobowej określa się również jako całokształt sytuacji prawnej wspólnika, na który składa się element osobisty i majątkowy (A. Jędrzejewska, Spółka osobowa a małżeńska majątkowa wspólność ustawowa, Kwartalnik Prawa Prywatnego 1996/3/511). Udział nie oznacza tylko prawa do części majątku spółki osobowej. Wskazuje się bowiem, że udział w spółce osobowej można niewątpliwie traktować jako całokształt praw i obowiązków przysługujących wspólnikowi z tytułu członkostwa w spółce, a nie jako część majątku spółki podlegającą zbyciu (A. Kidyba, K. Kopaczyńska-Pieczniak, Ogólna charakterystyka stosunków majątkowych w spółce komandytowej, Przegląd Prawa Handlowego 6/1995, s. 1). Udział w spółce osobowej jest prawem podmiotowym o charakterze majątkowym względnie zbywalnym. Prawo to może być bowiem przedmiotem obrotu prawnego przy spełnieniu określonych przesłanek (J. Kuropatwiński, Zbycie udziału w spółce osobowej - aspekty prywatnoprawne, Prawo Spółek 2000/9/4).
Jeszcze więcej problemów występuje w przypadku próby zdefiniowania udziału w spółce cywilnej. Jego charakter – z uwagi na nieco odmienny charakter prawny spółki cywilnej od handlowych spółek osobowych – jest inny (W. Górecki, Dopuszczalność przenoszenia członkostwa w spółce cywilnej, Przegląd Prawa Handlowego 1/2000, s. 38 i n.). W literaturze przedmiotu wskazuje się, że prawa i obowiązki wspólników spółek osobowych przechodzą na spadkobierców wspólnika (E. Skowrońska, Komentarz do Kodeksu Cywilnego. Księga Czwarta. Spadki, Warszawa 1995, s. 19). Można się wszakże spotkać również z poglądem, że uprawnienia korporacyjne nie wchodzą do spadku (G. Jędrejek, Przynależność praw spółkowych w spółkach osobowych do majątków małżonków, Prawo Spółek 11/1999, s. 28). Spółka może dalej istnieć tylko pomiędzy pozostającymi przy życiu pozostałymi wspólnikami, nie zaś między wspólnikiem i spadkobiercami zmarłego wspólnika (M. Celichowski, M. Z. Król, Praw osobistych się nie dziedziczy, Rzeczpospolita 2005/4/13).
W odniesieniu do spółek cywilnych zauważa się, że udziałem jest przysługujące wspólnikowi prawo do nieoznaczonej części majątku spółki. Uprawnienia majątkowe z tytułu udziału w spółce wchodzą w skład spadku, co nie uprawnia do uznania, iż może być dziedziczony udział zmarłego wspólnika. Udział jako taki nie może być dziedziczony, gdyż jest on w tym aspekcie jedynie skutkiem członkostwa w spółce i wygasa z chwilą śmierci wspólnika (J. Ciszewski, Stosunki majątkowe w spółce cywilnej, Problemy Egzekucji Sądowej 34/1998, s. 22). Z drugiej wszakże strony art. 872 Kodeksu cywilnego wyraźnie wskazuje, że można zastrzec, że spadkobiercy wspólnika wejdą do spółki na jego miejsce. W takim wypadku spadkobiercy wspólnika wchodzą do spółki. Ich udział w spółce, objęty po spadkodawcy, stanowi element wspólności łącznej wszystkich wspólników. Wejście do spółki następuje z mocy prawa (J. Gudowski, Komentarz do art. 872 Kodeksu cywilnego, Lex Polonica Maxima (CD).
Jeśli uznać, że przedmiotem sukcesji były prawa (i obowiązki) związane z członkostwem w spółce cywilnej, to w tym sensie podlegają one opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Zgodnie bowiem z przepisem art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jedn.: Dz. U. z 2009 r. Nr 93, poz. 768 z późn. zm.) – dalej u.p.s.d., podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem dziedziczenia, zapisu, dalszego zapisu, polecenia testamentowego.
Udział w spółce – o którym była mowa – stanowi określone prawa majątkowe. Jego dziedziczenie co do zasady podlega zatem podatkowi od spadków i darowizn.
Zapewne jednak nie będzie to miało większego znaczenia praktycznego. Zauważyć bowiem należy, że w tym przypadku spadkobiercą byłby syn (zstępny). Zgodnie zaś z art. 4a ust. 1 pkt 1 u.p.s.d. Zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku. W tym przypadku zapewne zastosowanie będzie miało właśnie to zwolnienie podatkowe.