1. Wprowadzenie
Cash pooling jest produktem bankowym, który oferowany jest spółkom działającym w ramach grupy kapitałowej lub w inny sposób współdziałającym i powiązanym. W prawie polskim umowa cash poolingu nie została dotychczas opisana, zatem jest to umowa nienazwana. Umowa ta ma zazwyczaj charakter wielostronny, przy czym bank pełni rolę „organizatora”, który świadczy usługę spółkom korzystającym ze struktury cash poolingu. Stronami umowy cash poolingu są natomiast powiązane spółki. Istota tej umowy polega na kumulowaniu środków pieniężnych uczestników umowy na rachunku bankowym prowadzonym na imię jednego z uczestników umowy, który określany jest jako Pool Leader (Leader) lub Agent. Na rachunek prowadzony na imię Leadera (Agenta) przekazywane są środki pieniężne z wybranych rachunków bankowych uczestników, a następnie poszczególnym uczestnikom stawiana jest do dyspozycji określona kwota – dzienny limit środków. Celem tych umów jest z jednej strony wykorzystanie ekonomicznego potencjału grupy do obniżenia kosztów finansowych działalności spółek uczestniczących w umowie. Z drugiej strony wykorzystywany jest tzw. efekt skali do korzystniejszego lokowania wolnych środków finansowych w ramach różnych instrumentów oferowanych przez banki oraz inne instytucje finansowe (np. lokaty typu overnight).
Umowy cash poolingu mają w dużej mierze charakter zindywidualizowany – jest to właściwie produkt „szyty na miarę” dla danej grupy. Tak jest zwłaszcza w przypadku ofert adresowanych do międzynarodowych grup kapitałowych. Stąd oceniając podatkowe aspekty umów cash poolingu należy pamiętać, że umowy te mogą się znacznie różnić między sobą, co nie pozostaje obojętne dla sfery zobowiązań podatkowych.
W praktyce najczęściej wyróżnia następujące typy umów cash poolingu:
1) notional cash pooling,
2) zero-balancing cash pooling;
3) near-zero-balancing cash pooling.
Notional cash pooling cechuje się brakiem fizycznych transferów środków pieniężnych pomiędzy rachunkami bankowymi uczestników i Leadera. W tym przypadku przedmiotem transferu jest wierzytelność, a nie pieniądz. Ta forma cash poolingu zazwyczaj wykorzystywana jest w obrocie krajowym. Natomiast w obrocie międzynarodowym jest mało przydatna, z uwagi na jej różną ocenę w poszczególnych państwach, zwłaszcza w tych państwach, w których cash pooling jest umową nazwaną. Z tego względu w niniejszym komentarzu ta forma cash poolingu zostanie pominięta.
W przypadku umów typu zero-balancing oraz near-zero-balancing dochodzi do fizycznego transferu pieniędzy pomiędzy wskazanymi rachunkami bankowymi uczestników i Leadera. Zazwyczaj transfery środków odbywają się według następującego schematu: na koniec każdego dnia roboczego realizowane są przelewy pomiędzy rachunkami poszczególnych uczestników a rachunkiem Leadera. W przypadku, gdy rachunek techniczny, na którym środki grupy są „poolowane”, prowadzony jest w banku zagranicznym, oferta poszczególnych banków może zawierać bardziej złożoną strukturę transferu. Aby uniknąć niektórych ryzyk podatkowych, o których dalej, banki proponują rozwiązanie polegające na równoległym prowadzeniu rachunku w polskim banku oraz w banku z danej grupy znajdującym się w państwie, w którym prowadzony jest rachunek Leadera. Wówczas transfer odbywa się na koniec dnia najpierw z polskiego rachunku na rachunek zagraniczny, a następnie z tego zagranicznego rachunku na rachunek Leadera. Po dokonaniu transferu na rachunek Leadera rachunek uczestnika wykazuje saldo zerowe (tak w umowach zero-balancing) lub inne określone w umowie saldo dodatnie (tak w umowach near-zero-balancing). Oznacza to, że w przypadku gdy na koniec dnia saldo uczestnika jest dodatnie, kwota z rachunku zostanie przelana na rachunek Leadera w celu wyzerowania salda bądź utrzymania salda na określonym w umowie poziomie. Natomiast jeśli na koniec dnia saldo na rachunku uczestnika jest ujemne, wówczas w celu wyzerowania salda bądź utrzymania go na założonym poziomie nastąpi przelew środków z rachunku Leadera na rachunek uczestnika. W obydwu opisywanych tutaj typach umów cash pooling przewiduje się warianty tzw. balansu jednokierunkowego lub dwukierunkowego. Balans jednokierunkowy polega na tym, że saldo na rachunku bankowym uczestnika następnego dnia nie jest przywracane do poprzedniego stanu. W przypadku balansu dwukierunkowego saldo z dnia poprzedniego jest przywracane rano dnia następnego.
Radosław Pioterczak
Cash pooling jest produktem bankowym, który oferowany jest spółkom działającym w ramach grupy kapitałowej lub w inny sposób współdziałającym i powiązanym. W prawie polskim umowa cash poolingu nie została dotychczas opisana, zatem jest to umowa nienazwana. Umowa ta ma zazwyczaj charakter wielostronny, przy czym bank pełni rolę „organizatora”, który świadczy usługę spółkom korzystającym ze struktury cash poolingu. Stronami umowy cash poolingu są natomiast powiązane spółki. Istota tej umowy polega na kumulowaniu środków pieniężnych uczestników umowy na rachunku bankowym prowadzonym na imię jednego z uczestników umowy, który określany jest jako Pool Leader (Leader) lub Agent. Na rachunek prowadzony na imię Leadera (Agenta) przekazywane są środki pieniężne z wybranych rachunków bankowych uczestników, a następnie poszczególnym uczestnikom stawiana jest do dyspozycji określona kwota – dzienny limit środków. Celem tych umów jest z jednej strony wykorzystanie ekonomicznego potencjału grupy do obniżenia kosztów finansowych działalności spółek uczestniczących w umowie. Z drugiej strony wykorzystywany jest tzw. efekt skali do korzystniejszego lokowania wolnych środków finansowych w ramach różnych instrumentów oferowanych przez banki oraz inne instytucje finansowe (np. lokaty typu overnight).
Umowy cash poolingu mają w dużej mierze charakter zindywidualizowany – jest to właściwie produkt „szyty na miarę” dla danej grupy. Tak jest zwłaszcza w przypadku ofert adresowanych do międzynarodowych grup kapitałowych. Stąd oceniając podatkowe aspekty umów cash poolingu należy pamiętać, że umowy te mogą się znacznie różnić między sobą, co nie pozostaje obojętne dla sfery zobowiązań podatkowych.
W praktyce najczęściej wyróżnia następujące typy umów cash poolingu:
1) notional cash pooling,
2) zero-balancing cash pooling;
3) near-zero-balancing cash pooling.
Notional cash pooling cechuje się brakiem fizycznych transferów środków pieniężnych pomiędzy rachunkami bankowymi uczestników i Leadera. W tym przypadku przedmiotem transferu jest wierzytelność, a nie pieniądz. Ta forma cash poolingu zazwyczaj wykorzystywana jest w obrocie krajowym. Natomiast w obrocie międzynarodowym jest mało przydatna, z uwagi na jej różną ocenę w poszczególnych państwach, zwłaszcza w tych państwach, w których cash pooling jest umową nazwaną. Z tego względu w niniejszym komentarzu ta forma cash poolingu zostanie pominięta.
W przypadku umów typu zero-balancing oraz near-zero-balancing dochodzi do fizycznego transferu pieniędzy pomiędzy wskazanymi rachunkami bankowymi uczestników i Leadera. Zazwyczaj transfery środków odbywają się według następującego schematu: na koniec każdego dnia roboczego realizowane są przelewy pomiędzy rachunkami poszczególnych uczestników a rachunkiem Leadera. W przypadku, gdy rachunek techniczny, na którym środki grupy są „poolowane”, prowadzony jest w banku zagranicznym, oferta poszczególnych banków może zawierać bardziej złożoną strukturę transferu. Aby uniknąć niektórych ryzyk podatkowych, o których dalej, banki proponują rozwiązanie polegające na równoległym prowadzeniu rachunku w polskim banku oraz w banku z danej grupy znajdującym się w państwie, w którym prowadzony jest rachunek Leadera. Wówczas transfer odbywa się na koniec dnia najpierw z polskiego rachunku na rachunek zagraniczny, a następnie z tego zagranicznego rachunku na rachunek Leadera. Po dokonaniu transferu na rachunek Leadera rachunek uczestnika wykazuje saldo zerowe (tak w umowach zero-balancing) lub inne określone w umowie saldo dodatnie (tak w umowach near-zero-balancing). Oznacza to, że w przypadku gdy na koniec dnia saldo uczestnika jest dodatnie, kwota z rachunku zostanie przelana na rachunek Leadera w celu wyzerowania salda bądź utrzymania salda na określonym w umowie poziomie. Natomiast jeśli na koniec dnia saldo na rachunku uczestnika jest ujemne, wówczas w celu wyzerowania salda bądź utrzymania go na założonym poziomie nastąpi przelew środków z rachunku Leadera na rachunek uczestnika. W obydwu opisywanych tutaj typach umów cash pooling przewiduje się warianty tzw. balansu jednokierunkowego lub dwukierunkowego. Balans jednokierunkowy polega na tym, że saldo na rachunku bankowym uczestnika następnego dnia nie jest przywracane do poprzedniego stanu. W przypadku balansu dwukierunkowego saldo z dnia poprzedniego jest przywracane rano dnia następnego.
Radosław Pioterczak