Pytanie

Mama przepisała mąjątek na mojego brat. Brat chce mi dać pieniądze w ramach spłaty należnej mi części po rodzicach.
Jak prawidłowo powinienem postąpić?
Jakim dokumentem należałoby uregulować pomiędzy nami sprawę tego rozliczenia?
Czy pieniądze brat powinien przekazać na moje konto?
Jakie obowiązki wobec urzędu skarbowego będą na mnie ciążyć?
Czy otrzymane pieniądze będą zwolnione od podatków?

Odpowiedź

Obowiązujące przepisy nie wymagają szczególnej formy, na potwierdzenie przekazanie (zapłacenie) zachowku mającego postać środków pieniężnych. Żaden z przepisów nie wymaga również, aby pieniądze tytułem zachowku zostały przekazane na rachunek bankowy uprawnionego.

Uzasadnienie

Zakładam, że w niniejszym przypadku mamy do czynienia z zachowkiem, o którym mowa w art. 991 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) - dalej k.c. Celem zachowku jest zabezpieczenie interesów grupy osób najbliższej zmarłemu. Jak wynika z ww. przepisu, ustawowo uprawnionymi osobami są zstępni (czyli m.in. dzieci), małżonek oraz rodzice spadkodawcy. Jeżeli nie zostali uwzględnieni przez spadkodawcę w testamencie, przysługuje im prawo do rekompensaty.

Przepisy k.c. oraz prawa podatkowego nie wymagają szczególnej formy, w jakiej miałoby być udokumentowane przekazanie (zapłacenie) zachowku. Ponieważ w niniejszym przypadku ma on formę środków pieniężnych, jego przekazanie może być dokumentowane w dowolny sposób, np. w formie oświadczenia stron potwierdzone podpisami o przekazaniu i przyjęciu zachowku, wydrukiem z rachunku bankowego za wskazaniem tytułu przelewu. W tym miejscu wskazać należy, że żaden z przepisów nie wymaga, aby pieniądze tytułem zachodu zostały przekazane na rachunek bankowy uprawnionego. Jednakże w celach dowodowych taki sposób spłaty spadkobiorców nie będzie mógł zostać podważony w przypadku jakichkolwiek sporów.

Zgodnie zaś z art. 1 ust. 1 pkt 5 ustawa z 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (tekst jed.: Dz. U. z 2009 r. Nr 93, poz. 768 z późn. zm.) - dalej u.p.s.d., podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium RP, tytułem zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu.

Osoby nabywające prawa majątkowe lub własność rzeczy tytułem zachowku są osobami uprawnionymi do skorzystania z zupełnego zwolnienia od podatku od spadków i darowizn przewidzianego w art. 4a ust. 1 pkt 1 u.p.s.d. Należy pamiętać, że zwolnienie dotyczy tylko zachowku ze spadku otwartego po 1 stycznia 2007 r., a więc spadków otwartych po wprowadzeniu ulgi przewidzianej w art. 4a u.p.s.d. Otwarcie spadku następuje w chwili śmierci spadkodawcy.
Zwolnienie ma zastosowanie m.in. do zstępnych (czyli m.in. dzieci), jeżeli zgłoszą (na formularzu SD-Z2) nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie sześciu miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego m.in. przy zachowku z chwilą zaspokojenia roszczenia lub jego części (zawiadomić o tym wydarzeniu na formularzu SD-Z2).

Obowiązek podatkowy w przypadku nabycia tytułem zachowku powstaje z chwilą zaspokojenia roszczenia lub jego części (art. 6 ust. 1 pkt 2a u.p.s.d.). Od tej chwili (tj. od chwili wypłaty należnego zachowku) biegnie sześciomiesięczny termin, w którym należy zgłosić nabycie środków tytułem zachowku w urzędzie skarbowym, a tym samym skorzystać z ww. zwolnienia.

Jeżeli podatnik nie dotrzymamy sześciomiesięcznego terminu do zgłoszenia zachowka, będzie zobowiązany zapłacić podatek. Stosownie do art. 9 ust. 1 pkt 1 i art. 14 ust. 3 pkt 1 u.p.s.d.), jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej (czyli m.in. zstępni), opodatkowaniu podlegać będzie kwota zachowku przekraczająca 9.637 zł. Zgodnie z art. 15 u.p.s.d., stawki podatku od zachowku dla osób zaliczonych do I grupy podatkowej są następujące:
- wartość do 10.278 zł – podatek wynosi 3%
- wartość od 10.278 zł do 20.556 zł – podatek wynosi: 308,30 zł + 5 proc. nadwyżki ponad 10.278 zł
- wartość ponad 20.556 zł – podatek wynosi: 822,20 zł + 7 proc. nadwyżki ponad 20.556 zł.