Utrata zaufania to nie powód odwołania dyrektora szkoły w ciągu roku

Tylko jeśli dyrektor utracił zdolność wykonywania powierzonej mu funkcji z przyczyn etycznych lub rażącej niekompetencji w realizacji obowiązków, można go odwołać ze stanowiska w czasie roku szkolnego - uważają sądy administracyjne. Takimi przypadkami są: notoryczne poniżanie i upokarzanie pracowników, nieregulowanie zobowiązań finansowych oraz udowodniona kradzież.

Zgodnie z Prawem oświatowym organ, który powierzył nauczycielowi stanowisko kierownicze w szkole lub placówce oświatowej, w przypadkach szczególnie uzasadnionych, po zasięgnięciu opinii kuratora oświaty, może odwołać nauczyciela ze stanowiska w czasie roku szkolnego bez wypowiedzenia.

Czym są te szczególnie uzasadnione przypadki, odpowiadają sądy administracyjne? A ponadto, czy wystąpienie "szczególnie uzasadnionych przypadków" nie leży w dużej mierze po stronie organu prowadzącego szkołę?

Sądy zaznaczają, że przepis, określając przesłanki odwołania nauczyciela ze stanowiska kierowniczego w szkole lub placówce publicznej, ma stwarzać gwarancje dla stabilności stosunku zatrudnienia nauczycieli na takich stanowiskach.

Odwołanie: Brak rozliczenia pielgrzymów

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach oddalił skargę Gminy M. na rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody, który nie chciał odwołać dyrektora zespołu szkolno-przedszkolnego. Powodem odwołania dyrektora w czasie roku szkolnego miały być:

• nieudokumentowane rozporządzenie środkami szkoły, które miały pochodzić od grup pielgrzymkowych nocujących w placówce, a które nie zostały wpłacone na rachunek szkoły oraz
• podpisanie protokołu uruchomienia kotła, co miałoby rzekomo narazić gminę na pogorszenie jej pozycji w sporze z wykonawcą robót.

Naczelny Sąd Administracyjny potwierdził, iż sąd I instancji miał rację: skarga nie ma usprawiedliwionych podstaw, dyrektor nie nie może być odwołany w ciągu roku.

NSA podkreślił, że fakt zaistnienia przestępstwa należy wykazać we właściwym do tego trybie. Owego właściwego trybu, uregulowanego w przepisach kodeksu postępowania karnego, nie może zastąpić postępowanie prowadzone na podstawie art. 66 ust. 1 pkt 2 Prawa oświatowego.

Tymczasem organ prowadzący szkołę nawet nie zawiadomił organów ścigania o uzasadnionym podejrzeniu popełnienia przestępstwa, nie mówiąc już o postawieniu zarzutów przez prokuratora i o samym skazaniu. W takiej sytuacji również nie może być mowy o obiektywnej utracie zaufania do kierownika placówki, a tym bardziej o zagrożeniu dla interesu publicznego

Dalsze zajmowanie stanowiska - niemożliwe

Oznacza to, że "przypadki szczególnie uzasadnione" są wąsko ujmowane w orzecznictwie.

Użycie przez ustawodawcę pojęcia "w przypadkach szczególnie uzasadnionych", wymaga przyjęcia wykładni zawężającej do kwalifikowanych sytuacji, w których ze względu na stopień naruszeń obowiązków nie jest możliwe pełnienie przez nauczyciela funkcji kierowniczych. Wobec tego zachodzi konieczność natychmiastowego przerwania wykonywania funkcji dyrektora z uwagi na zagrożenie dla interesu publicznego i dalszego funkcjonowania szkoły (wyrok NSA z 14 lutego 2013 r. I OSK 1792/12).

Naruszenie prawa przez dyrektora musi być na tyle istotne, że nie pozwala na dalsze wykonywanie obowiązków przez daną osobę, przy czym stwierdzone uchybienia w pracy dyrektora mogą prowadzić do destabilizacji funkcjonowania szkoły (wyrok NSA z 18 kwietnia 2008 r. I OSK 86/08).

Przyczyny etyczne

Wskazując na "szczególnie uzasadnione przypadki" z art. 66 ust. 1 pkt 2 P.o. należy mieć na względzie takie zachowania, w wyniku których nie ulega wątpliwości, że dyrektor utracił zdolność wykonywania powierzonej mu funkcji z przyczyn etycznych lub rażącej niekompetencji w realizacji spoczywających na nim obowiązków (wyrok NSA z 16 maja 2019 r. I OSK 1814/17).

Za szczególny przypadek uzasadniający odwołanie sądy administracyjne uznały m.in.

• kradzież alkoholu w sklepie,
• błędy organizacyjne, które postawiły placówkę w stan zagrożenia likwidacją,
• poniżanie, upokarzanie i ignorowanie pracownika oraz
• wykorzystanie pracowników do przeprowadzenia remontu w mieszkaniu dyrektora,
• zaniedbania w nadzorze nad pracownikami skutkujące molestowaniem seksualnym podopiecznych,
• zatrudnienie przez dyrektora swojej siostry w szkole,
• notoryczne nieregulowanie zobowiązań finansowych szkoły,
• długotrwałą chorobę uniemożliwiającą wykonywanie funkcji kierowniczej, która negatywnie wpływa na szkołę powodując jej dezorganizację.

Rekompensata za strajk

Inny przypadek oceniał Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku. Dyrektor szkoły A. Z. miała dopuścić się:

• naruszenia dyscypliny finansów publicznych,
• przepisów dotyczących gospodarowania zakładowym funduszem świadczeń socjalnych,
• przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz
• przepisów o systemie zabezpieczenia społecznego, jak też
• zachowania nie licującego z wykonywanym zawodem i pełnionym stanowiskiem w postaci czynów noszących znamiona przestępstwa

Dyrektor A. Z. wypłaciła nauczycielom, pod pozorem zapomóg z Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych, "rekompensaty" z tytułu nieotrzymania wynagrodzenia za czas strajku w dniach 8 – 27 kwietnia 2019 r. w łącznej kwocie 27.350 zł.

WSA w Gdańsku 19 sierpnia br. uznał, że to nie jest wypadek szczególny uzasadniający pozbawienie stanowiska i uchylił uchwałę rady gminy. (III SA/Gd 115/21).

Sygnatura akt III OSK 3173/21, wyrok z 15 czerwca 2021 r., wyrok NSA z 28 lutego 2020 r. I OSK 1479/19, wyrok NSA z 22 listopada 2019 r. I OSK 1396/19.