Kompetencje społeczne, kompetencje osobiste to jest coś, co w polskiej szkole kuleje, szczególnie w dobie rewolucji cyfrowej - mówił dr Tomasz Gajderowicz - Zastępca Dyrektora Instytutu ds. badań, Instytut Badań Edukacyjnych. - To, co odróżnia profil polskiego absolwenta od zagranicznego to sprawczość, polscy uczniowie mają kompetencje, mają wiedzę, ale nie umieją jej wykorzystać - wskazywał. Dodał, że elementami sprawczości są:

  •  tożsamość i poczucie przynależności,
  • odporność psychiczna;
  •  przekonanie o własnej skuteczności.

Reforma tym razem bez zmian w strukturze

IBE zakłada, że profil absolwenta i absolwentki to opis kompetencji każdego ucznia i uczennicy kończących placówkę edukacyjną – szkołę lub przedszkole, niezbędnych do dalszego rozwoju osobistego i edukacyjnego dziecka. Ich nabycie powinno stanowić cel procesu edukacyjnego osiągany we współpracy szkoły/przedszkola ze środowiskiem domowym przy poszanowaniu indywidualizmu każdego dziecka - wyjaśniają eksperci Instytutu Badań Edukacyjnych. Chodzi o to, by opierając się na badaniach, odpowiedzieć na pytania:

  • Jakie kluczowe kompetencje powinna posiadać osoba kończąca polską szkołę, by sprawnie działać w nieprzewidywalnej rzeczywistości?
  • Jakie wymiary (poza kompetencjami) powinny być rozwijane w polskiej szkole, by przygotować dzieci i młodzież do funkcjonowania we współczesnym i przyszłym świecie społecznym, rodzinnym i gospodarczym?
  • W jakich dziedzinach wiedzy powinna sprawnie się poruszać osoba kończąca polską szkołę?

I "Nasza szkapa", i ChatGPT? - reforma podstawy programowej wymaga dyskusji>>

Profil będzie podstawą planowanej reformy. - Wraz ze zmieniającym się światem musi się zmieniać edukacja - mówiła wiceminister edukacji Katarzyna Lubnauer, otwierając konsultacje profilu absolwenta. Przypomniała, że kiedyś szkoła pruska była odpowiedzią na rewolucje w przemyśle, a dziś wyzwaniem, przed którym stoimy jest rewolucja cyfrowa. Naszym zadaniem jest zbudowanie nowoczesnej, zmodernizowanej edukacji, która będzie oparta nie tylko na wiedzy, ale również na umiejętności korzystania z tej wiedzy i na kompetencjach, które są niesamowicie ważne we współczesnym świecie - wskazała.

Czytaj w LEX: Dawid-Sawicka Monika, Stelmach Elżbieta, Osobista strefa wpływu dyrektora >

 

Jednocześnie MEN zapewnia, że nie będzie zmieniało struktury systemu oświaty.  - Czekamy na wyniki prac IBE, w którym momencie (wejść) do kolejnych klas z nową podstawą programową - dodała. Zaznaczyła, że zmianie nie będzie towarzyszyła zmiana w strukturze szkół. - Zdajemy sobie sprawę, że zmiana, która została wprowadzona przez naszych poprzedników - likwidacja gimnazjów, to był bardzo duży wysiłek finansowy i organizacyjny dla wszystkich interesariuszy oświaty, a jednocześnie to była zmiana, która działając w złym kierunku niestety w pewnym stopniu zamknęła otwartość na kolejne zmiany strukturalne. Dlatego, pozostając w obecnym systemie z podziałem na 8-letnią szkołę podstawową i szkoły ponadpodstawowe, chcemy zmienić to czego i jak uczą się uczniowie w polskich szkołach - wyjaśniała Lubnauer. To właśnie profil absolwenta ma być fundamentem nowej podstawy programowej - według resortu należy wyjść od odpowiedzi, kim ma być przyszły młody Polak, który kończy polska szkołę, jakie ma mieć umiejętności, jakie ma mieć kompetencje, w jaki sposób ma funkcjonować we współczesnym świecie.

Sprawdź w LEX: Wsparcie rozwoju kompetencji cyfrowych uczniów i nauczycieli. Komentarz > >

 

W centrum wiedza i umiejętności - w tym cyfrowe

Według modelu IBE w centrum profilu ma znajdować się podstawowa wiedza, czyli najważniejsze fakty, pojęcia i zależności, teorie i metody oraz podstawowe umiejętności, takie jak: mówienie, czytanie, pisanie, rozumowanie matematyczne. Eksperci rozumują w następujący sposób - na etapie szkoły podstawowej poprzez naukę umiejętności językowych, w tym omawianie i porównywanie różnych tekstów kultury, z uwzględnieniem tekstów cyfrowych, uczniowie i uczennice mogą:

  • rozwijać znajomość słownictwa, gramatyki, ortografii i funkcji języka polskiego,
  • kształcić umiejętności poprawnego pisania i wypowiadania się,
  • rozwijać umiejętności w zakresie pisania tekstów z wykorzystaniem różnych form i stylów, odpowiednich do życia w szkole, w tym do nauki zagadnień ze wszystkich obszarów kształcenia, jak i poza nią,
  • rozwijać rozumienie pozyskiwanych w ten sposób informacji (od tekstów prostych po złożone), w tym umiejętności w zakresie przetwarzania, analizy i syntezy tych informacji → jest to punkt wyjścia do krytycznego myślenia, a także – dzięki zdobytej wiedzy → zarządzania sobą i uczenia się oraz dbania o dobrostan,
  • rozwijać swoją wiedzę, zainteresowania, ciekawość i wyobraźnię dzięki czytaniu, także dla przyjemności → jest to podstawa dla kreatywnego myślenia, • uczyć się czerpania przyjemności z używania słów i języka w różnych sytuacjach komunikacyjnych, a także wyrażania idei w sposób jasny i dokładny, by móc kształtować umiejętności w zakresie → komunikacji i współpracy.

- Dzięki nauce języka uczniowie i uczennice rozwijają sprawczość potrzebną do sprostania wymaganiom szkoły, środowiska rodzinnego, a następnie zatrudnienia i dalszej edukacji: posługując się mową ojczystą, kształtują swoją tożsamość, osiągając kolejne poziomy posługiwania się językiem, rozwijają poczucie własnej skuteczności, swoje aspiracje i odporność psychiczną. Znajomość języka jest niezbędna do tego, by mogli wnieść wkład w życie społeczne, polityczne i kulturalne jako myślący i aktywni obywatele o ugruntowanych wartościach - uważają eksperci IBE. Kompetencja rozumowania matematycznego ma zaś wspierać uczniów i uczennice w kształtowaniu krytycznego i kreatywnego myślenia oraz rozwiązywania problemów.

Czytaj w LEX: Kultura szkoły inkluzyjnej >

Szkoła ma uczyć krytycznego myślenia

Jednym z głównych celów szkoły ma być rozwijanie w uczniach kompetencji krytycznego i kreatywnego myślenia. - Ma to na celu ukształtowanie ich na osoby świadome wagi, wartości i jakości pozyskiwanych przez nie informacji, rozumiejące otaczające je środowisko informacyjne, a także potrafiące celowo i kreatywnie przetwarzać oraz krytycznie analizować odbierane przez siebie komunikaty i wyciągać z nich wnioski - wskazuje IBE.

 

Szkoła ma też położyć nacisk na:

  • przykładanie wagi do własnego zdrowia i samopoczucia oraz świadomość, że należy o nie dbać,
  • uważność na swoje samopoczucie fizyczne i psychiczne, w tym rozpoznawanie własnych uczuć i emocji,
  • stosowanie metod i strategii, które pomagają regulować emocje oraz poprawić fizyczne samopoczucie, a także poszukiwanie wsparcia w tym zakresie, gdy jest to potrzebne,
  • podejmowanie zachowań w zakresie profilaktyki prozdrowotnej, takich jak uprawianie aktywności fizycznej, regularne badania, przestrzeganie zasad zdrowej diety i higieny cyfrowej oraz higieny snu,
  • świadomość tego, jakie konsekwencje w obszarze zdrowia i samopoczucia mogą mieć nasze zachowania i środowisko, w jakim przebywamy,
  • gotowość do poszerzania swojej wiedzy na temat profilaktyki zdrowia fizycznego i psychicznego oraz poszukiwania w tym zakresie informacji z wiarygodnych i sprawdzonych źródeł.

 

IBE wskazuje i precyzuje główne obszary kształcenia:

  • język polski - obejmuje kompetencje komunikacyjno-językowe oraz literacko-kulturowe. Celem jest przygotowanie ucznia i uczennicy do sprawnego, skutecznego i etycznego porozumiewania się w języku polskim w różnych formach (mowa, pismo, media elektroniczne). Drugi cel to wprowadzenie w świat literatury i kultury, które budują tożsamość (osobistą, społeczną, narodową) człowieka, uczą go empatii i otwarcia na innych, pozwalają poznać emocje, różne systemy wartości, odnajdywać się w nietypowych sytuacjach życiowych.
  • matematyka - u jej podstaw leży znajomość i rozumienie wiedzy matematycznej oraz umiejętność zastosowania tej wiedzy do rozwiązywania realnych problemów. Obszar obejmuje także zdolność do rozumowania matematycznego i myślenia komputacyjnego. Celem jest wyposażenie uczniów i uczennic w niezbędną wiedzę matematyczną, umiejętność liczenia, rozumienie procedur i procesów w zakresie liczb, algebry, pomiaru, przestrzeni, statystyki i prawdopodobieństwa.
  • języki obce - obszar obejmuje kompetencje komunikacyjno-językowe w wybranych językach obcych. Nauka języka(-ów) poszerza horyzonty uczniów i uczennic w odniesieniu do osobistych, społecznych, kulturowych i zawodowych możliwości, jakie może zaoferować coraz bardziej połączony i współzależny świat.
  • historia i społeczeństwo - celem jest nabycie kluczowej wiedzy historycznej, obywatelskiej i ekonomicznej na temat ludzi, miejsc, wartości i systemów, przeszłych i obecnych, w kontekstach lokalnych i globalnych, co da uczniom i uczennicom możliwość rozwijania osobistej i społecznej świadomości oraz eksplorowania swoich perspektyw, a także perspektyw innych. Obszar obejmuje nie tylko historię, wiedzę o społeczeństwie, przedsiębiorczość i edukację obywatelską, ale także filozofię czy etykę.
  • kultura i sztuka - obszar kształcenia wprowadzający w świat kultury i sztuki. Obejmuje nie tylko wiedzę z zakresu historii sztuki i muzyki oraz podstawowych pojęć, zjawisk, procesów i stylów obecnych w tych dziedzinach, ale także umiejętności w tym zakresie i możliwość wyrażenia siebie i swoich emocji poprzez sztukę, m.in. obraz, rzeźbę, teatr, taniec, muzykę.
  • technologia - obszar obejmuje wiedzę techniczną i umiejętności praktyczne związane z pracami domowymi, rękodziełem i majsterkowaniem, ale także technologiami cyfrowymi. Uczeń nabywa umiejętności badania, projektowania, planowania, zarządzania, tworzenia i oceniania rozwiązań. Uczy się korzystać z narzędzi i urządzeń, w tym cyfrowych.
  • ruch i zdrowie - obszar obejmuje wiedzę, umiejętności i kompetencje pozwalające na trafne rozpoznanie potrzeb zdrowotnych własnych i innych ludzi oraz podejmowanie odpowiednich działań profilaktycznych lub naprawczych. Celem jest rozwój świadomości znaczenia zdrowia oraz kompetencji niezbędnych do utrzymania zdrowia fizycznego, psychicznego, społecznego, emocjonalnego i środowiskowego, w tym w szczególności poprzez aktywność fizyczną, zdrowe odżywianie, higienę osobistą i sen, radzenie sobie ze stresem, budowanie pozytywnych relacji rówieśniczych, rodzinnych i partnerskich, unikanie zagrożeń i zachowań ryzykownych oraz dbałość o bezpieczne środowisko życia.

 

To wszystko złożyć ma się na ostatni wymiar profilu - sprawczość. - Chodzi o podejmowanie inicjatyw i samodzielne działanie, a nie tylko poddawanie się działaniom innych; kształtowanie, a nie jedynie bycie kształtowanym; podejmowanie  odpowiedzialnych decyzji i wyborów, a nie wyłącznie akceptowanie tych ustalonych przez innych. Sprawczość może być realizowana w niemal każdym kontekście: edukacyjnym, społecznym, kreatywnym, moralnym i cyfrowym - tłumaczy IBE.

Zobacz także: Kongres Edukacja i Rozwój 2024

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.