Skrócenie tego okresu leży zarówno w interesie publicznym, jak i w interesie uczestników postępowań administracyjnych i podatkowych. Ostatnio, również krytycznie, zwracał na to uwagę prof. Wojciech Morawski w swoim komentarzu pt. Czy interpretacje podatkowe są zgodne z Konstytucją? >>
Istota zasady dwuinstancyjności
Istotę zasady dwuinstancyjności definiuje się jako gwarancję procesową strony postępowania, wyrażającą sie w możliwości uruchomienia trybu ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia sprawy indywidualnej, załatwionej wcześniej decyzją organu pierwszej instancji. Jest to więc prawo podatnika do tego, aby jego sprawa była dwukrotnie rozpatrywana pod względem merytorycznym, by dwukrotnie oceniono zebrane dowody, ponownie dokonano analizy argumentacji oraz prawidłowości zastosowanej normy prawa materialnego, a w konsekwencji by doprowadzono do wydania takiego rozstrzygnięcia, które najlepiej odpowiadać będzie prawu. Zakłada się również, że do uznania, iż zasada dwuinstancyjności postępowania została zrealizowana, konieczne jest, aby obie decyzje zostały poprzedzone przeprowadzeniem – przez każdy z organów – postępowania umożliwiającego osiągnięcie celów, dla których postępowanie to jest prowadzone. Inaczej mówiąc, zasada ta oznacza, że sprawa powinna być rozpoznana i rozstrzygnięta przez dwa odrębne organy administracji, różnych stopni.
Dwuinstancyjność ma chronić podatnika…
Od strony praktycznej dwuinstancyjność postępowania ma chronić stronę przed przedwczesną wykonalnością decyzji wydanej przez organ pierwszej instancji, a – w konsekwencji – przed egzekucją administracyjną należności pieniężnej, ustalonej lub określonej w decyzji. Wniesienie przez podatnika środka zaskarżenia w terminie ustawowym powoduje, że decyzja nie stanie się – co do zasady – ostateczna, w wyniku czego nie podlega wykonaniu ani egzekucji. W praktyce jednak coraz częściej zauważa się stosowanie przez organy podatkowe instytucji zabezpieczenia, co w praktyce niweczy brak owej ostateczności. Wykonanie decyzji o zabezpieczeniu możliwe jest bowiem także wobec zobowiązań podatkowych zarówno przed terminem płatności, jak i nawet przed jego powstaniem (np. po kontroli).
… ale także interesy Skarbu Państwa
Dwuinstancyjność postępowania jako zasada stanowi też swoistą gwarancję ochrony interesów administracji, dając możliwość naprawienia niedostatków rozstrzygnięć podejmowanych w pierwszej instancji. Druga instancja może też wpływać na zwiększenie jednolitości orzekania, reformując rozstrzygnięcia wydane w pierwszej instancji.
Zobacz również: KAS a dwuinstancyjność postępowania podatkowego >>
Jak więc widać z powyższego, wskazane zalety dwuinstancyjności pozwalają na zbudowanie mocnej argumentacji przemawiającej za jej funkcjonowaniem w postępowaniu podatkowym jako gwarancji realizacji praw i interesów podatnika oraz samej administracji podatkowej.
Na wartość dwuinstancyjności jako gwarancji interesów podatnika zwracano już uwagę wtedy, gdy postępowanie podatkowe toczyło się w trybie Kodeku postępowania administracyjnego, podkreślając, że naruszenie zasady dwuinstancyjności postępowania godzi konsekwencji nie tylko w określoną koncepcję skuteczności działania organów aparatu administracyjnego, ale także w sferę praw obywatelskich.
dr hab. Robert Suwaj, prof. PW
Autor jest kierownikiem Zakładu Prawa i Administracji na Wydziale Administracji i Nauk Społecznych Politechniki Warszawskiej oraz etatowym członkiem Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Białymstoku