Czy uzyskane odszkodowanie z tytułu wypadku w pracy w Irlandii, wypłacone w wyniku ugody pozasądowej, jest zwolnione z opodatkowania podatkiem dochodowym w Polsce?

Dochód z tytułu ugód i odszkodowań otrzymywany z Wielkiej Brytanii i wypłacany osobie mającej miejsce zamieszkania w Polsce podlega opodatkowaniu tylko w Polsce
Zgodnie art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.) - dalej u.p.d.o.f., osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów) bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy).
Zasadę tę, stosownie do art. 4a u.p.d.o.f., stosuje się z uwzględnieniem umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania, których stroną jest Rzeczpospolita Polska.
W odniesieniu do Irlandii umową taką jest Konwencja między Rzecząpospolitą Polską a Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylaniu się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i od zysków majątkowych, podpisana w Londynie dnia 20 lipca 2006 r. (Dz. U. z 2006 r. Nr 250, poz. 1840) - dalej Konwencja.
Konwencja nie wyodrębnia wprost zasad opodatkowania należności otrzymywanych z tytułu odszkodowań i ugód.
Należy więc wziąć pod uwagę art. 21 ust. 1 Konwencji, który wskazuje, iż części dochodu, inne niż dochód wypłacany przez trust lub z majątku spadkowego w wyniku zarządzania tym majątkiem, bez względu na to gdzie powstają, osiągane przez osobę mającą miejsce zamieszkania lub siedzibę w Umawiającym się Państwie, które nie zostały objęte postanowieniami poprzednich artykułów niniejszej Konwencji, podlegają opodatkowaniu tylko w tym Państwie.
Z powyższego zapisu wynika, iż dochód z tytułu ugód i odszkodowań otrzymywany z Wielkiej Brytanii i wypłacany osobie mającej miejsce zamieszkania w Polsce podlega opodatkowaniu tylko w Polsce. Potwierdzają to organy podatkowe (np. w interpretacji Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 21 maja 2008 r., IBPB2/415-381/08/BJ).
Skoro odszkodowanie winno być opodatkowane w Polsce, to należy uwzględnić przepisy u.p.d.o.f. W myśl art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g) u.p.d.o.f., wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe.
Wypłacone odszkodowanie nie będzie więc korzystało ze zwolnienia z podatku dochodowego (tylko więc ugoda sądowa korzysta z takiego zwolnienia) i stanowi przychód w dacie otrzymania, z tytułu innych źródeł określonych w art. 10 ust. 1 pkt 9 w związku z art. 20 ust. 1 u.p.d.o.f.
Przychód ten powinien zostać wykazany przez podatnika w zeznaniu rocznym za dany rok podatkowy i opodatkowany według skali podatkowej z uwzględnieniem metody określonej dla rozliczenia opodatkowania dochodów uzyskanych w Irlandii.

Uwagi
Nie ustosunkowałem się do zwolnienia wynikającego z art. 21 ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f. w powiązaniu z art. 3 i 4 rozporządzenia UE EWG nr 1408/71 w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek oraz do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie (Dz. Urz. UE L 392 z dnia 30 grudnia 2006 r.).
Pierwotne Pana pytanie kierowało istotę poruszonego problemu zupełnie w innym kierunku niż przedstawiony przez Pana uwagi wraz z wyrokiem WSA w Warszawie, II SA/Wa 977/08.
Pytał Pan, czy odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy wypłacone na podstawie ugody pozasądowej jest zwolnione z opodatkowania podatkiem dochodowym. W dalszym ciągu uważam, iż odszkodowanie wypłacone w takiej postaci nie jest zwolnione z opodatkowania. Właściwe określenie hipotezy i dyspozycji treści normy prawnej wyrażonej w art. 21 ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f. wymaga bowiem uwzględnienia wyjątków określonych w lit. a)-g) tego artykułu.
Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f., wolne od podatku dochodowego są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw ale za wyjątkiem należności określonych w lit. a)-g) tego artykułu.
Moim zdaniem znaczy to tyle, iż odszkodowanie lub zadośćuczynienie (bez znaczenia czy wypłacone w Polsce czy też w innym kraju Unii Europejskiej) nie będzie korzystało ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem dochodowym jeżeli będzie wypłacone tylko i wyłącznie na podstawie ugody pozasądowej.
W myśl bowiem art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g) u.p.d.o.f., opodatkowaniu podlegają odszkodowania wynikające z umów lub ugód innych niż ugody sądowe.
O takiej ugodzie (pozasądowej) pisał Pan w swoim pierwotnym pytaniu, dlatego też moja odpowiedź była i jest w dalszym ciągu negatywna.
Podobny obraz istoty art. 21 ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f. (który należy kształtować jednak w całości z lit. a)-g) u.p.d.o.f.) został przedstawiony w interpretacji Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 13 stycznia 2010 r., IPPB4/415-699/09-2/JK, który wskazuje, iż z literalnego brzmienia powołanego przepisu jednoznacznie wynika, iż nie wszystkie odszkodowania otrzymywane przez osoby fizyczne są wolne od podatku dochodowego. Ze zwolnienia bowiem korzystają jedynie te odszkodowania, których prawo do otrzymania wynika wprost z przepisów ustawy lub aktów wykonawczych, z wyjątkiem wyłączenia ze zwolnienia wolą ustawodawcy. I tak, stosownie do uregulowania zawartego w art. 21 ust. 1 pkt 3 lit. g) u.p.d.o.f., z przedmiotowego zwolnienia wyłączone zostały odszkodowania wynikające z zawartych umów i ugód innych niż ugody sądowe.
Zwrócić jednak należy na fakt, iż jeżeli chce Pan dochodzić swoich racji co istnienia prawa do zwolnienia z podatku dochodowego odszkodowania wypłaconego z tytułu wypadku przy pracy w Irlandii, uwzględniając załączony wyrok WSA z Warszawy, to, moim zdaniem, powinien Pan pominąć kwestię istnienia pozasądowej ugody (zresztą sam wyrok dotyczy otrzymanej renty ustawowej, a nie ugody pozasądowej), a skoncentrować się na ustaleniu, czy zasady ustalania tego świadczenia wynikają wprost z przepisów ustawowych (również w Wielkiej Brytanii).
Jeżeli tak by było, tj. przepis prawa brytyjskiego wprost wskazywałby, że w wyniku wypadku w pracy, jaki zaistniał w Pana sytuacji należy się odszkodowanie i przepis określałby wysokość tego odszkodowania albo określałyby procedurę wymiaru odszkodowania przez instytucję, która ma wypłacić odszkodowanie, to wypłacone osobie mającej miejsce zamieszkania w Polsce odszkodowanie powinno być zwolnione z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f. Bez znaczenia w tej sytuacji będzie fakt, że odszkodowanie zostało potwierdzone ugoda pozasądową (zawieranie takiej ugody nie jest tutaj w ogóle potrzebne, odszkodowanie, zadośćuczynienie powinno być należne z mocy samego prawa).

Przykład
W wyniku wypadku przy pracy w Irlandii osobie mająca miejsce zamieszkania w Polsce na podstawie przepisu określonego w tamtejszej ustawie należało się odszkodowanie w wysokości 10.000 funtów. Na podstawie ugody pozasądowej poszkodowanemu wypłacono jednak kwotę (uwzględniono roszczenie poszkodowanego i interesy pracodawcy) 12.000 funtów. Według mnie kwota 2000 funtów nie będzie podlegała zwolnieniu z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f., natomiast mając na uwadze załączony wyrok WSA w Warszawie w razie potrzeby należałoby dowodzić przed organem podatkowym, że zwolniona z opodatkowania jest kwota 10.000 funtów bowiem jej wysokość oraz prawo otrzymania wynika z mocy samego prawa).
Celowo piszę w przykładzie, że "należałoby dowodzić" bowiem, jak sam Pan zauważa, stanowisko organów podatkowych może być inne (organ może uznać, iż chodzi tutaj tylko o przepisy polskie). Nie ulega jednak wątpliwości, iż Polska jako kraj należący do Wspólnoty Europejskiej jest związany Traktatem Wspólnoty Europejskiej i jej rozporządzeniami dlatego też należałoby się spodziewać, iż przed sądem zostaną potwierdzone Pana racje.
Zwrócić ponadto trzeba uwagę na fakt, iż art. 3 i 4 rozporządzenia Rady (EWG) nr 1408/71 w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek oraz do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie (Dz. Urz. UE L 392 z dnia 30 grudnia 2006 r.), to przepisy, na podstawie których można by dodatkowo argumentować dlaczego ze zwolnienia określonego w art. 21 ust. 1 pkt 3 u.p.d.o.f. korzystają również odszkodowania i zadośćuczynienia wypłacone w Irlandii. Z przepisów tych nie można jednak dowodzić, że takie odszkodowanie jest należne i w jakiej wysokości. W tym zakresie muszą istnieć odpowiednie regulacje ustawowe w kraju UE, w którym do wypadku przy pracy doszło.
Warto również przeanalizować art. 52-63 powyższego rozporządzenia, które są przepisami wspólnymi regulującymi kwestie wypadków przy pracy i chorób zawodowych.
Przepisy te wskazują na jeszcze jeden bardzo ważny element wypłaty odszkodowania za wypadek przy pracy. Chodzi o to, aby odszkodowanie zostało ustalone i wypłacone przez instytucje uprawnioną do tego na podstawie przepisów ustawowych.
Mając na uwadze powyższe, przy ewentualnym sporze z organami podatkowymi zwracałbym uwagę na trzy rzeczy:
1) czy przepisy brytyjskie przewidują wypłatę odszkodowania za wypadek przy pracy (z pewnością tak jest),
2) jak przepisy brytyjskie określają ustalenie wysokości takiego świadczenia,
3) jakie instytucje przepisy brytyjskie zobowiązują do wypłaty świadczenia.