To główne założenie, jakie przynosi art. 14 projektu ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu poprawy otoczenia prawnego przedsiębiorców (tzw. Pakiet "100 zmian dla firm", druk sejmowy nr 994, dalej projekt). Przepis ten zmienia treść art. 34 i dodaje art. 34a do ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych z 30.10.2002 r. (tekst jedn.: Dz. U. z 2015 r. poz. 1242) - dalej u.u.s.w.p. Celem tego działania jest wyeliminowanie obecnych rozbieżności interpretacyjnych, zmniejszenie liczby spraw spornych trafiających na wokandę sądową oraz obniżenie kosztów administracyjnych po stronie ZUS (dalej też Zakład).
Jak jest dziś?
Obecnie art. 34 ust. 1 u.u.s.w.p. przewiduje, że ZUS ustala stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe, zaniżonej z powodu nieprzekazania lub przekazania nieprawidłowych danych przez płatnika składek, w wysokości 150% stopy procentowej określonej na podstawie prawidłowych danych. Czyni to w formie decyzji na cały rok składkowy. I odpowiednio stosuje te zasady wobec płatników składek samodzielnie ustalających stopę procentową składki, niezobowiązanych do składania ZUS IWA za dany rok, którzy nieprawidłowo ustalili liczbę ubezpieczonych lub grupę działalności. Jeśli jednak taki płatnik sam stwierdzi nieprawidłowość, ma obowiązek ponownie ustalić stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe we własnym zakresie (art. 34 ust. 3 u.u.s.w.p.). Gdy dochodzi do zawyżenia poziomu stopy procentowej składki wypadkowej, ZUS ustala stopę procentową składki na cały rok składkowy w wysokości stopy procentowej ustalonej na podstawie prawidłowych danych. Zarówno w razie zaniżenia, jak i zawyżenia stopy składki, płatnik jest zobowiązany złożyć brakującą informację lub dokonać korekty nieprawidłowej informacji.
Dotychczasowe orzecznictwo sądowe nie przynosi jednoznacznej podpowiedzi, jak prawidłowo Zakład powinien realizować wskazania z art. 34 u.u.s.w.p. Z jego części wynika, że podwyższenie stopy procentowej jest możliwe wyłącznie, gdy płatnik nie ponosi odpowiedzialności za nienależyte wykonanie obowiązku przekazania danych, a jeżeli dochował należytej staranności – ta sankcja nie może go dotknąć (por. m.in. wyr. SN z 6.08.2013 r., II UK 431/12, OSNAPiUS 2014, nr 11, poz. 159; wyr SN z 14.02.2013 r., III UK 53/12, Legalis nr 636405; wyr. SN z 6.09.2012 r., II UK 39/12, Legalis nr 550518). ZUS nie zgadza się z taką interpretacją i odmawia badania przyczyn przekazania przez płatnika nieprawidłowych danych, twierdząc, że taki obowiązek nie wynika z przepisów u.u.s.w.p. To stanowisko poparł Sąd Apelacyjny w Krakowie w uzasadnieniu do wyroku z 5.03.2013 r., III AUa 1131/12, Legalis nr 733330.
Jak ma być
Według projektu, ZUS nadal będzie ustalał w drodze decyzji stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe na cały rok składkowy w wysokości 150% stopy procentowej określonej na podstawie prawidłowych danych, gdy:
- płatnik składek (te same grupy płatników, co obecnie) nie przekaże danych albo ich korekty w terminie 14 dni od otrzymania wezwania z Zakładu oraz
- stopa procentowa ustalona na podstawie nieprawidłowych danych przekazanych przez płatnika składek lub wykazywana przez płatnika składek w dokumentach rozliczeniowych była zaniżona w stosunku do ustalonej na podstawie prawidłowych danych.
Art. 34 ust. 3 w nowym proponowanym brzmieniu zobowiązuje płatnika składek do złożenia dokumentów rozliczeniowych korygujących i opłacenia zaległych składek wraz z odsetkami za zwłokę w razie zaniżenia wysokości stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe. W przypadku jej zawyżenia płatnik ma realizować tylko obowiązek korekty dokumentów. Te zasady pozostają niezmienione w stosunku do dziś obowiązujących.
Proponowany nowy art. 34a - stanowi, że jeśli płatnik złoży ZUS IWA (informacja o danych do ustalenia składki na ubezpieczenie wypadkowe) lub korektę tego dokumentu albo ZUS sporządzi taką informację z urzędu, Zakład ustali stopę procentową składki na cały rok składkowy w wysokości stopy procentowej określonej na podstawie zawartych w niej danych.

Jadwiga Sztabińska