Wykład otworzyła Elżbieta Piotrowska-Albin, wiceprezeska fundacji. Przedstawiła najważniejsze działania, jakie podejmuje organizacja, by pomóc szkołom w w prowadzeniu edukacji prawnej. Druga część wystąpienia poświęcona była procedurom reagowania na sytuacje kryzysowe w szkolnej grupie rówieśniczej.
Szkoła musi umożliwić zgłaszanie przypadków przemocy>>
Kodeks karny lub ustawa o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich
Sędzie Jolanta Jeżewska i Maja Zofia Jabłońska zdefiniowały, jakie ustawy stosowane są wobec osób, które nie ukończywszy 18 roku życia, popełniły czyn zabroniony. Przepisy ustawy o wspieraniu i resocjalizacji stosujemy do:
-
postępowania w sprawach o demoralizację - wobec osób, które ukończyły 10 lat i nie są pełnoletnie;
-
postępowania w sprawach o czyny karalne - wobec osób, które dopuściły się takiego czynu po ukończeniu 13 lat, ale przed ukończeniem 17 lat;
-
wykonywania środków wychowawczych, środka leczniczego lub środka poprawczego - wobec osób, względem których środki te zostały orzeczone, nie dłużej niż do ukończenia przez te osoby 21 lat, chyba że niniejsza ustawa stanowi inaczej.
Co do zasady, w wypadku osoby, która w chwili popełnienia czynu zabronionego ukończyła 17 r. życia, stosuje się kodeks karny. Ale w wypadku enumeratywnie określonych przestępstw kodeks stosowany jest już wobec sprawców, którzy ukończyli 15 lat, a po jednej z ostatniej nowelizacji, nawet wobec czternastolatka, co - zdaniem prelegentek - jest przejawem populizmu penalnego.
Potrzebna lepsza wymiana informacji
Omówiono także szczególne uprawnienia, jakie ma dyrektor szkoły. Może on od 2022 r. stosować środki wychowawcze i nie zawiadamiać sądu ani policji o wykroczeniach popełnionych przez ucznia. Prelegentki zmianę oceniły pozytywnie, zwróciły jednak uwagę, że w sytuacji gdy uczeń popełni kolejny czyn i sprawa jednak trafi do sądu, trzeba poinformować w opinii o tym, że się taki środek zastosowało. - Ta wiedza jest dla nas istotna, bo może zmienić naszą optykę w spojrzeniu na sytuację dziecka - wskazywała sędzia Jabłońska.
Cena promocyjna: 48.91 zł
|Cena regularna: 67 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 48.91 zł
Zachęcała dyrektorów do sporządzania szczegółowych opinii dotyczących ucznia, w sytuacji gdy sąd o taką wystąpi. - Im więcej jesteśmy w stanie dowiedzieć się o dziecku, tym większa szansa, że uda nam się skutecznie mu pomóc. Jak Państwo doskonale wiedzą, nie znamy ani rodzin, ani tych dzieci. Dlatego bardzo proszę, by w tych opiniach nie skupiali się Państwo wyłącznie na funkcjonowaniu dziecka w obszarze edukacyjnym, ale traktowali sprawę szerzej, zwracali uwagę, jak funkcjonuje w grupie rówieśniczej, jak odnosi się do innych, jak radzi sobie z trudnościami. To dla nas bezcenne - mówiła.
Zobacz wzór dokumentu w LEX: Zawiadomienie sądu rodzinnego o okolicznościach świadczących o demoralizacji lub popełnieniu czynu karalnego przez ucznia > >
Brakuje spójnej mapy ośrodków i organizacji pomocowych
Sędzie omówiły też środki, jakie może w postępowaniu zastosować sąd. Wskazały, że ustawodawca stworzył wiele narzędzi, które może zastosować sąd, problemem jest jednak to, że część z nich nie jest w Polsce dostępna lub jest na tyle niszowa, że nie każdy sąd ma w ogóle świadomość, że może je zastosować. Tak jest choćby z ośrodkami kuratorskimi, w których młodzież może uczestniczyć w zajęciach popołudniowych i korzystać z pomocy wolontariuszy i dodatkowych zajęć. - Problem w tym, że choć takie podmioty mają duży potencjał wychowawczy, jest ich za mało - mówiła sędzia Jabłońska. Wskazała także, że praktycznie niemożliwe jest skorzystanie z pomocy rodziny zastępczej posiadającej specjalistyczną wiedzę. Czyli takiej, która mogłaby pomóc dziecku z jakąś formą zaburzeń rozwojowych. Takich rodzin - jak podkreśliły prelegentki - w zasadzie nie ma.
Sędzie podkreśliły też, że pomoc osobom, które potrzebują leczenia specjalistycznego - np. z powodu uzależnienia od środków psychoaktywnych - to z powodu braku pieniędzy i specjalistów prawdziwa droga przez mękę.
- System jest dziurawy jak sito, często sąd nie ma możliwości, by postępowanie poprowadzić szybciej - podkreśliła sędzia Jabłońska. Wskazała, aby umieścić nieletniego potrzebującego pomocy w szpitalu psychiatrycznym, potrzebuje opinii dwóch biegłych psychiatrów. Tymczasem nie są oni dostępni - w niektórych regionach na listę biegłych nie jest wpisany żaden lekarz o tej specjalizacji, a to powoduje przewlekłość postępowania. - Bardzo mi przykro, bo to sprawia, że jeżeli szkoła zawiadamia sąd o problemach z uczniem, to młody człowiek zostaje sam z problemem, a Państwo - dyrektorzy, nauczyciele - nie możecie nic zrobić, co rodzi słuszną frustrację - wskazywała sędzia Jabłońska.
Sprawdź w LEX: Odpowiedzialność karna nieletnich w świetle ustawy o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich > >
Warto inwestować w mediację
Prelegentki podkreśliły, że najważniejszym celem postępowania wobec nieletnich jest wychowanie młodego człowieka, danie mu szansy, a także odpowiedniej opieki, aby mógł powrócić na właściwe tory. Zwróciły uwagę, że nie wszyscy młodzi ludzie mają odpowiednie warunki do prawidłowego funkcjonowania, na co wpływają problemy finansowe i brak odpowiedniej opieki. Sprawia to jednak, że często zastosowanie środków wychowawczych nie zaspokaja potrzeby sprawiedliwości u osób pokrzywdzonych działaniami nieletniego.
Tu w niektórych sytuacjach dobrą alternatywą może być mediacja rówieśnicza - bo pozwala ona zażegnać konflikt, a czasem wyważyć interesy i usatysfakcjonować obie strony. - Dodatkowo te mediacje prowadzą, wprawdzie pod opieką nauczyciela, ale jednak - uczniowie. Mogą oni rozwijać swoje talenty, budować autorytet. Z drugiej strony możemy dzięki temu rozwiązywać rozmaite problemy - zachęcała sędzia Jeżewska. Na koniec obie prelegentki podkreśliły, że dyrektorzy zawsze mogą zwrócić się do sędziów z prośbą o pomoc w sytuacjach kryzysowych oraz korzystać z zasobów i doświadczeń Fundacji Edukacji Prawnej Iustitia.
Czytaj również w LEX: Uprawnienia rodziców i opiekunów nieletniego oskarżonego w postępowaniu karnym po dniu 15 lutego 2024 r. > >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.